جاده اربعین مسیری وحدت‌آفرین است
شاعران و ادیبان حاضر در محفل شعر عاشورایی «زنده جاوید» که به همت خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) برگزار شد، در کنار بیان دیدگاه‌های خود در حوزه شعر سرخ و آسیب‌شناسی عرض ارادت شاعران به اباعبدالله به این مسئله اشاره داشتند که جاده اربعین جاده وحدت‌آفرین است و سطحی‌نگری آفت برخی از جریان‌های شعر عاشورایی است.
به گزارش ایکنا؛ محفل آسیب‌شناسی و جریان‌شناسی شعر عاشورایی و شعرخوانی با عنوان «زنده جاوید» به همت خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) و مؤسسه «شعر و سرود آیه» با حضور اساتید سرشناس حوزه شعر آیینی چون علیرضا قزوه؛ حسین اسرافیلی؛ رضا اسماعیلی؛ عبدالجبار کاکایی؛ علی‌محمد مؤدب و ناصر فیض عصر سه‌شنبه، 24 مرداد در ایکنا برگزار شد.
در این محفل اساتید حاضر در حوزه شعر آیینی علاوه بر طرح دیدگاه‌های خود در حوزه جریان‌شناسی و آسیب‌شناسی شعر سرخ و عاشورایی هر یک به فراخور بحث و مجلس موجود، قطعه‌ای از نوسروده‌های خود را در حوزه شعر سرخ برای حاضران قرائت کردند.
شرح و بسط کامل سخنان و گفته‌های اساتید حاضر در این محفل عاشورایی طی روزهای آینده در خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) منتشر خواهد شد؛ آنچه در ادامه خواهد آمد، مهم‌ترین فرازهای سخنان مهمانان حاضر در محفل «زنده جاوید» است که از خاطر شما می‌گذرد.
توجه به گنجینه‌های معرفت بخش قیام اباعبدالله(ع)
حسین اسرافیلی از شاعران پیشکسوت ادبیات آیینی سخنان خود را بر رویکرد نادیده گرفتن ابعاد و گنجینه‌های مختلف معنوی و هویت‌بخش فلسفه عاشورا استوار کرد و گفت: عاشورا گنجینه پنهانی است که در طول بیش از 14 قرن با وجود آنکه هر کس از زاویه خود نگاه و ارزیابی نسبت به آن داشته، هنوز هم زوایای پنهانی دارد که لازم است به کشف بنشینیم.
وی ادامه داد: ورود به عرصه شعر عاشورایی آداب و ترتیبی دارد که گاه مورد غفلت قرار می‌گیرند و مهم‌ترین آسیب امروز در شعر سرخ و عاشورایی حضور جوانانی است که بدون عقبه پژوهشی و آشنا به مفاهیم قیام و فلسفه اباعبدالله در حوزه ادبیات آیینی دست به آزمون و خطاهایی می‌زنند که گاه بیش از منفعت با خود خسران به همراه دارد.
هدف غایی شعر آیینی امروز
سخنران بعدی این مراسم رضا اسماعیلی بود که مباحث خود را بر محور آسیب‌شناسی و وجه افتراق شعر «آیینی»، «مذهبی» و «معنوی» استوار کرد و گفت: اگر به قله‌های ادب در طول هزاره شعر فارسی نگاه کنیم اغلب آنها سنی مذهب بودند اما با این وجود طبع‌آزمایی‌های درخشانی در حوزه خلق اشعار دینی، مذهبی و عاشورایی از این شاعران برای ما به یادگار مانده است.
وی ادامه داد: بحث شیعه و سنی که امروز گریبان‌گیر شعر آیینی ما شده در آن زمان وجود نداشته و تلخ‌تر آنکه گاه ما نیز خود به این مسئله دامن می‌زنیم. این در شرایطی است که بزرگان شعر و ادب فارسی علاوه بر احترام به اهل تسنن و تشیع، شعرشان شعر مذهبی نبوده و به دنبال سرودن شعر معنوی بوده‌اند. شعری که از ظواهر گذر کرده و به سمت وحدت می‌رود. شعر معنوی؛ شعری است که معارف دینی و قرآنی را مورد کنکاش قرار می‌دهد.
این استاد و شاعر پیشکسوت شعر آیینی در فرازی دیگر از سخنان خود با اشاره به آنکه چهره بزرگی مثل مولانا در سروده‌های خود چه در مثنوی و چه در دیوان شمس دنبال تقریب مذاهب است و شعر را بهانه‌ای کافی می‌داند تا اختلافات مذهبی کنار گذاشته شود باید به‌عنوان یکی از الگوها در سرایش شعر آیینی و معنوی در زمانه امروز نیز مورد توجه قرار گیرد.
