تغییر جهت مسکو به سمت جهان اسلام

به گزارش ایکنا به نقل از عرب نیوز، دکتر دیانا گالیوا (Diana Galeeva)، کارشناس مسائل روسیه در یادداشتی نوشت: دو هفته پیش بانک دولتی روسیه Sberbank شعبه‌ای را در کازان، پایتخت جمهوری تاتارستان با هدف دنبال کردن استراتژی توسعه بانکداری اسلامی افتتاح کرد.

این ابتکار به دلیل تحریم‌های غرب تعجب‌آور نبود زیرا بانکداری و تأمین مالی اسلامی به عنوان جایگزینی برای سیستم مالی روسیه عمل می‌کند.

بانکداری و تأمین مالی اسلامی از طریق بانک توسعه اسلامی عربستان همراه با مرکز توسعه اقتصاد اسلامی دبی و از طریق جمهوری تاتارستان توسعه یافته است.

اجلاس سالانه اقتصاد بین‌المللی با عنوان «روسیه و جهان اسلام: اجلاس کازان» محل دیگری است که در آن پتانسیل بانکداری و مالی اسلامی مورد بحث قرار گرفته است، اما یکی از محدودیت‌های اصلی، فقدان قوانینی است که اجازه و تنظیم مقررات فعالیت‌های بانک‌های شرعی بدهد.

با این وجود، آخرین فشار بر بخش اقتصادی به سرعت بخشیدن به این روند کمک کرد. بررسی توسعه بانکداری اسلامی به دومای دولتی ارائه شد که در حال مذاکره برای معرفی یک رژیم قانونی آزمایشی برای تأمین مالی شریک در چهار منطقه از فدراسیون روسیه با جمعیت مسلمان است.

در صورت تأیید از اول فوریه این آزمایش، برای یک دوره دو ساله آغاز خواهد شد. این بدان معناست که اقتصاد روسیه بیشتر به شرق منتقل خواهد شد. این نشان‌دهنده جهت‌گیری سیاست‌های خارجی مسکو است که مانند چین و هند، به سمت خاورمیانه حرکت کرده و هویت‌های مشترک مسلمانان یا به اصطلاح عامل اسلامی، فعال‌تر شده است. از جمله هجدهمين مجمع بین‌المللی مسلمانان که اخیراَ با عنوان «عدالت و اعتدال: اصول الهی نظم جهانی» توسط مجمع بین‌المللی مسلمانان، شورای مسلمانان فدراسیون روسیه و مؤسسه اسلامی مسکو برگزار شد.

در این مراسم نمایندگانی از بیش از 40 کشور جهان حضور داشتند و مقامات عالی رتبه اسلامی از ترکیه، فلسطین، آذربایجان، عراق، کویت، پاکستان و قطر دیدگاه‌های خود را از نظم جهانی کنونی و جایگزین‌های آن ارائه کردند. نمایندگانی از فلسطین، عراق و پاکستان به شدت از سیاست‌های «امپریالیستی» در قبال جهان اسلام انتقاد کردند و این تجربه تاریخی این کشورها را در اتحاد با روسیه قرار داد که به نظر آنها نظم جهانی موجود را به چالش می‌کشد.

علاوه بر فعالیت‌های مفتی‌های روس، که روسیه از دهه 2000 به عنوان بخشی از قدرت نرم مذهبی خود استفاده کرده است؛ گروه چشم‌انداز استراتژیک «روسیه ـ جهان اسلام»، پارا دیپلماسی‌های (دیپلماسی موازی) مناطق مسلمان روسیه (چچن داغستان، تاتارستان و باشقیرستان) و فعالیت‌های سازمان‌های غیر دولتی مسلمان، مانند انجمن بازرگانان مسلمان فدراسیون روسیه مسلماً، این سیاست‌ها به روسیه کمک کرده است تا به مزایای اقتصادی، سیاسی و امنیتی از جمله سرمایه گذاری در مناطق خود (چچن و تاتارستان) از سوی کشورهای شورای همکاری خلیج فارس دست یابد. موضع بی‌طرف کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در قبال بحران اوکراین نیز حاکی از نتایج مثبت این سیاست‌هاست.

با وجود این، این ابتکارات تا حدودی پراکنده هستند، بنابراین برای اثربخشی بیشتر، روسیه باید یک دیدگاه در مورد استفاده از قدرت نرم مذهبی در منطقه MENA (خاورمیانه و شمال آفریقا) ایجاد کند. دوم اینکه «بازیگران جدید» باید در این فرآیند ادغام شوند به ویژه افراد دور از وطن مسلمان و زنان.

به عنوان مثال نمایندگان محافل تجاری ساکن در کشورهای MENA، می‌تواند حلقه دیگری برای شکوفایی روابط بین روسیه مسلمان و منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا باشد.

هویت مسلمان تنها می‌تواند تکمیل‌کننده پروژه‌های تجاری بالقوه، از جمله توسعه بیشتر «سبک زندگی حلال» باشد. در سال‌های اخیر، روند توانمندسازی زنان در کشورهای شورای همکاری خلیج فارس نیز پدیدار شده است.

به عنوان مثال، وزرای امارات شامل 9 زن هستند. با توجه به توزیع پست‌ها در مؤسسات دولتی بر اساس جنسیت، زنان 66 درصد از کارکنان بخش دولتی را تشکیل می‌دهند و 30 درصد زنان در پست‌های مدیریتی هستند.

به دلیل تفاوت‌های فرهنگی، در بسیاری از رویدادهای اجتماعی مانند فعالیت مؤسسات خیریه تحت حمایت زنان تأثیرگذار، شرکت‌کنندگان دعوت شده نیز زنان هستند. در این راستا، به نظر می‌رسد می‌توان زنان فدراسیون روسیه را که دارای هویت مسلمان هستند، برای اجرای بیشتر قدرت نرم مذهبی مشارکت داد.

به طور خلاصه، آشفتگی ژئوپلیتیک فعلی روسیه را به منطقه MENA نزدیکتر می‌کند. با توجه به هویت روسیه که بین غرب و شرق قرار دارد و در پارادایم کنونی حرکت به سمت شرق، سیاست‌ها و منافع اقتصادی این کشور نیز به سمت شرق حرکت می‌کند.

این تأکید بر هویت‌های مسلمان موجود آن بوده که با کشورهای شرقی مشترک است. در عین حال گفتمان‌های موجود در سراسر جهان اسلام و تجربه دردناک تاریخی با کشورهای غربی و استعمار نیز این کشورها را به روسیه نزدیک می‌کند. اگرچه این روابط به‌تازگی در حال ظهور هستند، ممکن است انتظار داشته باشیم که همکاری‌های نزدیک‌تری بین روسیه و جهان اسلام برگرفته از قدرت نرم مذهبی موجود باشد.