از ریشه‌های خودحق‌پنداری تا نتایج دوری از تفکر اصیل حوزوی

سرویس معارف خبرگزاری ایکنا، در هفته‌ای که گذشت مطالب متعددی را منتشر کرده است که در ادامه مهمترین آنها را بررسی می‌کنیم.

 

 

 

 اوجبِ واجباتِ حوزه‌های علمیه، تولید علوم انسانی اسلامی است و همه واقف هستند که بزرگترین شخصی که حوزه را به سمت علوم انسانی اسلامی سوق داد مرحوم علامه مصباح بود و این شخصیت بزرگ حق بزرگی به گردن حوزه دارد لذا باید خدا را شاکر باشیم که در مرکزی که ایشان تأسیس کرد خدمت می‌کنیم و ان‌شاء‌الله بتوانیم منویات ایشان را محقق کنیم. چنین کاری هم به دست اساتید، دانش‌پژوهشان، مدیران و کارکنان این نهاد محقق می‌شود لذا اساتید باید دانش پژوهانی تربیت کنند که بتوانند چنین باری را بر دوش بگیرند و مسیر برای دانشجویان به خوبی فراهم شود. اساتید و دانشجویان ما باید بدانند که رسالتی عظیم بر دوش آنها وجود دارد لذا باید همت کنند که در روز قیامت در پیشگاه خدا و پیامبر(ص) شرمنده نشوند و جوابی برای سؤالات آنها داشته باشند. 

 

 

 

 

به طور کلی در سیره ابن اسحاق و ابن هشام و سیره‌نویسی به این سبک، پیامبر اکرم(ص) بنیان‌گذار خلافت است نه بنیان‌گذار یک دین، یعنی تصویری که از پیامبر(ص) ارائه کرده‌اند تصویر کسی است که یک سلسله‌ای را بنیان گذاشته است. اساسا چون منابع ابن اسحاق بیشتر برای مدینه هستند، کتاب او حاکی از نگاه به پیامبر(ص) از چشم اهل مدینه است. ما روایت عمده‌ای از اهل مکه برای پیامبر(ص) نداریم در حالی که قسمت زیادی از عمر پیامبر(ص) در مکه گذشت. خود این جالب است چرا روایت‌های ابن اسحاق بیشتر از آنکه متکی به اهل مکه باشد، متکی به اهل مدینه است یعنی حتی حوادث قبل از بعثت را هم می‌گوید از قول اهل مدینه می‌گوید. به طور کلی از تصویری که او از پیامبر(ص) ارائه داده می‌شود تصویری که مردم مدینه از پیامبر(ص) داشتند را مشاهده کرد. البته این خیلی مهم است که ابن اسحاق ایشان را به عنوان کسی که گویی حاکم است و سلسله‌ای بنیان می‌گذارد به تصویر کشیده است. به طور کلی در روایت ابن اسحاق بر سیره پیامبر(ص) جنگ و غزوه کاملا سلطه دارد و چیزی که قرآن می‌گوید «انک لعلی خلق عظیم» در این سیره جلوه‌گر نیست.

 

 

 

 

امراض باطنی و قلبی انسان با قرآن درمان می‌شوند و آیات قرآن برای قلوب شفاست. اگر نام پیامبر(ص) درخشندگی خاصی دارد، به سبب همین تعلیمات است. قرآن کریم فرموده: «وَيَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَالْأَغْلَالَ الَّتِي كَانَتْ عَلَيْهِمْ ۚ فَالَّذِينَ آمَنُوا بِهِ وَعَزَّرُوهُ وَنَصَرُوهُ وَاتَّبَعُوا النُّورَ الَّذِي أُنْزِلَ مَعَهُ ۙ أُولَٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ»؛ پیامبر زنجیر جهل، فساد، حقارت و اسارت را از پای مردم باز کرد. فرمود: «لا تکن عبد غیرک فقد جعل الله حرا»؛ پیامبر امتش را امتی می‌داند که باید حر و آزاد و فقط بنده خداوند باشد. انسان نباید بنده ثروت و جاه و مقام باشد و پیامبر(ص) همه این زنجیرها را از پای انسان‌ها باز کرد.

