طرح‌های شهرداری باید پیوست زیست‌محیطی داشته باشد
کرامت‌الله زیاری با بیان اینکه حل مسئله آلودگی هوای تهران نیازمند مدیریت یکپارچه است، گفت: هرگونه طرحی که از سوی شهرداری در مناطق مختلف شهری اجرا می‌شود، باید دارای پیوست زیست‌محیطی باشد تا بتواند مسئله آلودگی هوا را تا جایی که توان آن را دارد، کنترل کند.
آلودگی هوا با توجه به پیامدهای زیان‌بارش به یکی از ملموس‌ترین مشکلات زیست‌محیطی تهران، پایتخت ایران و چندین شهر دیگر ایران تبدیل شده است. آمارها نشان می‌دهد که در روزهای افزایش آلودگی هوای تهران، شمار بیماران تنفسی تا ۶۰ درصد افزایش می‌یابد. بیشترین عامل مرتبط با افزایش بیماری‌های سیستم قلبی و عروقی و ریوی، افزایش آلاینده‌های دی‌اکسید گوگرد، ذرات معلق و مونو اکسید کربن است، به‌گونه‌ای که آلودگی هوا در تهران به‌طور متوسط موجب کاهش پنج سال از عمر تهرانی‌ها شده است.
بنابر نظر برخی از کارشناسان محیط زیست، نخستین زنگ خطر جدی درباره آلودگی هوای تهران، در سال ۱۳۷۴ به صدا درآمد. در آن هنگام نزدیک به یکصد نفر از کارشناسان و مدرسان محیط زیست، جغرافیا و شهرسازی در پی نشستی در سالن اجتماعات پارک شهر تهران، متنی موسوم به بیانیه «هوای تهران ۷۴» منتشر کردند که در آن برای نخستین بار از آلودگی هوای پایتخت به عنوان یک «بحران ملی» که راه مقابله با آن «عزم ملی» است، نام برده شد. تهران این روزها پس از جاکارتا پایتخت اندونزی هفتمین شهر آلوده جهان شمرده می‌شود.
در پی مطالعات فراوانی که در این زمینه انجام شد، برنامه‌ای با عنوان «برنامه جامع مبارزه با آلودگی هوای تهران» در سال ۱۳۷۹ طراحی و تصویب شد تا طبق این برنامه طی مدت ۱۰ سال هوای پایتخت به کیفیت سالم و قابل تنفس برسد. این برنامه شامل ۷ محور استانداردسازی خودروهای نو، از رده خارج کردن خودروهای فرسوده، ارتقای حمل و نقل عمومی، بهبود کیفیت سوخت، معاینه فنی خودروها، مدیریت ترافیک و آموزش همگانی بود. این برنامه با همکاری وزارت صنایع، وزارت نفت، سازمان حفاظت محیط زیست، شهرداری تهران و پلیس راهنمایی و رانندگی اجرا شد.
کرامت‌الله زیاری، استاد تمام دانشگاه تهران و فوق دکترای مهندسی شهرسازی در گفتوگو با ایکنا، در رابطه با موضوع آلودگی هوا و نقش و وظیفه شهرداری کلان‌شهرها در این حوزه اظهار کرد: شهرداری طبق قانونی که در دهه 30 به تصویب مجلس رسیده است، وظیفه دارد تا در محدوده قانونی شهر، خدمات‌رسانی و نظارت بر امور شهر به لحاظ ساخت و ساز و مباحث کالبدی و فیزیکی آن را پیگیری کند. همچنین، اجرای طرح‌های جامع و تفصیلی و نیز مدیریت شهر که امروز از آن به عنوان حکمروایی مطلوب شهری یاد می‌شود نیز از وظایف مهم شهرداری است.
وی افزود: حکمروایی امور شهری یا مدیریت شهری شامل تعامل میان شهرداری با بخش خصوصی، سرمایه‌های اجتماعی و حتی دولت است. لذا وظیفه اصلی مسئولان شهری همان شهری مدیریت شهری است و در این راستا باید با نهادهای دیگر که وظایف دیگر امور شهری یا حکمروایی شهری به عهده آن‌هاست، تعامل کند.
زیاری ادامه داد: طبق قانون وظایف هر یک از نهادهای مختلف مشخص شده است و شهرداری نیز وظیفه امور شهری از جمله خدمات‌رسانی و نظارت، صدور پروانه ساختمان و نظارت بر ساخت و ساز را بر عهده دارد. همچنین، شورای شهر نیز باید بر امور شهر و اجرای طرح‌های جامع و تفصیلی نظارت کند. البته تهیه طرح‌های جامع به عهده مشاوران زبردست حوزه شهری و تصویب آن نیز به عهده شورای شهر است. یکی از امور مهمی که شهرداری باید در راستای آن اقدام کند، مسئله آلودگی هواست.
این استاد دانشگاه تهران بیان کرد: یکی از موضوعات مهم در رابطه با امور شهری، نظارت بر حریم شهری است که به طور مستقیم با آلودگی هوا مرتبط است. چنانچه شهرداری نتواند از حریم شهری به خوبی محافظت کند و حریم شهری رفته رفته از میان برود، محیط زیست اطراف شهرها از میان رفته و همین امر موجب آلودگی هوا خواهد شد.
