نکات الگوساز از چند دوره اعزام به مسابقات قرآن مالزی

شصت‌وسومین دوره مسابقات بین‌المللی قرآن کریم کشور مالزی هفته گذشته و طی پنج روز در کوآلالامپور برگزار شد و علیرضا بیژنی نماینده کشورمان توانست مقام دوم رشته تلاوت تحقیق آقایان را از آن خود کند.

این دوره پوشش قابل قبولی نه در رسانه‌های عمومی‌تر و شبکه‌های با مخاطب بالای صدا و سیما بلکه در شبکه‌های تخصصی رادیو قرآن و شبکه قرآن و معارف سیما داشت. در شبکه قرآن و معارف سیما در قالب ویژه‌برنامه‌ای، هادی صلح‌جو به عنوان کارشناس‌مجری میزبان میهمانانی بود؛ قاریانی همچون حامد ولیزاده و صالح اطهری‌فرد، که از شرکت‌کنندگان ادوار پیشین این مسابقه بودند یا مسعود نوری؛ نماینده سال قبل این مسابقات که به عنوان میهمان ثابت برنامه به تحلیل تلاوت‌ها می‌پرداخت.

صرف‌نظر از پرداخت فنی و ارائه مباحث تحلیلی در مورد سبک و سیاق تلاوت قاریان شرکت‌کننده در این دوره، نکته حائز اهمیتی که اتفاقاً مورد تأکید کارشناس‌مجری و کارشناس تحلیلگر این برنامه بود، ظرفیت‌های فرهنگی و اجتماعی برگزاری چنین مسابقاتی در عین گستردگی و فاخر بودن آن است که با توجه به بازتاب رسانه‌ای مطلوب و وسیع، الگوسازی جامعی را می‌تواند برای رویدادهای مشابه، همچون مسابقات بین‌المللی قرآن کریم که سازمان اوقاف و امور خیریه متولی برگزاری آن است، داشته باشد.

از جمله این موارد، پوشش یا لباس قاریان شرکت‌کننده در آن بود؛ موردی که صلح‌جو نیز به آن اشاره کرد که این امر به لحاظ بصری بر هویت‌بخشی به قاریانی که ممکن است از نقاط گوناگون دنیا برای شرکت در این مسابقات آمده باشند، صحه بگذارد.

براین اساس مسابقات قرآن جمهوری اسلامی ایران نیز می‌تواند برای هم شرکت‌کننده داخلی و خارجی خود این موقعیت را فراهم آورد که هر یک ملبس به لباس محلی و قومیتی خود در مسابقات حاضر شوند تا ضمن تلون‌ بخشی به قاب تصویر، تنوعی را نیز در حافظه تصویری مخاطبان ایجاد کرده و به این وسیله میل و رغبت بیشتری برای پیگیری مسابقات از سوی مخاطب حضوری و تلویزیونی مسابقات فراهم شود. البته در مسابقات قرآن جمهوری اسلامی ایران، شاهد این تنوع نیستیم و اغلب قاریان با کت و شلوار و به شکلی رسمی در جایگاه اجرای تلاوت حاضر می‌شوند.

مورد دیگر زمینه‌سازی مطلوب مسابقات مالزی برای هم‌گرایی، ایجاد ارتباطات مؤثر میان قاریان و شرکت‌کنندگان در آن است. در مدت برگزاری مسابقات مالزی، تنها سه ساعت از روز، فضای مسابقات درگیر رقابت قاریان است و باقی اوقات صرف همزیستی، همنشینی قاریان در هتل‌های محل‌ اقامت و احیاناً دیدار جمعی آنها از مکان‌های توریستی است که البته ایران نیز با توجه به قدمت و پیشینه باستانی و دارا بودن ظرفیت‌های فراوان گردشگری از این حیث نیز اگر چیزی از مالزی زیاد نداشته باشد، کم ندارد.

مسعود نوری که تجربه حضور در دوره قبلی این مسابقات را دارد، این موضوع را تأکید و اذعان کرد که تنوع اقلیمی و فرهنگی کشورهای اسلامی بسیار زیاد است و مسابقات فرصت و مجال مناسبی را فراهم می‌آورد تا بیشتر با خاستگاه فرهنگی، شرایط و روندی که هر یک از قاریان در محیط زندگی خود آن را برای رسیدن به این مرحله طی می‌کنند، آشنا شوند که قطعاً تشابهاتی وجود دارد و البته وجوه افتراق و برایند مجموعه این تشابهات و تفاوت‌ها، ما را در برگزاری متنوع و متفاوت رویدادهای قرآنی که متولی آن هستیم، راهنمایی کند.

جای چنین موردی در مسابقات قرآن جمهوری اسلامی ایران خالی است و حضور قاریان به ویژه قاریان خارجی، صرفاً به منظور آمادگی آنها برای حضور در فضای مسابقات است. البته طول مدت برگزاری مسابقات به آن اندازه نیست که مجال برای چنین وقایعی را نیز شاهد باشیم به ویژه در ایامی که همچنان متأثر از جو کرونایی، حضور قاریان محدود به همان روز تلاوتشان می‌شود یا به شکل مجازی در مسابقات شرکت می‌کنند.

برگزارکنندگان مسابقات جمهوری اسلامی ایران باید این اطمینان خاطر را در جریان مسابقات ادوار بعد به متسابقان خارجی بدهند که می‌توانند در فضایی کاملاً امن و بهداشتی، حضوری طولانی‌مدت در ایران داشته باشند تا در حواشی مسابقات با فرهنگ غنی ایرانی و اسلامی آشنا شده و به این واسطه انگاره ایران‌هراسی که در اذهان بسیاری حتی میان کشورهای اسلامی که براساس توطئه‌ای سازمان‌دهی شده از سوی دشمنان شکل گرفته است، آرام آرام محو شود.

نکته دیگری که مسعود نوری درباره آن تأکید ویژه‌ای داشت، بحث روحیه‌بخشی به نمایندگان شرکت‌کننده در مسابقات جهانی است که همچنان با این دید و منظر که قرار است حضورشان رتبه‌آوری داشته باشد، در چنین رویدادی حضور به هم می‌رسانند که این امر خود موجب هیجان منفی و دلهره برای قاریان ایرانی می‌شود. این در حالیست که صِرف حضور یک قاری از کشورمان در رویداد بین‌المللی، توفیقی برای جامعه قرآنی ایران محسوب می‌شود که به این واسطه او ملقب به قاری بین‌المللی خواهد شد؛ حال آن که تنها با دورخیز شرکت در یک رویداد رقابتی عملاً این امکان که او به دور از فضای مسابقات، بر تعامل با همنوعان خود از سایر کشورها و ایجاد یک فضای گفتمانی که بر تجاربش بیفزاید، خواهد کاست و براساس فشار روحی و روانی که به شکل ناخواسته به او تحمیل می‌شود، شاهدیم که قاری ایرانی حضوری منفعل در مسابقات خواهد داشت.         

امیرسجاد دبیریان