جایگاه زیارت در حکمرانی کشور

به گزارش خبرنگار ایکنا؛ مجمع پژوهشگاه‌های علوم انسانی ـ اسلامی با همکاری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و معاونت پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه، کرسی علمی ترویجی چهارمین همایش «علوم انسانی ـ اسلامی، پژوهش و فناوری» را با عنوان «جایگاه زیارت در حکمرانی کشور؛ بررسی مبانی در نظام فکری توحیدی» شنبه 18 آذرماه با سخنرانی علی نوفرستی، مدرس و پژوهشگر دانشگاه فردوسی مشهد برگزار کرد.

نوفرستی در این نشست هدف نهایی خلقت را لقاءالله دانست و گفت: لقاءالله همان زیارت خداوند است. در واقع آنچه اصیل است، باید ما را به خداوند برساند؛ بنابراین همه اهداف باید در راستای رسیدن به دیدار الهی باشد و هر کاری در راستای این هدف نباشد، بی‌معناست.

وی افزود: قرب الهی و دیدار الهی، با ارتباط بی‌واسطه و ارتباط از طریق آیات الهی محقق می‌شود که آیات الهی شامل آیات انفسی، تکوینی و تدوینی است. آیاتی هم وجود دارند که آیات خاص الهی هستند و نسبت به نزدیکی به خداوند معنی‌دارتر شده و می‌توانند آیینه الهی باشند؛ از این رو اولیا و انبیای الهی در صدر هستند و پس از آن شهدا، صلحا و مؤمنان، مکان‌ها و زمان‌های خاص و اشیاء متبرکه هستند. در واقع از این منظر اهمیت دارند که ممکن است فردی به سیاحت جنگل برود و آن مکان، او را یاد خدا هم بیندازد. اما اگر کسی مسجدالحرام برود، صرف حضور در مکان، او را یاد خدا می‌اندازد.

نوفرستی با بیان اینکه ملاقات با آیات خاص الهی جهت دیدار خداوند را زیارت می‌نامیم و این تعریف عام از زیارت است، ادامه داد: مفهوم زیارت به صورت خاص، شامل زیارت اولیای الهی است و یک کار مستحبی در کنار کار‌های دیگر محسوب نمی‌شود. با توجه به بازشناسی مفهوم زیارت، ۹ منبع به معنی لغوی زیارت و ۳۰ منبع به مفهوم اصطلاحی زیارت پرداخته است و از میان آن‌ها مؤلفه‌هایی نظیر اعلان شناخت عمیق، ابراز محبت و وفاداری، رابطه معنوی عمیق، اعلان فروتنی دیندار، حضور آگاهانه، تکریم و بزرگداشت اولیای الهی، هجرت از نفس به سمت خدا و اولیای الهی او، ارتباطی مؤثر و حیات‌بخش، سنجیدن خود با الگو، دگرگون‌ساز بودن و گفت‌وگوی انسان با پیشوا به مفهوم زیارت اشاره داشته است.

وی در ادامه بیان کرد: تلاش کردیم براساس همین مؤلفه‌ها یک تعریف از زیارت ارائه دهیم و آن هم این است که؛ زیارت حضور آگاهانه و مؤثر نزد اولیای الهی برای تعالی معنوی خود در نظام هستی توحیدی و تجدید عهد با ایشان برای کنشگری در جامعه اسلامی است؛ بنابراین در این تعریف، زیارت فقط حضوری نیست و زیارت از راه دور هم می‌تواند تحقق یابد و شرط عالی آن کنشگری اجتماعی اسلامی است.

نوفرستی با بیان اینکه زیارت صرفاً یک امر فردی نیست و می‌تواند گروهی هم باشد و هدف آن نیز به صورت گروهی تحقق یابد، گفت: اینکه فردی که چندان متشرع هم نبوده و برحسب اتفاق به زیارت رفته و اثرهم بر روی او گذاشته است، زیارت به شمار نمی‌رود و آن را ملاقات می‌نامیم؛ چراکه هر حضوری و هر سلامی در پیشگاه اولیای الهی، به معنای زیارت نیست، چراکه زیارت جایگاه خاصی دارد، البته ملاقات می‌تواند به زیارت بینجامد و فرد زائر همیشگی اولیای الهی باشد.

