قزوه: شعر آیینی تعریف چای و قیمه هیئت نیست + فیلم

به گزارش ایکنا؛ همایش آسیب‌شناسی و جریان‌شناسی شعر عاشورایی و شعرخوانی با عنوان «زنده جاوید» با مشارکت مؤسسه «شعر و سرود آیه» و خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) و حضور اساتید سرشناس حوزه شعر آیینی چون حسین اسرافیلی؛ رضا اسماعیلی؛ علیرضا قزوه؛ عبدالجبار کاکایی؛ علی‌محمد مؤدب و ناصر فیض در سالن شهید تقوی سازمان قرآنی دانشگاهیان کشور برگزار شد.

در این محفل اساتید حاضر در حوزه شعر آیینی علاوه ‌بر طرح دیدگاه‌های خود در حوزه جریان‌شناسی و آسیب‌شناسی شعر سرخ و عاشورایی هر یک به فراخور بحث و مجلس موجود، قطعه‌ای از نوسروده‌های خود را در حوزه شعر سرخ برای حاضران قرائت کردند.

آنچه در ادامه از خاطر شما می‌گذرد چهارمین قسمت از این همایش است که به سخنان و اشارت استاد علیرضا قزوه شاعر آیینی، پژوهشگر، مدرس دانشگاه و رئیس مرکز شعر و ترانه سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران در محفل «زنده جاوید» به میزبانی ایکنا باز می‌گردد.

علیرضا قزوه محور صحبت‌های خود را بر حوزه نخ تسبیح شعر آیینی در محور وحدت استوار کرد و گفت: شعر آیینی اصطلاحی است که در تعریف آن چنین آمده که آئین‌های ملی و دینی که توسط شاعران پوشش داده می‌شوند گفت: با این تعریف، چه سوگ‌سروده‌ها و چه سورسروده‌ها در حوزه اعیاد بزرگ ملی و یا اتفاقات غم‌انگیز ملی و مذهبی در این عرصه جای می‌گیرند.

این شاعر و پژوهشگر شعر آیینی با بیان آنکه اصل و اساس سرودن شعر آیینی بر حوزه وحدت و دعوت استوار شده‌ است به انتقاد از سطحی‌نگری و ورود نگاه خرافی و افراطی به شعر هیئت اشاره کرد و گفت: این دست از اشعار که وارد جریان شعر هیئت شده‌اند گاه باعث بی‌هویتی آن شده‌اند. درحالی‌که جاده اربعین جاده وحدت‌آفرین است و نباید از کنار این مهم به‌سادگی عبور کرد.

تجربه سختی‌های شیعه و سنی در مسیر ارادت به ثارالله

قزوه با بیان آنکه در مرور تاریخ شعر آیینی وقتی به برخی از قله‌نشینان جریان شعر آیینی در تاریخ هزاره ادب فارسی نگاه می‌کنیم، بزرگانی چون مولانا، حافظ، سعدی، عطار و سنایی افرادی هستند که در کنار عرض ارادت به ساحت ائمه اطهار(ع) از برادران اهل تسنن ما به شمار می‌آیند خاطرنشان کرد: با این رویکرد می‌توان گفت که اگر این شاعران در جریان شعر آیینی ما نبودند ممکن بود که در روند استمرار این گونه ادبی به ویژه در شاخه «شعر حسینی» و «شعر زینبی» شاهد وقفه‌ای باشیم.

وی افزود: اما بنا بر گواه تاریخ همیشه هم اینگونه نبوده که همواره  ارتباط نزدیکی میان مسلمانان وجود داشته باشد. درست مانند همین امروز که به برخی از برادران اهل سنت ما چنین باورانده‌اند که آنها نباید در مراسم سوگواری امام حسین(ع) یا راه‌پیمایی اربعین حضور داشته باشند.

به گفته قزوه این طرز نگاه گمراه‌کننده و کج‌اندیشانه در زمان‌های گذشته نیز وجود داشته است. باز هم به گواه تاریخ و به‌ عنوان مثال وقتی یک نفر از مردم طبرستان می‌خواست به زیارت امام حسین(ع) برود به این شرط می‌گذاشتند که دست او را قطع کنند! سال آینده، دست دیگر و سال بعدش پای او را قطع می‌کردند. اما این افراد به سبب همان معرفت و اعتقادی که داشتند برای ادای دین خود چنین سختی‌ای را می پذیرفتند.

این پژوهشگر و شاعر آیینی به ذکر مثال دیگری پرداخت و افزود: در نظامیه بغداد و در همان زمان ریست سعدی و مولانا، اوضاع اینگونه نبوده که یک شیعه بتواند به مدرسه نظامیه بغداد برود و درس بخواند. حتی در میان شاخه‌های اهل سنت نیز تنها یکی دو شاخه ویژه اجازه ورود داشتند و به دیگر شاخه‌ها چنین اجازه‌ای داده نمی‌شد.

