سینما و موسیقی انقلاب اسلامی مرهون توجه امام(ره) است + فیلم

علیرضا رضاداد؛ چهره‌ای آشنا در سینمای ایران است که اکثر فعالیت‌های او در حوزه‌های سیاستگذاری در سمت مدیر و مشاور بوده و است. به مناسبت سالگرد ارتحال بنیانگذار انقلاب اسلامی، با وی که سمت‌هایی چون دبیری سابق چند دوره از جشنواره‌های فیلم فجر و فیلم‌های کودکان و نوجوانان، عضویت کمیته یکپارچه‌سازی و ارتقای نظام تهیه‌کنندگی در سینما و مشاور پروژه «محمدرسول الله(ص)» را داشته است در ایکنا به گفت‌وگو نشسته‌ایم. با ما همراه باشید:

ایکنا_ در ایام ارتحال حضرت امام (ره) هستیم. برای شروع بحث بفرمایید امام(ره) پیرامون هنر به ویژه سینما چه دیدگاهی داشتند؟

سینما پیش از انقلاب به ویژه در میان خانواده‌های مذهبی چندان جایگاه مطلوبی نداشت زیرا فیلم‌ها مطلوب نظر نبود. در دوران انقلاب، سینما به عنوان یکی از مراکز نظام شاهنشاهی مورد توجه قرار گرفت برای همین سینما‌ها هرازگاهی مورد حمله قرار می‌گرفت البته در حوزه موسیقی نیز چنین دیدی وجود داشت ولی این مسائل درباره دیگر هنرها کمتر دیده می‌شد.

واقعیت این است که سینمای بعد از انقلاب بیشتر مدیون و مرهون نوع دیدگاه و نگاه امام(ره) است. جمله ایشان درباره سینما بعد از ورودشان به ایران که بیان فرمودند؛ «ما با سینما مخالف نیستیم با فحشا مخالفیم» همچنین تعریفی که ایشان از فیلم «گاو» داشتند باعث شد نگاه به سینما مثبت و قابل بهره‌برداری باشد.

جریان دینی تحصیلکرده امام(ره) را به عنوان فقیهی می‌شناختند که گره‌گشای مسائل معاصر است؛ فقیهی که نگاهی روزآمد به همه مسائل دارد. این ویژگی‌ها باعث شد سینما پس از انقلاب بتواند به زیست خودش ادامه داده و به سینمای نوین ایران تبدیل شود.

ایکنا - آیا امام (ره) جدا از فیلم «گاو» اشاره دیگری هم به فیلم یا سریالی داشتند؟

امام ورودهای دیگری هم به حوزه تصویر داشته‌اند. برای نمونه به سریال «پاییز صحرا» اشاره می‌کنم که مورد استفتاء امام(ره) قرار گرفت. ایشان آن سریال را دیده بودند و بیان کردند من در آن هیچ اشکالی نمی‌بینیم و تنها به گریمورهای زن و مرد آن سریال تذکر دادند.

این قبیل مسائل را پیش از انقلاب و دوران انقلاب راجع به موسیقی هم داشتیم زیرا در بین فقها، علما و جامعه مذهبی نگاه چندان مثبتی به موسیقی وجود نداشت. باز هم امام(ره) با تأییدی که پیرامون سرود آقای مطهری داشتند نگاه‌ها را نسبت به موسیقی مطلوب کردند. در این راستا فکر می‌کنم تحولاتی که در مقطع انقلاب و بعد از انقلاب متناسب با دیدگاه ایشان راجع به هنر و سینما و سایر هنرها اتفاق افتاد توانست در رشد و بالندگی سینما و هنر پس از انقلاب نقش ایفا کند.

ایکنا –  چرا بعد از انقلاب اسلامی کار چندانی در سینما و تلویزیون پیرامون حضرت امام(ره) ساخته نشده است؟

مستندهای بسیاری درباره ایشان ساخته شده است اما عمده آنها متوجه رویداد ارتحال یا زندگی امام(ره) است و در آثار داستانی ما تصویر امام(ره) را کمتر می‌بینیم. دلیل این امر آن است که پیرامون این قبیل موضوعات باید فاصله زمانی پیش آید تا بتوان تحلیل درستی از موضوع داشت. البته سریالی با عنوان «صنوبر» ساخته مجتبی راعی  و فیلم سینمایی «فرزند صبح» به کارگردانی بهروز افخمی هم داشتیم که مستقیم به زندگی امام(ره) توجه داشتند. هر دوی این آثار، کارهای قابل قبولی بودند.

 فیلم «فرزند صبح» هنوز اکران نشده چراکه هم تولیدش طولانی شد و در ادامه نیز مناقشاتی درباره نحوه تدوین آن به وجود آمد. سال گذشته افخمی خود تدوین آن را تجدید کرد و کاری متفاوت با نسخه‌ای که در جشنواره چند سال پیش‌درآمد ارائه داد. این کار تحویل موسسه حفظ نشر و آثار انقلاب شده و هم‌اکنون کارهای نمایش آن انجام می‌شود.

