نقش سینما و تلویزیون در تحقق شعار سال + صوت

محمدرضا شرف‌الدین، تهیه‌کننده سینما، در گفت‌وگو با ایکنا، درباره نقش و جایگاه سینما و تلویزیون در تبلیغ شعار سال گفت: متأسفانه در سینما و تلویزیون نه تنها نتوانسته‌ایم در راستای ترویج شعار سال قدم برداریم، بلکه در مواقعی خلاف این خواسته برنامه‌سازی کرده‌ایم. این معضل در سینما شکلی جدی‌تر دارد. برای مثال مقام معظم رهبری بارها در سخنان خود بر امیدآفرینی در جامعه تأکید کرده‌اند، اما تولیدات سینما به هیچ‌وجه در این راستا نبوده است، بلکه در پی اشاعه ناامیدی در جامعه است.

وی افزود: تولیداتی از این دست نه برای خوشایند تماشاگر ایرانی، بلکه فقط برای رونق بخشیدن به جشنواره‌های ضد ایرانی خارج از کشور ساخته می‌شود، زیرا در سینما مهندسی فرهنگی و ساختارشناسی نداریم. نداشتن این ویژگی سبب شده است که در ژانرهایی نظیر دفاع مقدس هم نتوانیم آنگونه که باید به موفقیت دست پیدا کنیم.

این سینماگر با بیان اینکه در تلویزیون هم به سطحی‌ترین شکل ممکن به شعار سال پرداخته شده است، اظهار کرد: آنچه در تلویزیون می‌بینیم صرفاً شعاری بوده که فقط به زیرنویس روی برنامه‌های مختلف خلاصه می‌شود. در ضمن هیچ‌ برنامه‌ تولیدی تاثیرگذاری را نمی‌بینیم. البته برنامه‌های میزگردمحور ساخته شده، اما این تولیدات گفت‌وگومحور هستند و جریان‌سازی لازم را ندارد. کم‌کاری و بی‌سلیقگی در تولیدات استراتژیک در حالی است که در برخی کشورها بر موضوعات خاص تمرکز می‌شود، ولی ما بی‌کیفیت‌ترین روش‌ها را در آثارمان لحاظ می‌کنیم. چندی پیش تلویزیون برنامه‌ای را درباره داشته‌های هسته‌ای کشورمان پخش کرد؛ اثری که بسیار نچسب و بد بود. در این کار دوربین به داخل نیروگاه رفته و فقط به شکل گزارشی تصاویر را ضبط کرده بود، بدون اینکه درام‌پردازی صورت گیرد.

وی اضافه کرد: عملکرد نامطلوب تلویزیون در پرداختن به مسائل استراتژیک و شعارهای سال باعث شده است که مردم از موضوعات مورد نظر فقط اطلاعات سطحی و ژورنالیستی داشته باشند. نمود دیگر بی‌توجهی به اتفاقات آبان و آذر سال گذشته است. مقام معظم رهبری در سخنانشان تأکید کردند مسائلی که پیش آمد از طریق دشمن برنامه‌ریزی شده بود تا در برابر پیشرفت‌هایی که کشور در مسیر آن قرار گرفته است مانع ایجاد شود. در چنین شرایطی تلویزیون به جای برنامه‌سازی مؤثر به کارهای سطحی خانوادگی روی آورد. در این میان معدود کارهایی نظیر «گاندو» ساخته شد که در آنها به موضوعات استراتژیک و امنیتی توجه شد، اما تعداد این قبیل آثار بسیار اندک است.

تهیه‌کننده فیلم «فرزند صبح» خطاب به برنامه‌سازان تلویزیون اظهار کرد: یکی از راهکارها برای پرداختن مناسبت به شعار «مهار تورم و رشد تولید» این است که در برنامه‌های نمایشی به چگونگی ایجاد ثروت در خانواده‌ها توجه شود. این امر با بها دادن به کارگاه‌های کوچک خانگی ممکن است. این اتفاق هم امید را در جامعه رواج خواهد داد و هم راه‌های رسیدن به ثروت و مهار تورم آموزش داده می‌شود. چنین کارهایی لازم نیست با گنده‌گویی همراه باشد، بلکه باید ساده‌ترین روش‌ها برای ایجاد ثروت آموزش داده شود. برای نمونه چندی پیش مستندی دیدم درباره خانمی که در محله خود با پخت رب‌گوجه درآمدزایی ‌می‌کرد. چنین فیلم‌هایی نیاز امروز تولیدات تلویزیون است که به مردم می‌فهماند با روش‌های بسیار ساده می‌‌توان درآمدزایی کرد.

وی نقد مذکور را به ادبیات هم تعمیم داد و بیان کرد: کم‌کاری در پرداختن به شعار سال صرفاً به سینما و تلویزیون خلاصه نمی‌شود، بلکه در حوزه داستان‌نویسی هم این مشکل وجود دارد. در چند سال گذشته چند اثر مهم و مطرح را می‌توان نام برد که در آن به موضوع شعار سال توجه شده باشد؟ مسلماً جواب بسیار ناامید کننده است، چون برنامه‌سازی لازم انجام نمی‌شود، ولی از آنجا که تولیدات تصویری معمولاً در معرض دید هستند کم‌کاری در داستان‌نویسی کمتر به چشم می‌آید.

شرف‌الدین تأکید کرد: برای اینکه بتوان در سینما و تلویزیون توجه دقیقی به شعار سال در برنامه نمایشی و غیرنمایشی داشت، دو نکته اصلی باید رعایت شود. اول اینکه ساخت چنین کارهایی باید از سوی متخصصان امر صورت گیرد، وگرنه اگر صرفاً فیلمساز بودن را ملاک قرار دهیم، کارها در همان سطح که به آن اشاره کردم خواهند ماند. از نگاه من فیلمسازی که می‌خواهد در این رابطه کار کند باید دوره‌های پژوهشی لازم را بگذراند تا بتواند به نکات ظریف و حساس اشاره درست و دقیقی کند. دوم پرداختن به شعار سال باید به شکل گفتمان درآید. سال‌ها پیش در سینمای بلوک شرق این اتفاق را شاهد بودیم و امروز به نوعی دیگر در هالیوود در حال رخ دادن است. برای مثال آثار چارلی چاپلین یا هیچکاک گفتمان دارد.

وی تأکید کرد: در کشورمان هیچ‌گاه شاهد گفتمان لازم در سینما و تلویزیون نبوده‌ایم! پس وقتی فیلم خوبی چون «بچه‌های آسمان» از سوی مجیدی ساخته می‌شود، هیچگاه این اتفاق ادامه پیدا نمی‌کند زیرا همانگونه که گفتم در سینما و تلویزیون گفتمان وجود ندارد.

محمد حاتمی