گزارش ایکنا از پشت صحنه «محفل»؛ آغازگر مسیری نو + عکس و فیلم

سه ... دو ... یک ... . ناگهان سکوت از سر و روی استودیو سرریز می‌شود تا تنها صدای رسالت بوذری، مجری برنامه، به گوش برسد. تا قبل از این فرمانِ سکوت، ولوله‌ای در استودیو برپا بود.

قبل از فرمان سکوت ... مدیر صحنه، در میان استودیو میکروفون در دست با جنب و جوش و حرارتی مثال‌زدنی که کمی حرص را نیز چاشنی لحن خود کرده، همه حواس تماشاگران را درگیر خود می‌کند. به قدری در کارش موفق است که حاضران خارج از استودیو هم ناخودآگاه جذب صحبت‌ها و تذکراتش شده‌اند. بانوی جوان با تمام توان، که خستگیِ ضبط طولانی برنامه در زیر و بمِ آن موج می‌زند، آخرین نکات را به حاضران که قریب به 300 نفر هستند، گوشزد می‌کند تا یک سری نکات را در زمان ضبط رعایت کنند، بعد از این تذکرات، یک ... دو ... سه ... را می‌گوید.

غیر از مجری، پنج داور یا میزبان در استودیو حضور دارند. تماشاگرانی که از شیوه انتخاب آنها اطلاعی نداریم، با شروع برنامه، مجری پس از شیرین‌زبانی‌هایی که خاص خودشان است، مهمان را فرا می‌خواند و بعد هم گفت‌وگوی مجری و میزبانان با او شروع می‌شود. گفت‌وگویی که در نهایت نشاط و صمیمیت است. (زندگینامه داوران برنامه تلویزیونی محفل شبکه سوم سیما)

برنامه محفل یک مجری و پنج داور یا میزبان دارد. میزبانانی که هر یک چهره‌ای شناخته شده حداقل در میان دوستداران قرائت قرآن هستند و در بین آنها دو داور خارجی از سوریه و عراق هم به چشم می‌خورد. احمد ابوالقاسمی، حجت‌الاسلام غلامرضا قاسمیان، حامد شاکرنژاد، رضوان درویش از سوریه و حسنین الحلو از عراق، پنج داور یا پنج میزبان برنامه محفل هستند. اگرچه محل استقرار آنها بیننده را به این فکر می‌اندازد که شاید می‌خواهند به داوری مهمان بپردازند، اما در محفل قرار نیست داوری‌ای صورت گیرد و فقط شاهد گپ و گفت صمیمی و جذاب مهمانان، میزبانان و مجری خواهیم بود.

محفل، قرار نیست یک برنامه قرآنی صِرف که فقط به تلاوت یا موضوعاتی از این دست بپردازد، باشد. بلکه قرار است یک برنامه شاد، جوان‌پسند و با نشاط اما با محوریت قرآن را ببینیم. در بین سوژه‌های دعوت شده شرکت‌کنندگانی از برزیل تا آذربایجان و ... هم حضور دارند. این سوژه‌ها قرار است به گونه‌ای به مردم معرفی شوند که متوجه بخش‌های دیگری از زندگی آنها و بیشتر آن بخشی که متأثر از قرآن بوده است، شویم. در واقع تلاش شده است سوژه‌ها به گونه‌ای به مردم معرفی شوند که بشود آن را در قالب یک برنامه ماه رمضانی و قبل از افطار پخش کرد، به گونه‌ای که روزه‌دار در حین دیدن این برنامه گاه لحظات شاد و پرخنده‌ای را تجربه کند و گاه هم لحظاتی احساسی را برای مخاطب روزه‌دار به دنبال داشته باشد.

