بررسی «گفتمان معنویت‌گرایی در فضای مجازی»
کتاب گفتمان معنویت‌گرایی در فضای مجازی مبتنی بر نظریه قلب سلیم منتشر شد.
مینو اسدزندی، نظریه‌پرداز مدل قلب سلیم در گفت‌وگو با ایکنا، با اعلام خبر انتشار کتاب گفتمان معنویت‌گرایی در فضای مجازی، گفت: این کتاب با همکاری علی سیدکلال، دانشجوی روانشناسی دانشگاه علامه و منوچهر زهیری؛ دانش آموخته علوم ارتباطات دانشگاه سوره، با توجه به سلسله تحقیقات انجام شده طی سال‌های 1399تا 1401 مبتنی بر نظریه قلب سلیم تألیف شده است.
وی ادامه داد: با توجه به اینکه موضوع کتاب در گروه موضوعات داغ پژوهشی Hot Research قرار دارد که آگاهی از آن می‌تواند نمایی از فعالیت پژوهشی حوزه تخصصی را برای محققان فراهم آورد تا آنها مسیر آتی خود را با دانش بهتری ترسیم کنند و سیاست‌گذاران هم با آگاهی از این موضوعات می‌توانند ارزیابی آگاهانه‌تری نسبت به مجموعه تحت مدیریت خود داشته باشند، تأیید محتوایی کتاب انجام شد تا بتواند مطالب مفیدی را در اختیار جوانان و نوجوانان فکور کشور عزیز ایران قرار دهد.
اسدزندی افزود: نویسندگان بر مبنای آیه «لا اِكْراه فِي الدّينِ قَدْ تَبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَي» با توجه به روح زمانه Zeitgeist یعنی روح تعیین کننده یک دوره خاص از تاریخ که توسط عقاید و باورهای آن زمان نشان داده شده، روش و نوع تفکر و احساسات دوران خاصی را تشریح می‌کند، از روش تحقیق ترکیبی به عنوان جنبش سوم روش شناسی با هدف ایجاد همگرایی در رهیافت تحقیقات کمی و کیفی در یک مطالعه واحد استفاده کردند تا با توجه به پیچیدگی هستی شناختی واقعیت‌های اجتماعی امروز و ضرورت تبیین متوازن معرفت شناختی به بررسی تحولی که در زیست دینی گروهی از نسل جوان ایران بروز کرده، بپردازند. ایشان برای تبیین دقیق این پدیده اجتماعی از دو شیوه نظارت و غوطه‌وری استفاده کردند.
وی بیان کرد: به توجه به اینکه نظریه جامعه‌نگر قلب سلیم، سلامت معنوی را برخورداری از قلب سلیم، محصول تصور مثبت از خدا و دلبستگی ایمن به خدا می‌داند، پیوند عاطفی عمیق انسان با خدا در زندگی که سبب امنیت، نشاط و شعف شده و حضورش در هنگام استرس سبب آرامش می‌شود را راهکار ارتقای سلامت معنوی جامعه معرفی می‌کند. معنویت را حقیقت دین دربردارنده تعلق به كيفيتى غيرمادی، جنبه‌های اخلاقى، فرهنگى، عاطفى انسـان و حساس بودن بــه ارزش‌هــای اخلاقی - انسانی معرفی می‌کند.
نظریه‌پرداز مدل قلب سلیم ادامه داد: درفصل اول کتاب برای بیان مسئله و چالش موجود، موضوع تحول در هویت دینی گروهی از نوجوانان و جوانان دیندار ایران در قالب گرایش به معنویت‌های فرادینی و سکولار به عنوان واقعیت انکار نشدنی و موضوع قابل تأمل در جامعه مطرح شد. براساس دیدگاه پیروان معنویت‌گرایی فرادینی و سکولار که معنویت را مفهومی عام برای جستجوی راه، هدف و معنای مرتبط با ژرفترین ساحت وجودی بشر می‌دانند که ریشه در جست‌وجو، تجربه، تحقیق و تفحص دارد و معتقدند انسان عصرپسامدرن به جای پایبندی به یک سنت دینی، به تجربه کردن و شخصی کردن دین روی می‌آورد.
وی همچنین گفت: در فصل دوم این کتاب به تحلیل گفتمان معنویت گرایی فرادینی به عنوان مروج دیدگاه «معنوی اما نه مذهبی» پرداخته شده و با بیان تفاوت‌های مبنایی بین معنویت گرایی فرادینی و سکولار با معنویت دینی، گرایش به این معنویت گرایی را در زندگی دینداران معتقد به اصول دین اسلام، ناکارآمد تشخیص دادند. در فصل سوم معنویت سکولار به عنوان فلسفه جدایی دیـن از سـاحت‌های مختلـف زندگی مطرح را کردند. طی مطالعه سایکو بیوگرافی نیچه فیلسوف هیچ انگار nihilist به عنوان یکی از منابع فکری و فلسفی در دوران پسامدرن که در معنویت بدون مذهب، رگه‌هایی از تفکر او وجود دارد، معنویت‌گرایی سکولار را تحلیل کردند.