عبور از چگونگی کشتن
سخنران سوم این مراسم عبدالجبار کاکایی شاعر، مدرس، ترانه‌سرا و منتقد شناخته‌شده کشور بود که محور صحبت‌های خود را بر بیان آسیب‌هایی چون عبور از اسطوره‌سازی و تمرکز بر حس ترحم و سوگمندی بر بزرگی چون اباعبدالله‌الحسین علیه‌السلام استوار کرد و گفت: از قرن پنجم به بعد که ادبیات وارد محمل و فضای آیینی شده شاهد سرایش آثار در حوزه ادبیات عاشورایی هستیم. با افزایش روایت‌ها در حوزه کربلا به‌ویژه از دوران صفویه به این‌سو کمتر شاهد آن هستیم که سروده‌های سرخ و عاشورایی به خلق اسطوره ختم شوند و ادبیات بعد از آن دوران بیشتر به چگونگی کشتن پرداخته و نه چرایی کشتن!
کاکایی تصریح کرد: تحریف وقایع عاشورا و حرکت آن به سمت تراژدی یکی از بزرگ‌ترین آسیب‌هایی است که بعد از صفویه دامن شعر آیینی را گرفته و طی آن شاهدیم که شاعران به‌جای حرکت به سمت ساختن اسطوره و قهرمان از ابرمردی چون اباعبدالله، تنها یک مقتول ساخته‌اند.
آفت برخی از جریان‌های عاشورایی
دیگر سخنران محفل «زنده جاوید»، علیرضا قزوه شاعر، منتقد ادبی و رئیس مرکز شعر و ترانه سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران بود که محور صحبت‌های خود را بر حوزه نخ تسبیح شعر آیینی در محور وحدت استوار کرد.
قزوه در این نشست با بیان آنکه شعر آیینی اصطلاحی است که در تعریف آن چنین آمده که آئین‌های ملی و دینی که توسط شاعران پوشش داده می‌شوند گفت: با این تعریف، چه سوگ‌سروده‌ها و چه سورسروده‌ها در حوزه اعیاد بزرگ ملی و یا اتفاقات غم‌انگیز ملی و مذهبی در این عرصه جای می‌گیرند.
وی خاطرنشان کرد: در این نشست بحث بر آن رفت که اگر برادران اهل سنت در جریان شعر عاشورایی طبع‌آزمایی کردند هدفشان بازتاب بلندی معرفت و بینش اباعبدالله بود و امروز این دید نسبت به برادران اهل تسنن گاه دچار اختلاط معنایی و مفهومی شده‌است.
این پژوهشگر شعر آیینی افزود: در مواردی معدود اما به‌هرحال شاهدیم که به سنی‌ها باورانده‌اند که نباید در مراسم اربعین و یا سوگواری‌های حضرت اباعبدالله حضور داشته باشند. که این باور در گذشته به هیچ‌وجه وجود نداشته و امروز باید با صدای بلند گفت که هندو، مسیحی، کلیمی و معتقد به هر آیین دیگری باید در مراسم سوگواری اباعبدالله حضور داشته باشد و حسین علیه‌السلام را از آن خود بداند.
قزوه در فصلی دیگر از سخنان خود با بیان آنکه حسین(ع) رهبر آزادگان جهان است و هر کسی از هر دینی اگر به آزادگی اعتقاد دارد باید به امام حسین(ع) بگوید رهبر ما!
این شاعر و پژوهشگر شعر آیینی با بیان آنکه اصل و اساس سرودن شعر آیینی بر حوزه وحدت و دعوت استوار شده‌است به انتقاد از سطحی‌نگری و ورود نگاه خرافی و افراطی به شعر هیئت اشاره کرد و گفت: این دست از اشعار که وارد جریان شعر هیئت شده‌اند گاه باعث بی‌هویتی آن شده‌اند. درحالی‌که جاده اربعین جاده وحدت‌آفرین است و نباید از کنار این مهم به‌سادگی عبور کرد.