 

 

 

 

 یکی از کارهای مهمی که دانشمندان و علمای اسلامی باید انجام دهند این است که باید منافع حاصل از اندیشه تقریب را بشناسند و برای جامعه نیز بیان کنند. در تشریح برخی از دستاوردهای تقریب مذاهب اسلامی می‌توان گفت ما دو مرکز مهم علمی در جهان اسلام داریم یکی الازهر و دیگری حوزه قم که بعد از طرح موضوع تقریب و تبادل نظر علمای شیعه و اهل سنت، فقه شیعه در الازهر شریف در کشور مصر و فقه اهل سنت در پایتخت جهان تشیع یعنی در تهران، تدریس و کتب فریقین در هر دو کشور چاپ و ترجمه شد و در مورد آنها مقالاتی نوشته شده و همچنین درباره آنها نظریه‌پردازی می‌شود.

 

 

 

 

حوزه تا جایی که براساس کتاب و سنت عمل و شاگرد تربیت کند این تعبیر شامل آنان می‌شود که کوه‌های سر به فلک کشیده متزلزل خواهند شد ولی اینها تکان نمی‌خورند و ثابت و استوار تا پای جان در مسیر باقی می‌مانند. حوزه‌های علمیه در این بستر، اسلام ناب را ارائه می‌دهند و پرثمر و بابرکت هستند. لغزش‌ها و انحرافاتی هم که در طول تاریخ به وجود آمده است از جمله گرایش به مسائلی چون صوفیه و بابیه و شیخیه و ... عمدتا به خاطر دوری از خط مشی اصیل روحانیت و حوزه‌ها بوده است.

 

 

 

 

پیام قرآن این است ولی ما طوری تبلیغ می‌کنیم که پیروان ادیان باید تحقیر شوند و از آنان جزیه بگیریم و طبیعتا وقتی مسیحیان عالم چنین برداشتی از قرآن را بفهمند واکنش نادرستی هم خواهند داشت در حالی که قرآن فرموده است هر کسی با هر عقیده و دینی باید به خدا و آخرت ایمان داشته باشد و اهل عمل صالح باشد. این تفکر که هر کسی به خاطر اینکه دین خود را حق می‌داند پیروان سایر ادیان را هیچ بینگارد ریشه در تفکر یهودی دارد. متاسفانه بین شیعه و سنی هم گاهی این فضای نادرست وجود دارد. برخی می‌گویند هر کسی ولایت علی(ع) را نداشته باشد جهنمی است؛ بله درست است ولی ولایت که به حرف نیست و باید در عمل نشان داده شود. چه افرادی که مسیحی و یهودی و سنی هستند ولی در زندگی خلق و خوی علی(ع) را دارند یعنی دلسوز و مهربان هستند و برای حل مشکلات بشر تلاش می‌کنند و چه شیعیانی در کشورهای مختلف داریم که پا را فراتر از همه دشمنان علی(ع) گذاشته‌اند که اختلاس‌گران و کسانی که اهل فساد و فحشاء هستند و جوانان بسیجی ما را به شهادت رساندند نمونه‌های بارز این مسئله هستند. آیا اینها ولایت علی(ع) را دارند؟ امام باقر(ع) فرمودند اینکه نام شیعه به روی خود گذاشته‌اید شما را فریب ندهد و برخی ویژگی‌های شیعه را برشمرده‌اند و اینکه ملاک ورع و تقواست.

 

 

 

 

از ویژگی‌های مهم عرب قبل از اسلام این است که مردم اهل شعر و ادب بودند و در شعر و شاعری ید طولایی داشته‌اند و مردم روحیه سلحشورانه دارند. اینها از ویژگی‌های مثبتی است که برای عرب قبل از اسلام ذکر می‌شود. برخی پژوهشگران به سبب این ویژگی عرب قبل از اسلام معتقدند که بهترین زمینه برای ظهور پیامبر خاتم همین قوی بودن عرب جاهلی در شعر و ادب بود که به تناسب رشدیافتگی فرهنگی عرب جاهلی در کنار ضعف تمدنی آنان، پیامبر اعجازی آورد که سر تعظیم فرود آوردند و آن قرآن کریم است.