نظریه‌پرداز مدل قلب سلیم ادامه داد: به دلیل تأثیر رسانه بر شکل‌گیری هویت اجتماعی جهانی و نقش ارتباطات شبکه‌ای عصر دیجیتال در گسترش گفتمان‌ها، در فصل چهارم کتاب، به بایسته‌های ارتباطات شبکه‌ای در عصر دیجیتال پرداخته و دلایل استفاده نوجوانان و جوانان از اینترنت و فضای مجازی را تشریح و چگونگی ایفای نقش رسانه در زندگی را بر اساس نظریات علمی تبیین کردند.
وی همچنین گفت: مؤلفان مبتنی بر دیدگاه خود جوانان درباره علل تحول در زیست دینی که به ترتیب اهمیت: شناخت و آگاهی از دین، روش تربیت معنوی خانواده، عملکرد مربیان و مبلغان مذهبی، رابطه با دوستان و همسالان، رسانه‌های گروهی را مؤثر می‌دانند و همچنین یافته‌های مطالعه ملکیان و قمی که نشان دادند شبکه‌های اجتماعی مجازی تنها می‌توانند 20.7% واریانس متغیر «تحول در باور دینی» را تبیین کنند، محدودکردن دسترسی به وبگاه‌ها را به عنوان راهکاری غیر موثر معرفی کرده و با توجه به ضریب نفوذ اینترنت در ایران، مفهوم اینفودمی یا اپیدمی اطلاعات، نیاز به سواد رسانه‌ای را مطرح کردند.
وی در ادامه تشریح محتوای کتاب گفت: در فصل پنجم با تشریح نحوه تأثیر معنویت گرایی بر سلامت روان پیروان خود و بیان فراوانی مشکلات سلامت روان در جامعه ایران (بین 29 تا 35 درصد) تأثیر معنویت بر سلامت روان مبتنی بر شواهد علمی را بیان کرده، ایجاد تصور مثبت از خدا که سبب دلبستگی ایمن به خدا می‌شود را برای ارتقای سلامت روان خداپرستان مهم تلقی کردند. با توجه به مدل دیاتزس- استرس Diathesis- stress ضمن تبیین علل بروز آسیب‌های روانی، تضاد و پارادوکس بین شواهد تأثیر معنویت بر سلامت روان با واقعیت امروز جامعه ایران را به ایجاد تصور منفی از خدا و تضعیف دلبستگی ایمن به خدا منتسب کردند.
وی افزود: سپس با توجه به اینکه ارائه راهکارهای متخذ از شواهد دینی و علمی، نیازمند تبیین چرایی رخدادهاست، چرایی تحول در زیست دینی گروهی از جوانان در جایگاه یک چالش اجتماعی، تأثیر آن بر پایبندی به معنویت دینی اسلام را مورد بررسی قرار دادند. موضوع مهم نوع آگاهی و شناخت از دین (نوع تصور از خدا) تبیین دلیل و معنای رنج‌های زندگی، ضرورت تقویت دلبستگی ایمن به خدا برای تقویت باور به حضورو کفایت خداوند (دیگری غالب) را بیان کردند. پیروی از امام معصوم درجایگاه مفسر متن مقدس(قرآن) و الگوی سالم معنوی جامعه را عامل ایجاد شناخت صحیح، اصلاح شیوه تربیتی خانواده، اصلاح عملکرد مربیان و مبلغان دینی دانسته در فصل هفتم و هشتم راهکارهایی پیشنهاد کرده‌اند.
اسدزندی اظهار کرد: با توجه به تأثیر نحوه تربیت خانواده، رفتار مربیان و عملکرد مبلغان دینی در زیست دینی کودکان و نوجوانان، هنر و رسانه را به عنوان ابزارهایی در خدمت تربیت معنوی ـ اخلاقی کودکان و نوجوانان معرفی کرده، امر مهم تربیت معنوی را مبتنی بر نظریه کلبرگ در رشد اخلاقی، دیدگاه پیاژه درباره رشد شناختی کودک، نظریه اریکسون درباره رشد هیجانی ـ اجتماعی همراه با مراحل رشد ایمان مبتنی بر دیدگاه فاولر در دوران‌های مختلف رشد و تکامل مورد مداقه قرار داده، با توجه به نظریه قلب سلیم روش‌های استفاده از هنر و رسانه در تربیت معنوی کودکان و نوجوانان را تبیین کردند. به دلیل لزوم توانمندسازی خود مراقبتی معنوی، در فصل انتهایی کتاب روش تلفیق هنر در برنامه توانمندسازی معنوی جهت تعمیق معنویت را مورد توجه قرارداده، با بیان تأثیر معنویت بر سلامت اجتماعی افراد، «جهت‌گیری مذهبی درونی» را ضامن سلامت روانی - اجتماعی دانستند. با تشریح نقش معنویت در بحران‌های زندگی، برنامه توانمندسازی خود مراقبتی معنوی مدل قلب سلیم و کاربردهای هنر در درمان مشکلات روانی - اجتماعی را در قالب گام‌های اجرای برنامه توانمندسازی تبیین کرده‌اند.
انتهای پیام