... در یکی دو دهه اخیر مدیران شبکه‌های مختلف سیما و از جمله شبکه سه که جزء پربیننده‌ترین شبکه‌های تلویزیونی است، همواره تلاش کرده‌اند تا برای ایام مناسبتی سال و از جمله ماه مبارک رمضان و ایام روزه‌داری مردم که جزء پربیننده‌ترین ایام سال است، تدارک ویژه‌ای در نظر بگیرند، تدارکی که گاه با تولید سریال‌های طنز و کمدی لحظات خوشی را برای مردم خلق کرده و گاه هم با ساخت برنامه‌هایی همچون ماه عسل فضای عمدتاً جدی‌ای را رقم زده تا از این جایگاه به جذب و سرگرم کردن مردم در ساعات پایانی ایام روزه‌داری بپردازند.

این شبکه تلویزیونی حالا برای رمضان 1402 که از قضا با نوروز هم مصادف شده؛ وارد برنامه‌سازی در حوزه قرآن و معرفی فعالان این حوزه شده است. حوزه‌ای که شبکه‌های دیگر (به جز شبکه قرآن و معارف سیما) کمتر به آن ورود داشته‌اند، اما شبکه سه نه تنها ورود کرده بلکه یکی از بهترین و پربیننده‌ترین ساعات پخش در طول سال را به این برنامه اختصاص داده است تا ریسک بزرگی را در این زمینه انجام داده باشد.

چرا از تولید این برنامه با عنوان ریسکِ بزرگ می‌توان یاد کرد؟ چون در سال‌های اخیر و تا آنجایی که حافظه تاریخی یاری می‌کند، هیچ برنامه پرمخاطبی در حوزه قرآن که بخش زیادی از جامعه را جذب خود کرده باشد، تولید نشده و ورود به این عرصه از سوی شبکه‌ای عمومی محک نخورده است (به جز مسابقه ترنم شبکه یک سیما که ساختار خاص خود را داشت)؛ اختصاص دادن بهترین زمان پخش به برنامه‌ای که تا پیش از این فعالیت‌ جدی‌ای در آن حوزه نشده است، ریسک بزرگی به حساب می‌آید، لذا شبکه سه سیما به یک سرزمین ناشناخته پا گذاشته است، سرزمینی که البته به خاطر محتوای نورانی‌ای که دارد، امید بسیار زیادی می‌رود تا محصولی مرغوب و باب میل مخاطب را سر سفره افطار مردم بنشاند.

محفل مردم را به قرآن نزدیک می‌کند

به نظر می‌رسد موفقیت این برنامه که عوامل روی آن حساب ویژه‌ای باز کرده‌اند، می‌تواند راه را برای ورود برنامه‌سازان سایر شبکه‌ها به حوزه قرآن باز کند و پس از آن است که تولید این قبیل برنامه‌ها از انحصار دو شبکه رادیو - تلویزیونی خارج خواهد شد.

احمد ابوالقاسمی، از داوران و میزبانان برنامه محفل که در زمره داوران بین‌المللی کشورمان به شمار می‌رود، در خلال ضبط این برنامه در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا گفت: یک بخشی از کار نتیجه فکر خوب عوامل برنامه بوده است، همین نگرش مثبت به فعالیت‌های قرآنی هنر اول برادران عزیز ما در این شبکه بود که باور داشتند که می‌شود به واسطه معرفی جلوه‌های ویژهِ قرآن هم برنامه‌ریزی کرد. تقارن ماه رمضان با سال جدید باعث شد انگیزه این برادران دو چندان شود.

وی در مورد ریسک شبکه‌های عمومی برای ورود به عرصه برنامه‌سازی قرآنی گفت: پیش از این شبکه یک سیما به این موضوع ورود کرده و مسابقه ترنم را تدارک دید. با وجود شبکه قرآن، بهانه‌ای برای عدم وورود به این مقوله در دیگر شبکه‌ها وجود نداشت که این اشتباه است و تأکید من این است که حتماً هر شبکه‌ای برای مخاطبان خود برنامه‌سازی در حوزه قرآن داشته باشد. بسیاری از مردم در طول روز تنها از یک شبکه رادیویی یا تلویزیونی استفاده می‌کنند، آیا کسی که فقط از رادیو سلامت یا شبکه سلامت یا از رادیو ورزش یا شبکه ورزش استفاده می‌کند، نیاز معنوی ندارد؟ با عملکرد خودمان مخاطبان را به سمت تک بعدی شدن سوق می‌دهیم.