وی با بیان آنکه این سختی‌ها همیشه وجود داشته است؛ اما با همه این فراز و فرودها برادران اهل‌سنت همراهی کرده‌اند خاطرنشان کرد: امروز وقتی در حرم حضرت اباالفضل(ع) در روز اربعین می‌ایستیم، می‌بینیم هندو، یهودی و مسیحی هم کنار یکدیگر قرار دارند و گروه‌گروه با لباس، پرچم و علامت خود حاضر می‌شوند و اظهار ارادت می‌کنند و اگر در این جمع اهل تسنن نباشند زیبنده و زیبا نیست.

شوربختانه؛ ما افراط کرده‌ایم!

قزوه با اشاره به آنکه اگر به فرض هر سال شاهد حضور 10 میلیون نفر شیعه از کشورمان در مسیر راه‌پیمایی اربعین هستیم گفت: باید حداقل از جمعیت اهل تسنن کشور نیز یک میلیون نفر در این جمع حاضر باشند. اگر این اتفاق صورت نگرفته باشد و نگیرد، یا برای آنها اینگونه تعریف کنند که این برنامه شما نیست به هیچ وجه خوشایند و زیبا نیست.

وی ادامه داد: هندو می‌گوید امام حسین من؛ یا «درمیند رنات» شاعر و متفکر برجسته هندی وقتی کتابی می‌نویسد در آن به این اشاره می‌کند که «رسول ما؛ علی ما و حسین ما»؛ من اجازه ندارم بگویم که تو هندویی و نمی‌توانیم بگوییم حسین ما! حسین مال او نیز هست. حسین رهبر آزادگان جهان است و آزادگان جهان از تمام ادیان است و تمام کسانی هستند که به امام حسین(ع) را رهبر خود می‌دانند و می‌نامند.

سراینده دفتر عاشورایی «با کاروان نیزه» تصریح کرد: ما نگاهمان متفاوت است. طریقه ما، طریقه امام حسینی؛ طریقه امام‌ خمینی و طریقه رهبری است. در حوزه شعر آیینی وحدت و دعوت را باید مد نظر داشته باشیم. ما در جاده اربعین باید به وحدت برسیم اما شوربختانه ما افراط کرده‌ایم و حسین را تنها به‌ نام خود گره زده‌ایم و اجازه نمی‌دهیم امام حسین(ع) برای فرد دیگری باشد!

رئیس مرکز شعر و ترانه سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران خاطرنشان کرد: سال گذشته که به سفر اربعین مشرف شده بودم، گروه‌هایی از کشورهای مختلف و با مذاهب گوناگون را از نزدیک و به چشم دیدم که همه برای عرض ارادت به سالار شهیدان عالم در آن جمع حضور داشتند. همه این تصاویر نشان می‌دهد و اثبات می‌کند که امام حسین(ع) برای همه است پس باید افراط ‌و تفریط را در این زمینه کنار بگذاریم.

تعریف «شعر هیات» چای و قیمه نیست

قزوه در ادامه سخنان خود با تاکید برآنکه در شاخه شعر آیینی نیز گروهی برآنند که آن را از محتوا خالی و شعر امام حسینی را تضعیف ‌کنند تصریح کرد: این گروه در قالب «شعر هیئت» تمام نگاه و تعریفشان از شعر آیینی چای و قیمه هیئت است و این دسته از افراد ریشه ندارند.

وی ادامه داد: اگر قرار است شعر هیئت بسراییم باید به اصالت شعر آیینی و آنکه امام حسین(ع) چه تغییری در تو ایجاد کرده توجه داشته باشیم. آنچنان که پیش نیز گفته و سروده‌‌ام: کربلا به اصل خود رسیدن است/ هرچه می‌روم به خود نمی‌رسم.

سراینده دفتر شعر آیینی «عشق علیه‌السلام» افزود: در روند شعر آیینی، انسان و مخاطب این آثار باید به اصل و اصالت خود برسد. این بخشی از رسالت شعر است. آنچنان که پیش از این نیز سروده‌اند «چرا زمانه پی نمی‌برد به اصل جوهرت!»... بدنه شعر هیئت در کنار پرداختن به برخی از ظواهر باید از عمق کربلا، به رسالت امام حسین(ع) و معرفتی که از حماسه حسینی جاری شده و تا به امروز ادامه داشته نیز سخن بگوید.

قزوه در پایان تصریح کرد: برخورد سطحی با امام حسین(ع)، نهضت حسینی و شعر آیینی توهین به جریان شعر آیینی است.

قزوه در پایان سخنان خود غزلی عاشورایی را با طلیعه «ابتدای کربلا مدینه نیست/ ابتدای کربلا غدیر بود» برای حاضران در این نشست قرائت کرد.

گزارش از امین خرمی