بازروایی زیست محجوبانه بانوان ایرانی در «دل‌آرام»
کنسرت‌نمایش «دل‌آرام» عاشقانه‌ای تاریخی در ۴ اپیزود است که روایت‌هایی را از بانوان نام‌دار تاریخ ایران بازگو می‌کند و با آهنگ‌ها و ملودی‌های فاخر ملی و بومی که متناسب با فضای داستانها و به‌صورت زنده نواخته می‌شود، همراه است.
کنسرت‌نمایش «دل‌آرام» عاشقانه‌ای تاریخی در شرح دلاوری‌های مردمان ایران‌زمین است و نقش مؤثر بانوان ایرانی در حفاظت از شرف و استقلال کشور ایران را بیان می‌کند، بانوانی که از دیرباز در پرتو عفاف و حجاب، زیباترین حماسه‌ها را در دل تاریخ آفریدند و تا امروز توانسته‌اند همواره نقش‌آفرینی تأثيرگذار خود را در اجتماع ایفا کنند.
این نمایش در چهار اپیزود، روایت‌هایی را از بانوان نام‌دار تاریخ ایران، شهرناز و ارنواز (دختران جمشیدشاه)، ملک‌خاتون، دل‌آرام و زینب کمایی بازگو می‌کند و با آهنگ‌ها و ملودی‌های فاخر ملی و بومی که متناسب با فضای داستانها و به‌صورت زنده نواخته می‌شود، همراه است.
این نمایش فاخر با همکاری و حمایت نهادهای فرهنگی چهارمحال‌وبختیاری و شهرستان بن پس از ۲ ماه تمرین برای ۲ شب در میان استقبال پرشور اهالی در شهر بن اجرا شد و از هفتم تا دهم اسفندماه ۱۴۰۱ نیز در شهرکرد به روی صحنه می‌رود. برای آشنایی بیشتر با محتوا و اهداف اجرای اين کنسرت‌نمایش، گفت‌وگویی با نویسنده و کارگردان آن انجام شده است که با هم می‌خوانیم.
محمدحسن سلیمی بِنی، نویسنده و کارگردان گروه هنری بُشری شهر بن و خالق کنسرت‌نمایش «دل‌آرام» در گفت‌وگو با ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری با اشاره به اینکه این کنسرت‌نمایش یک اثر نمایشی و موسیقایی در چهار اپیزود «قصه دلارام»، «قصه زینب»، «قصه ملک‌خاتون» و «قصه شهرناز و ارنواز» است اظهار کرد: این چهار قصه برگرفته از چهار مقطع تاریخی است که از تاریخ اساطیری ایران آغاز می‌شود و به دهه ۶۰ در عصر معاصر می‌رسد.
وی با ذکر اینکه نمایش دل‌آرام روایت تأثیرگذاری و نقش‌آفرینی چهار زن ایرانی در تحولات اجتماعی است، ادامه داد: این نمایش درواقع روایتی متفاوت از مسئله حجاب و عفاف و حاکی از آن است که موضوع حجاب در سرزمین ایران از بدو تاریخ مطرح بوده و با ورود اسلام به ایران تکامل یافته است و لذا حجاب در فرهنگ و تمدن ایران قدمتی به وسعت تاریخ این سرزمین دارد.
بازروایی دیداری - شنیداری از فلسفه حجاب
سلیمی با تأکید بر اینکه نمایش دل‌آرام همچنین می‌خواهد بگوید که حجاب در طول تاریخ هیچ محدودیتی برای زنان ایرانی ایجاد نکرده بلکه باعث رشد و تعالی بانوان شده و نقش اجتماعی آنان را پررنگ‌تر کرده است، گفت: روایت نخست این نمایش ناظر بر قصه دختران جمشیدشاه از شاهان اساطیری ایران است که در اپیزود دوم با روایت ملک‌خاتون، ملکه دیلم ادامه می‌یابد و سپس، قصه دل‌آرام از دیار چهارمحال‌وبختیاری و شهر بن روایت می‌شود که به نقل تاریخ، در نبرد با افغان‌ها حماسه‌آفرینی داشته است و در نهایت به روایت نوجوان شهیده زینب کمایی ختم می‌شود که در دهه ۶۰ توسط منافقان به شهادت رسید.
این فعال هنری استان بیان کرد: تلفیق این چهار قصه به همراه استفاده از زبان موسیقی منجر به خلق کنسرت‌نمایش ۲ ساعته دل‌آرام شاه است که طی ۲ شب گذشته در شهر بن به روی صحنه رفت و از امشب هفتم تا ۱۰ اسفندماه در فرهنگسرای ارشاد شهرکرد اجرا می‌شود.