توجه به جایگاه و شان سخن در سرودن از اباعبدالله
ناصر فیض، شاعر، پژوهشگر و طنزپرداز به‌عنوان دیگر مهمان حاضر در این محفل محور سخنان خود را بر رعایت شأن سخن و دغدغه‌مندی در حوزه شعر آیینی استوار کرد و گفت: چرا در میان شاعران مختلف و متعددی که در حوزه ادبیات عاشورایی طبع‌آزمایی کرده‌اند، محتشم فردی جداگانه به شمار می‌رود و شعر او برای ما تا به امروز نمونه‌گون و نادر باقی مانده است؟
وی ادامه داد: محتشم، چنان جایگاه شأن سخن را در سروده خود به کار می‌برد که هر مخاطبی آن را درمی‌یابد و به کام و جان تمامی مخاطبان با هر دیدگاه، نگرش و تفکری خوش می‌نشیند.
فیض خاطرنشان کرد: محتشم در تصویرسازی سروده خود گویی به جان کلمه نگاه می‌کند، آن را به تحقیق درمی‌یابد و در اختیار مخاطب به واسطه سروده‌اش قرار می‌دهد. شاعران جوان نیز اگر در مسیر سرایش اشعار عاشورایی و سرخ به جایگاه و شأن سخن نگاهی هم شأن اباعبدالله نداشته باشند قطعاً در این مسیر با مخاطرات مختلف و متعددی مواجه خواهند شد.
تنوع دیدگاه و انقلاب در حوزه شعر آینی
ششمین و آخرین سخنران مراسم محفل «زنده جاوید»، علی‌محمد مؤدب نویسنده، پژوهشگر، شاعر و مدرس شناخته شده کشور بود که اساس صحبت خود را بر لزوم تعدد و تکثر اشعار عاشورایی و قوت و ضعف آنها قرار داد و گفت: در زمانه‌ای که همه به‌دنبال گذران زندگی، اقتصاد و معیشت خود هستند؛ ترتیب دادن نشستی با محوریت جریان شعر عاشورایی فرصت بزرگی است که باید آن را غنیمت دانست.
وی خاطرنشان کرد: وقتی درباره شعر عاشورایی و حماسه حسینی در قالب ادبیات صحبت می‌کنیم، بخش مهمی از صحبت ما بر داشته‌های تمدنی‌مان در حوزه فرهنگ و ادبیات متمرکز است و به‌همین سبب لزوم آسیب‌شناسی فرایندی جدی به شمار می‌رود.
مودب با بیان آنکه در هیچ دوره‌ای در تاریخ هزاره شعر کشورمان شاهد گسترش گویندگان و سرایندگان شعر آیینی چون دوران پس از انقلاب اسلامی نبوده‌ایم گفت: همین مسئله زمینه‌ای برای رشد ادبیات آیینی را فراهم کرد. باعث طبع‌آزمایی در شاخه‌های مختلفی شد که تا پیش از این در حوزه شعر سرخ عاشورایی وجود نداشت.
این شاعر و نویسنده با بیان آنکه چنین تجربه‌ای نیز مانند دیگر کارها نمی‌تواند بدون غلط و اشتباه باشد خاطرنشان کرد: ممکن است در فصلی و یا بخشی این حرکت به انحراف کشیده شود. عواملی چون احساسات‌گرایی صرف؛ برجسته کردن معانی افراطی؛ خاطره‌سازی و ورود نوآوری‌ها ازجمله آسیب‌هایی است که به حوزه شعر سرخ و بازتاب حماسه عاشورایی در زبان شاعرانگی وارد است که می‌توان نسبت به آنها واکنشی در مسیر رفع آنها داشت.
مؤدب همچنین به این نکته اشاره کرد که گاه شاهدیم شاعران بزرگ به‌دنبال طبع‌آزمایی‌های مختلف و متعددی هستند اما دنبال‌کنندگان آنها بی‌توجه به جایگاه، عقبه پژوهشی و دانشی آن شاعران دست به تقلید و خلق می‌زنند که بیشتر سروده‌های آنها آسیب‌زاست تا ارادت شاعران به ساحت حضرت اباعبدالله!
در این نشست هر یک از مهمانان حاضر بعد از بازتاب و بیان سخنان و گفت‌وگوهای خود به خوانش بخشی از سروده‌های خود در حوزه شعر عاشورایی و عرض ارادت به زبان شاعرانه نسبت به حضرت اباعبدالله‌الحسین علیه‌السلام اقدام کرده‌اند. همچنین سیدضیاء هاشمی و عباس کریمی عباسی نیز به نمایندگی از خبرنگاران و دبیران خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) نیز اشعاری از سروده‌های خود را در حوزه شعر سرخ برای حاضران در جمع قرائت کردند.
گزارش از امین خرمی
انتهای پیام