ابوالقاسمی با اشاره به اینکه این برنامه خوب پیش می‌رود، تصریح کرد: استقبال خوبی از برنامه محفل به عمل می‌آید، چون هم زمان پخش مناسبی دارد و هم از شبکه پربیننده‌ای پخش می‌شود. در ساعت پخش این برنامه بسیاری از مردم در لحظات پایانی روزه‌داری در منزل هستند و به دنبال سپری کردن فراغت آن لحظات هستند و چه خوب است که این سرگرمی و فراغت مذهبی و حول محور قرآن باشد.

این قاری بین‌المللی کشورمان اظهار کرد: سوژه‌هایی که در این برنامه معرفی می‌شوند، برای خود ما که سال‌هاست حافظان و قاریان را در سنین مختلف دیده‌ایم هم جذاب بود. به تبع برای مردم هم این جذابیت را خواهد داشت. ممکن است برای برخی از مردم این سوال وجود داشته باشد که مثلاً حفظ قرآن چه فوایدی می‌تواند در زندگی آنها داشته باشد، وقتی بینندگان می‌بینند یک خانواده قرآنی چقدر با خانواده‌ای که اهل معنویات نیست، تفاوت دارد، تلنگری به او خواهد خورد. آرامشی که این خانواده دارد و گرمایی که در این خانواده ایجاد شده است برای مخاطب خیلی جاذبه دارد.

وی بیان کرد: قطعاً این برنامه برای مردم جاذبه لازم را خواهد داشت و می‌تواند منجر به مراجعه بیشتر مردم به کلاس‌ها و جلسات قرآن و رونق محافل قرآنی شود. با دیدن این برنامه مردم متوجه خواهند شد که با قرآن هم می‌شود پویا و با نشاط زندگی کرد و می‌شود با قرآن هم زندگی معنوی خوبی داشت و هم زندگی مادی خوبی را درست کرد. اینها هر کدام یک نکته و آیتم خوب است که در این برنامه دیده شد. یک بخش‌هایی هم به سرگرمی و پخش قطعات ابتهال، تواشیح و اناشید اختصاص یافته است که شنیدنی است.

چون که صد آید نود هم پیش ماست

حامد شاکرنژاد، یکی دیگر از میزبانان برنامه محفل است، او که کمتر گفت‌وگویی با رسانه‌ها داشته است در حاشیه ضبط این برنامه در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا، در مورد پیش‌بینی میزان اسقبال مردم از برنامه محفل گفت: این برنامه اینقدر بزرگ است و اینقدر زیبایی در درون خود دارد که اگر هم ایرادی وجود داشته باشد، می‌توان از آن عبور کرد. نباید دنبال ایراد گرفتن باشیم.

وی با اشاره به اینکه نمی‌خواهم بگویم قرآن مهجور است، اما واقعیت همین را نشان می‌دهد، افزود: همیشه آرزو داشتم چنین برنامه‌ای با چنین مهمانانی در بهترین شبکه و در بهترین زمان تهیه و پخش شود. الحمدلله این اتفاق افتاده است، لذا همه باید حمایت کنند و پشت این کار باشند به این خاطر که هر تیر منفی باعث خواهد شد، دیگر عزیزان با ترس و بیم بیشتری به این عرصه ورود کنند. لذا این عزیزان نیاز به حمایت دارند. اگر ما شروع به ایراد گرفتن کنیم و نقاط سیاه را پررنگ کنیم، می‌توانیم ایرادات زیادی وارد کنیم، چرا که هر برنامه‌ای ایراداتی دارد و هیچ برنامه بدون ایراد وجود ندارد. نکته اساسی این است که جامعه قرآنی به صورت اخص و به طریق اولی باید از چنین برنامه‌هایی حمایت کند.