سلیمی در پاسخ به پرسشی مبنی بر انگیزه نگارش و خلق این اثر نمایشی با موضوع عفاف و حجاب، تصریح کرد: وقایع و حوادث اخیر کشور و مظلومیت تلخ مسئله حجاب یادآور اهمیت و ضرورت تبیین با زبان هنر در این دست موضوعات شد و لذا با توجه به سررشته و علاقه‌ام به هنرهای نمایشی و مجموعه هنری که در بن فعال است، تصمیم گرفتم کاری در این فضا با موضوع عفاف و حجاب انجام دهیم.
مراحل خلق کنسرت‌نمایش دل‌آرام
وی ادامه داد: خوشبختانه متن نمایش را به رشته تحریر در آوردم و با وجود تمام مشکلات و محدودیت‌های مالی که در مقدمات و بر سر راه پروژه بود و همچنان پابرجاست، این اثر هنری پا گرفت؛ امیدوارم تا پایان کار بتوانیم تمام مشکلات را رفع کنیم، اگرچه حمایت‌های مختصری هم که از کار شده برای مجموعه و گروه ارزشمند است.
سليمی با اشاره به اینکه یکصد نفر شامل ۵۰ بازیگر و ۵۰ نفر عوامل فنی پشت صحنه در نمایش دل‌آرام مشغول فعالیت هستند، بیان کرد: نکته قابل توجه که باید مورد تأکید قرار دهم این است که قاطبه بازیگران این مجموعه، غیرحرفه‌ای و بازی اولی هستند و لذا به برکت این کار، فضای جدید خوبی برای خردسالان و نوجوانان مستعد بنی فراهم شده است که روی صحنه بروند، عرض اندام کنند و با مشارکت در یک کار جدی فاخر و پر مخاطب، زمینه تداوم رشد و تعالی هنری آنان فراهم شود.
وی قابل فهم و ساده بودن اثر را ویژگی بارز کنسرت‌نمایش دل‌آرام دانست و توضیح داد: تلاش ما این بوده است که عموم مردم بتوانند با نمایش ارتباط برقرار کرده و پیام آن را دریافت کنند، ضمن اینکه توجه به نکات فنی و هنری اثر برایمان موضوعیت داشته و حتی‌الامکان رعایت شده است.
سلیمی در خصوص حمایت‌ها از نمایش دل‌آرام، گفت: باید بگویم که به‌طور کلی حمایت‌های دولتی و حاکمیتی از تولید آثار، محصولات و کالاهای فرهنگی و هنری در کشور ما محدود است و این باعث شده است که معمولاً کمتر شاهد تولید آثار فاخر باشیم. این محدودیت‌ها در استان‌ها به مراتب بیشتر است و به نظرم، اگر حمایتی هم باشد بیشتر معطوف بر مرکز است و استان‌ها تقریباً بی‌بهره می‌مانند.
وی ادامه داد: تولید آثار هنری نظیر کنسرت‌نمایش دل‌آرام مستلزم صرف هزینه است و تا کنون تنها یک پنجم هزینه‌های کار را توانسته‌ایم تأمین کنیم و در مورد چهار پنجم هزینه‌ها واقعاً نمی‌دانیم که از چه طریقی باید تأمین شود؛ مواردی اعم از تأمین و دوخت لباس، ایاب و ذهاب، امکانات فنی نظیر نور، صوت و ... نيازمند تأمین هزینه است تا کار پیش برود که البته نهادهایی چون اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، شهرداری شهرکرد، حوزه هنری، جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی و روابط عمومی استانداری پای کار بوده و حمایت‌هایی داشته‌اند و امیدواریم حمایت‌ها بیش از این باشد.
جایگاه هنر در پیشگیری از فروپاشی فرهنگی
سلیمی در خصوص تأثیر زبان هنر در انتقال مفاهیم و موضوعات به مخاطب، تصریح کرد: برای حفظ و اعتلای فرهنگ جامعه، پیشگیری از فروپاشی فرهنگی و بروز بحران هویتی نسل جوان و نیز تبیین مسائل فرهنگی و اجتماعی برای آحاد جامعه و در یک کلام برای عملیاتی ساختن جهاد تبیین، نیازمند ابتکار عمل هستیم که جز با بهره‌گیری از روش‌های نوین انتقال مفاهیم محقق نمی‌شود چرا که جبهه مقابل و معاند از همین ابزارها و روش‌های هنری برای پیشبرد اهداف خود استفاده می‌کند.
نویسنده و کارگردان گروه هنری بشری ادامه داد: ما نیز برای حفظ سنگرهای فرهنگی جامعه ناگزیر به استفاده از سلاح هنر هستیم؛ تهاجم فرهنگی گسترده و قوی، تقابل فرهنگی قوی را لازم دارد و مهم‌ترین ابزار این تقابل و دفاع فرهنگی، بی‌شک هنر است.