به‌هرحال، در برخی از آثار درخشان سینمای ایران نیز کم و بیش تصویری از امام(ره) وجود دارد؛ تصویری یا کلامی که ممکن است متناسب با داستانی که  پیش می‌رود از امام(ره) در فیلم لحاظ شده باشد. برای نمونه به فیلم «چ» ابراهیم حاتمی‌کیا اشاره ‌می‌کنم. در این فیلم در لحظه‌ای کلیدی، پیام امام(ره) به کسانی که در کردستان فعالیت می‌کنند، می‌رسد و همین امر باعث رفع مشکل می‌شود یا در برخی از فیلم‌های دفاع مقدسی که روایت فتح خرمشهر را نشان می‌دهد پیام امام(ره) به رزمنده‌ها بخش اصلی فیلم را تشکیل می‌دهد.

مثالی دیگر به روایتی برمی‌گردد که در فیلم «آژانس شیشه‌ای» صورت می‌گیرد. در این فیلم دیدگاهی که مابین بازیگران رد و بدل می‌شود به امام(ره) اشاره دارد. این قبیل اشارات را در فیلم‌های سینمایی کم و بیش داشته‌ایم ولی درباره پرداختن مستقیم به خود امام(ره) بیشتر می‌توانیم به همان دو اثر «صنوبر» و «فرزند صبح» اشاره کنیم.

ایکنا – ارزیابی‌ کمی و کیفی‌تان از تولیداتی که پیرامون حضرت امام(ره) ساخته شده چیست؟

هنوز جای کار فراوانی وجود دارد تا راجع به امام(ره) بتوانیم کارهای جدی‌تری انجام دهیم چون از درگذشت امام(ره) تاریخ قابل توجهی گذشته و امروز می‌شود راجع به دیدگاه و تاثیرات ایشان در دنیا کارهای جدی‌تری انجام دهیم. برای مثال کاری که صدرعاملی انجام داد. وی درباره زندگی بنیان‌گذار انقلاب در فرانسه، روایتی داستانی و مستندی دارد که در دوره خودش قابل قبول بود.

ایکنا – فیلمسازی درباره امام (ره) تنها باید به بیوگرافی ایشان خلاصه شود؟

نظریه امام(ره) پیرامون اداره کشور و جامعه جای کار فراوان دارد پیرامون این موضوعات هنرمندان دستمایه‌ای بسیار خوبی دارند به‌شرطی‌که پژوهش‌های خوبی صورت گیرد آثار خیلی خوبی می‌شود در این رابطه خلق کرد که مستقیم‌تر به امام(ره) و آرای ایشان نظر دارد.

ایکنا – آیا آمار مشخصی پیرامون کارهایی که درباره امام(ره) در سینما انجام شده وجود دارد؟

به شکل سازمان‌یافته، اطلاعی ندارم ولی تعداد زیادی مستند پس از ارتحال امام(ره) ساخته شده که در این تولیدات در گلوگاه‌هایی که به انقلاب و ایران مربوط می‌شود نقش امام(ره) مشهود است. از  منظر شخصیت‌های تأثیرگذار قرن اخیر، امام(ره) بی‌تردید یکی از افراد تأثیرگذار بوده است برای همین هر مستندی که به تحولات جهان نظر کرده، توجهی هم به اندیشه‌های ایشان داشته است. امسال هم دو مستند در حال آماده‌سازی است که در ایام ارتحال پخش می‌شود.

ایکنا – آیا خاطره‌ای از دیدار با امام(ره) دارید؟

من نیز مانند همه افرادی که آن دوره را درک کرده دو سه دیدار خدمت امام(ره) داشته‌ام ولی بیشترین خاطراتم معطوف به ارتحال ایشان است زیرا در آن مقطع در شبکه دو مسئولیت داشتم. ما در آن روز در مصلی مستقر بودیم. همچنین پیگیری‌های مراسم پیرامون امام(ره) هنوز در خاطرم است.

ایکنا – پرداختن به شخصیت و زندگی بینان‌گذار انقلاب چه دستاوردهایی دارد؟

امیدوارم حالا که مدت قابل قبولی از فوت امام(ره) گذشته، هنرمندان در سینما و تلویزیون بتوانند روایت دقیق‌تری از زندگی، آرا، اندیشه‌ها و افکار امام(ره) در اختیار نسل‌های جدید قرار دهند چون ما دچار یک انقطاع تاریخی نسبت به ایشان شده‌ایم. آنچه امروز می‌بینیم این است که جوانان خیلی اطلاعات دقیقی از افکار،آرا و اندیشه‌های امام(ره) ندارند به‌خصوص روایت‌های درست و غلط از افکار و آرای ایشان در جامعه در حال مطرح شدن است. اگر هنرمندان بتوانند روایت‌های خودشان را بگویند فکر می‌کنم جامعه درک درستی نسبت به آرا و افکار امام (ره) پیدا کند.

گفت‌وگو از محسن مسجدجامعی و زینب غفوریان