شاکرنژاد اظهار کرد: این برنامه صددرصد خواهد توانست مردم را به سمت قرآن جذب کند. قرار نیست همه مردم قاری و حافظ قرآن باشند، همیشه سوالی که از مهمانان می‌پرسم، این است که اثر قرآن بر زندگی آن فرد چیست؟ می‌خواهم مردم بدانند ارتباط یک خانواده قرآنی با جامعه چطور است. ما می‌پرسیم حال این افراد با قرآن چطور است و می‌خواهیم این حال خوب را به مردم منتقل کنیم، قصد ما آموزش حفظ و تلاوت و .. اینها نیست، هر چند که «گر که صد آید نود هم پیش ماست».

این قاری بین‌المللی در پایان با اشاره به اینکه چیزی که مهم است این است که قرآنیان هم مثل بقیه مردم زندگی می‌کنند، گفت: مطمئن هستم این برنامه صد در صد موفق خواهد بود، شاید از افقی که داریم نگاه می‌کنیم دور باشیم ولی «آب دریا را اگر نتوان کشید هم به قدر تشنگی باید چشید.»

برنامه‌سازی قرآنی محدود به محفل نشود

بر اساس گزارش ایکنا در زمان تهیه این گزارش یکی از مهمانان دعوت شده حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسین طباطبایی، معروف به علم‌الهدی بود. چهره‌ای که برای بسیاری از مردم ایران به ویژه متولدین دهه‌های ۶۰ و ۷۰ چهر‌ه‌ای آشناست. وی که همراه با فرزند خردسالش که بی‌شباهت به همان محمدحسین دهه هفتاد نیست، به محفل آمده است، در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا گفت: این برنامه در نوع خود اثر شاخص و ویژه‌ای است و فکر می‌کنم جزء اولین برنامه‌هایی است که به لحاظ کمی و کیفی به همه جوانب چهره‌های قرآنی می‌پردازد و این از جذابیت خوبی برخوردار است.

وی با اشاره به اینکه تولید این قبیل برنامه‌ها نباید محدود به یک مناسبت خاص باشد، افزود: اگر این برنامه تولید شود و بعد دیگر شاهد برنامه‌ای نباشیم، اثرگذاری آن کاهش خواهد یافت. باید برای بعد از این برنامه هم برنامه داشته باشیم، وقتی جو قرآنی راه افتاد باید جوابگوی مردم برای حضور در عرصه قرآنی باشیم. الان دشمن دنبال این است که با بحث تبلیغات رسانه‌ای مردم را از مسائل معنوی دور کند و برای این هدف هر چه ضد فرهنگ و ضد دین است در قالب آرایش شده به مردم قالب می‌کنند. ما بهترین ابزار که معجزه جاودان پیامبر و کتاب هدایت و دین و قانون و زندگی ماست برای مقابله با این هجمه‌ها در اختیار داریم، ولی برای مقابله خوب باید درست تبلیغ کنیم، این کار احتیاج به همکاری همه جانبه دارد، مانند همین برنامه محفل که الان در آن هستیم.

طباطبایی تصریح کرد: ضرباتی که الان از دشمن می‌خوریم به خاطر غفلت خودمان است، دشمن یک لحظه را از دست نمی‌دهد و با استفاده از تکنولوژی، محتوا تولید و پخش می‌کند، محتوایی که کوچکترین اعضای جامعه به راحتی و سهولت به آن دسترسی دارند.