سلیمی با تأکید بر اینکه باید بتوانیم از زبان هنر به درستی یعنی به‌صورت هنر مردمی و متعهد استفاده کنیم، افزود: هنرِ هنر این است که مردم و مخاطبان را پای کار بیاورد، هنر برای مردم جذاب است و با زبانی که مردم می‌پسندند و می‌پذیرند، دغدغه‌ها و مسائل را مطرح می‌کند لذا هنر را به‌عنوان یک بایسته غیرقابل اجتناب به‌ویژه در فریضه جهاد تبیین نگاه کرد.
وی بیان کرد: فضای تربیت و آموزش هنری باید در کشور گسترش یابد و هنر از حصاری که در آن قرار گرفته و تنها برخی جریان‌ها و تفکرات و گروه‌ها خاص به آن راه دارند باید خارج شود و کاملاً مردمی بشود. وقتی هنر مردمی در خدمت تبیین و انتقال مفاهیم ایرانی اسلامی قرار بگیرد، یقیناً می‌توان بسياری از معضلات فرهنگی و اجتماعی را تقلیل داد و از بین برد.
رجوع به منابع تاریخی در نگارش داستانها
نویسنده و کارگردان کنسرت‌نمایش دل‌آرام در پاسخ به این پرسش که قصه‌های این اثر هنری تا چه اندازه مستند و موثق هستند، توضیح داد: به‌جز قصه دختران جمشید که اساطیری و افسانه است، سه داستان دیگر سندیت تاریخی داشته یعنی در برهه‌ای از تاریخ این مرز و بوم به وقوع پیوسته و در کتب و منابع آمده‌اند و لذا اصل قصه‌ها برگرفته از مستندات تاریخی بوده اما در پرداخت نمایشی اثر مثلاً در شخصیت‌‌پردازی‌ها، وقایع و انتخاب اسامی افراد یا اماکن طبیعتاً عنصر خیال نویسنده نیز دخالت داشته است.
سلیمی ادامه داد: در مورد اپیزود دل‌آرام که مربوط به قصه حمله افغان‌ها به شهر بن است، حداقل هفت منبع موثق تاریخی وجود دارد که به این وقایع پرداخته است و این شهر که در آن دوران یک روستای کوچک بوده از جمله مناطق ایران است که اهالی آن در مقابل تهاجم دشمن مقاومت و از سقوط جلوگیری کردند. دل‌آرام بانویی از اهالی بن است که پشت جبهه مقاومت را سازماندهی می‌کند و امور مربوط به کمک‌رسانی، پرستاری، تأمین آذوقه سربازان و ... را بر عهده دارد.
وی افزود: این بانوی مبارز و نامزدش براساس اسناد تاریخی سرانجام در جریان این مقاومت به شهادت می‌رسند؛ در کنسرت‌نمایش دل‌آرام نقش روحیه عاشورایی و عشق ارادت دیرینه مردم بن به حضرت سیدالشهدا(ع) به نمایش گذاشته شده است که باعث خلق حماسه مقاومت و ایستادگی در برابر افغان‌ها شد. یک چالش نیز در این نمایش مطرح می‌شود که طبق آن، شخصیتی وجود دارد که مردم را به‌دست برداشتن از دفاع برای تسلیم و سازش در برابر دشمن تهییج می‌کند اما مردان عاشورایی نمی‌پذیرند و به دفاع ادامه می‌دهند و زنان غیور نیز با حفظ حجاب و عفاف، فلسفه این واجب را تبیین می‌کنند.
سلیمی قصه زینب کمایی را نیز یادآور شد و توضیح داد: سرگذشت جانسوز این دختر ۱۴ ساله آبادانی در دهه ۶۰ نیز با محوریت حجاب، درس‌آموز است که منافقین این نوجوان محجب را به جرم داشتن حجاب و شرکت در راهپيمايی عليه بدحجابی با چادر خودش خفه کردند و به شهادت رساندند. ملک‌خاتون نیز از برجسته‌ترین بانوان تاریخ ایران بوده که در مبارزه با خلفای ظالم عباسی نقش‌آفرینی کرده است.
وی در پایان گفت: در هر اپیزود، یک فلسفه از حجاب از دیدگاه شهید مرتضی مطهری به‌صورت عامه‌فهم و غیرمستقیم بازروایی شده است و لذا چهار فلسفه حجاب در چهار اپیزود کنسرت‌نمایش دل‌آرام به مخاطبان ارائه می‌شود.
یادآور می‌شود، کنسرت‌نمایش دل‌آرام از امشب هفتم تا دهم اسفندماه از ساعت ۱۹ در فرهنگسرای ارشاد شهرکرد واقع در خیابان فردوسی شمالی، روبروی دانشگاه پیام نور به روی صحنه می‌رود، از تمامی علاقه‌مندان برای تماشای این نمایش دعوت به‌عمل می‌آید.