زیاری تصریح کرد: هرگونه طرحی که از سوی شهرداری در مناطق مختلف شهری اجرا می‌شود، باید دارای پیوست زیست‌محیطی باشد تا بتواند مسئله آلودگی هوا را تا جایی که توان آن را دارد، کنترل کند. پیوست زیست‌محیطی شامل آلودگی هوا، خاک، آب در محدوده قانونی است.
وی در ادامه اظهار کرد: وظیفه عدم تخریب و جلوگیری از ناپایداری محیط زیست طبیعی بر عهده شهرداری است. البته وظیفه اصلی به عهده سازمان محیط زیست است اما در حوزه شهری شهرداری باید به جد در این زمینه گام بردارد تا وظیفه خود را در رابطه با کاهش آلودگی هوا انجام داده باشد. همچنین، نظارت بر ترافیک شهری مربوط به شهرداری است. برای مثال مسئله معاینه فنی خودروها زیر نظر شهرداری است. لذا شهرداری باید کنترل، نظارت و اقدام برای آلودگی هوا داشته باشد.
مدیریت شهری چندپاره است
استاد تمام دانشگاه تهران بیان کرد: البته سازمان‌ها و نهادهای دیگر نیز باید در این زمینه به شهرداری‌ها کمک کنند. البته به دلیل آنکه نهادهای مختلفی همچون سازمان آب، برق و ... نیز در امور شهر دخالت می‌کنند، مدیریت شهری چندپاره است و زور شهرداری به سازمان‌های دیگر در این حوزه نمی‌رسد. تا زمانی که مدیریت شهری یا حکمروایی شهری یکپارچه نشود، مشکلاتی همچون آلودگی شهری وجود دارد.
زیاری تصریح کرد: در این زمینه شهرداری باید طرح جامعی را با همکاری وزارت کشور ارائه دهد تا حداقل مدیریت کلان‌شهرها به عهده یک نهاد واحد همچون شهرداری قرار گرفته و یا مدیریت یکپارچه در شهر ایجاد شود. امروز در دنیا تئوری نومنطقه‌گرایی شکل گرفته که به موجب آن نظریه مدیریت منطقه شهری مطرح می‌شود. طبق این نظریه می‌توان مدیریت منطقه شهری را به تهران داد و محدوده کلان‌شهر تهران را یکپارچه کرد. در این راستا چنانچه مدیریت یکپارچه منطقه شهری تهران را نیز به شهرداری بدهند، این نهادمی‌تواند به طور جدی وارد مقوله آلودگی هوا شده و نهادهای دیگر را در این زمینه بازخواست کند.
وی بیان کرد: انصاف نیست که ما در حوزه آلودگی هوا فقط شهرداری را مقصر بدانیم. نهادهای دیگری نیز وجود دارند که در امر آلودگی هوا، زمین، خاک و آب و سایر پدیده‌های طبیعی و تخریب آن‌ها اعم از فضای سبز و ... دخالت دارند؛ منتهی شهرداری باید نسبت به برنامه‌ریزی و طراحی فضای سبز نیز اقدامات متعددی داشته باشد. خوشبختانه طی چند سال گذشته اقدامات خوبی در این حوزه انجام شده است. سرانه فضای سبز در کشور ما که مصوب شورای عالی معماری و شهرسازی است، بین 8 تا 11 متر مربع است اما در تهران در برخی مناطق بسیار کمتر است. همچنین، طبق پروتکل‌های قانونی شعاع بزرگراه‌ها باید تا 40 کیلومتر آزاد باشد، اما این امر در تهران رخ نداده است.
مدیریت یکپارچه کلان‌شهر تهران
استاد تمام دانشگاه تهران تصریح کرد: تعامل میان نهادها یکی از نکات مهمی است که چنانچه میان شهرداری و سایر نهادهای تأثیرگذار در حوزه آلودگی هوا به خوبی ایجاد شده و مدیریت یکپارچه صورت گیرد، تأثیر زیادی در رابطه با کاهش آلودگی هوا خواهد داشت. شهرداری به کمک وزارت کشور طرح مدیریت یکپارچه کلان‌شهر تهران را تهیه و برای تصویب به مجلس شورای اسلامی ارائه دهد.
زیاری بیان کرد: برنامه‌ریزی وطراحی شهر طبیعت‌محور، کاشت سالانه چهار میلیون نهال در فضای شهری، ایجاد کمربندی از فضای سبز در اطراف تهران، کنترل آزمایشگاهی هوای محلات مختلف تهران و کنترل بر موضوع ترافیک با همکاری پلیس راهنمایی و رانندگی از موضوعات دیگری است که شهرداری باید برای کنترل آلودگی هوا مد نظر داشته باشد.
گفتوگو از مجتبی افشار
انتهای پیام
آلودگی هوا فعالیت بسیاری از اصناف را مختل می کند امیدواریم شهرداری در این زمینه فکری کند 