وی در پایان صحبت‌های خود به آیه «وَأَعِدُّوا لَهُم مَّا اسْتَطَعْتُم مِّن قُوَّةٍ» اشاره و اظهار کرد: در این آیه می‌فرماید برای مجاهدان اسلام از هر آنچه که قوت و توانایی دارید آماده کنید و در ادامه می‌گوید چرا این کار را انجام دهید؟ به این خاطر که با این کار دشمنان خدا را می‌ترسانید و دیگر آن فعالیت‌های تخریبی خود را انجام نخواهند داد. لذا باید از ابزاری که داریم نهایت استفاده را ببریم.

محفل سلبریتی‌ساز خواهد شد

حسن خانچی، مبتهل شناخته شده کشورمان یکی دیگر از مهمانان برنامه محفل بود وی نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا، در مورد تأثیر ساخت چنین برنامه‌هایی در حرکت عموم جامعه به سمت قرآنی شدن، گفت: برنامه محفل شکل جدیدی دارد و یک سری زوایای فنی، هنری و رسانه‌ای در آن دیده شده است که می‌تواند جذب مردم به این برنامه را رقم بزند. خیلی مهم است که این برنامه‌ها با چه کیفیتی و در چه قالبی از چه شبکه‌ای و در چه زمانی پخش شود. اینها خیلی مهم است، چرا که مردم دنبال دیدن تولیدات جدید در حوزه‌های جدید هستند.

وی افزود: تجربه برنامه‌های موفق در سنوات گذشته که از رسانه ملی پخش شد، نشان داده است چه برنامه‌هایی گیرایی بیشتری دارد. حتی کارهای دینی و مذهبی که در شبکه‌ای غیر از شبکه قرآن پخش می‌شود هم مورد استقبال مردم قرار می‌گیرد. این برنامه هم قطعاً همینگونه خواهد بود. این شکل از تولید برنامه گیرایی خاصی دارد و از جنس برنامه‌های دورهمی و عصر جدید است.

خانچی با اشاره به اینکه حوزه قرآن و فعالان قرآنی مقداری از این فضا عقب افتاده‌اند، بیان کرد: ورود به این حوزه مقداری جسارت نیاز داشت و برای همین است که دیر شروع کرده‌ایم. وقتی اسم مسائل قرآنی می‌آید ممکن است خیلی ملاحظات به میان بیاید، برای اینکه ما فضای لطیف و شادی برای مخاطب در حوزه فعالیت‌های مذهبی القا کنیم نیاز به چنین برنامه‌هایی داریم.

این مبتهل برجسته کشور با اشاره به اینکه الان ما سلبریتی قرآنی نداریم، گفت: برنامه محفل می‌تواند منجر به سلبریتی‌سازی در عرصه قرآنی شود. برای تبدیل شدن به یک سلبریتی چند فاکتور مورد نیاز است که یک مورد آن استمرار پخش از رسانه است. در رسانه ملی نیاز به خلق یک سری از الگوهای مناسب به لحاظ فنی و ... احساس می‌شود، نیاز داریم به اینها بپردازیم تا باب جدیدی برای مخاطب باز شود. خاطرمان هست در دهه هفتاد چون شبکه قرآن وجود نداشت و برنامه‌های قرآنی از دو شبکه سراسری پخش می‌شد، به خاطر تمرکز مردم روی همان شبکه‌ها بود که در آن دوران شاهد پیدایش سلبریتی‌های قرآنی بودیم، در آن زمان موج‌های خوبی ایجاد شد و خیلی‌ها به حفظ و تلاوت قرآن علاقه پیدا کردند. الان اگر در حوزه تلاوت قرآن جوانانی را می‌بینید که در مسابقات بین‌المللی و محافل می‌درخشند حاصل همان دوره هستند. اگر بخواهیم برای سال‌های آینده حرفی برای گفتن داشته باشیم باید از همین الان به فکر همین مسائل باشیم و چنین برنامه‌های بهترین بستر و فرصت برای شروع این فرایند است.

گزارش از تیمور کاکایی