وی با اشاره به اهداف زیارت گفت: در این راستا ۲۶ منبع را بررسی و ۸۱ هدف را احصا کردیم و از میان آن‌ها ۳۱ هدف استخراج شد که هدف نهایی در آن زیارت و دیدار الهی است و اهداف دیگر، ممکن است ناظر به رابطه با خداوند باشد که به معرفت الهی، ایمان و محبت الهی و اطاعت الهی می‌انجامد و باعث ایجاد پیوند عقلی و معرفتی، شناخت جایگاه اولیای الهی و انسان‌های والا، شناخت سختی‌ها و مصائب آل الله، زنده دانستن اولیای الهی و تقویت بینش اسلامی و تاریخی می‌شود.

نوفرستی با اشاره به اهداف ناظر به رابطه با خود در زیارت گفت: در این زمینه می‌توان به اهداف زیارت در راستای زندگی مادی و معنوی اشاره کرد که با هدف زندگی مادی می‌توان به ایجاد روحیه زهد و بی‌رغبتی نسبت به دنیا و مادیات، تغییر مثبت در سبک زندگی و برآورده شدن حاجات و رفع مشکلات دست یافت و با هدف زندگی معنوی می‌توان به سنجش فاصله خود با اولیای الهی و انسان‌های والا و حرکت برای کاهش فاصله، غفلت‌زدایی، استغفار و جبران خطا و گناهان، تزکیه نفس و ایجاد تغییر و تحول روحی و اخلاقی، شفاعت در قیامت و برطرف شدن غم و اندوه دست یافت. در واقع وقتی زائر وارد حرم می‌شود، انگار وارد خانه اولیای الهی شده است و باید سبک زندگی‌ او بر همین اساس تغییر کند. اهداف ناظر به رابطه با دیگران نیز شامل دوستان و دشمنان الهی بوده و اهداف ناظر به محیط نیز به عنوان محیط رشدآفرین و هدایتگر تعریف می‌شود.

این مدرس دانشگاه گفت: یکی از اهداف زیارت در حوزه دوستان، پیوستگی جامعه مسلمانان با نسل‌های گذشته است که باعث تقویت اخوت در گستره امت اسلامی، تعدیل در روابط میان حکومت‌ها، آشنایی با فرهنگ‌های مسلمانان، ارتباط با مسلمانان و اطلاع از مشکلات مسلمانان و ترویج فرهنگ و اخلاق اسلامی در جامعه می‌شود. علاوه بر این با زیارت، دشمن‌شناسی و دشمن‌ستیزی و مقابله با اهداف دشمنان الهی را مورد توجه قرار می‌دهیم.

وی با اشاره به اینکه در تعامل با محیط، باید همه جا را حریم اولیای الهی بدانیم، گفت: در این راستا حفظ مواریث فرهنگی و اسلامی، آشنایی با بلاد مسلمانان و آشنایی با ویژگی‌های دینی و تاریخی ایران از اهداف مهم زیارت در تعامل با محیط است.

نوفرستی با اشاره به خلأ‌ها و نیاز‌هایی که در رابطه با زیارت وجود دارد، ادامه داد: معمولاً در منابع اسلامی تفاوتی بین زیارت در حکومت اسلامی و طاغوت وجود ندارد. یعنی اگر به دوره قاجار برگردیم، نگاه حاکمیتی چندان در زیارت اثرگذار نبوده است و ادبیات حکمرانی در زیارت وجود نداشته است و به نظر می‌رسد باید ساخته و خلق شود و در دستور کار قرار گیرد. زیارت، فقط یک پدیده اسلامی نیست و در ادیان دیگر نیز وجود دارد و در این راستا نیز تحقیقات چندانی انجام نشده است و نیاز است پژوهشگران در این زمینه ورود کنند.

وی تصریح کرد: در مبانی علمی چندان به زیارت پرداخته نشده است و چون یکی از اهداف زیارت، رسیدن به خداوند است، بنابراین حکومت اسلامی باید نگاه ویژه، عمیق و دقیق به آن داشته باشد.