از رشد پژوهشکده‌های قرآنی در غرب تا خطر فعالیت انتخاباتی در مراسم اعتکاف

سرویس معارف خبرگزاری ایکنا، در هفته‌ای که گذشت مطالب متعددی را منتشر کرده است که در ادامه مهمترین آنها را بررسی می‌کنیم.

 

 

 

 

مراکز قرآن‌پژوهی در جهان را نمی‌توان در چند جلسه معرفی کرد بلکه صرفاً می‌توانیم مروری بر عناوین داشته باشیم وگرنه شناختن این مراکز و اهداف، خدمات، راهبردها، خروجی‌ها و آثار آنها، کار دشوار و زمان‌بری است. از سوی دیگر ما هم باید در عرصه بین‌الملل و ارتباطات جهانی سهم داشته باشیم چراکه بعضاً ارتباطات ما ضعیف است و از ارتباطات اثربخش غافل شده‌ایم. اگر از بنده سؤال شود که مراکز قرآنی جهان چند بخش هستند باید بگویم که حدود چهار گروه در این زمینه در سطح دنیا وجود دارد که یکی از آنها دانشگاه‌ها هستند که از جمله آنها در دانشگاه‌های خودمان هستند. البته دانشگاه‌هایی که تمام فعالیت آنها قرآنی باشد اندک هستند بلکه عمدتاً بخشی از فعالیت خود را به حوزه قرآنی اختصاص داده‌اند.

 

در برخی از کشورها، به صورت خاص دانشکده‌هایی در این موضوع تعریف کرده‌اند؛ برای مثال سازمان اوقاف و امور خیریه در کشور ما دانشکده‌های قرآنی زیادی دارد یا اوقاف عربستان سعودی نیز چنین دانشکده‌هایی تأسیس کرده است. سومین حوزه فعالیت‌های قرآنی در قالب دپارتمان‌ها یا گروه‌های قرآنی است مثلاً در دانشگاه تهران،  دانشگاه فردوسی مشهد یا بسیاری از دانشگاه‌های دیگر، گروه‌هایی برای کارهای قرآنی تعریف شده است. قالب چهارم هم تعریف کردن تک‌درس یا پروژه‌هایی برای فعالیت‌های قرآنی است مثلا دانشگاه میشیگان آمریکا، چنین تک‌درسی را تعریف کرده است یا دانشگاه براندنبورگ آلمان، بزرگترین پروژه قرآن‌پژوهی دنیا را تعریف کرده است. نکته دیگر این است من مراکزی ندیده‌ام که به صورت خاص بر روی معناشناسی کار کنند چراکه چنین کارهایی عموما بیش از آنکه جنبه تحقیقات ساختاری داشته باشند دارای صبغه فردی هستند.

 

در دهه‌های اخیر شتاب تحولات قرآنی در جهان بی‌نظیر است مثلا مجله مطالعات قرآنی از سال ۱۹۹۹ در اروپا به صورت دوفصلنامه توسط دانشکده مطالعات شرقی آفریقایی وابسته به دانشگاه لیدن هلند از جمله این اقدامات است. در پاکستان نیز مؤسسات بسیار خوبی بر روی علوم قرآنی کار می‌‌کنند و کارهایشان هم زیباست. در غرب هم کارهای ارزنده‌ای علاوه بر مواردی که اشاره شد انجام شده است.

 

 

 

میزان زکات براساس مازاد نیازهای اساسی جامعه است؛ بنابراین در اینجا باید بپرسیم که آیا باز باید بر روی همان ۲۰۰ مثقال نقره که در روایات بیان شده پافشاری کنیم یا اینکه آن را تغییر دهیم.فرض بگیرید در برخی کشورها و شهرها دارا بودن ۲۰ مثقال طلا هم فقر تلقی شود، آیا باز باید روی آن پافشاری داشته باشیم یا بر مبنای «قل العفو» یا بر اساس «نگاه غایت‌گرا» بگوییم: فقط غنی باید زکات بدهد نه فقیر. بنابراین چه با استناد به دلیل لفظی (قل العفو) و چه با استناد به دلیل غایت‌گرایانه تاکید می‌کنیم که غنی باید زکات بدهد و نه فقیر، و تعیین نصاب در زکات امری متغیر و تابع شرایط زمان و مکان است.

 

 

 

تبلیغات انتخاباتی در ایام اعتکاف و همچنین حضور انتخاباتی نامزدها ممنوع است. البته اگر یک نامزد می‌خواهد با نیت خودسازی، در ایام انتخابات معتکف شود ما حرفی نداریم و فضای لازم برای اعتکاف را در اختیار وی قرار می‌دهیم اما اگر قرار باشد تریبونی دست بگیرد و سخنرانی کند قطعا به وی اجازه چنین کاری نخواهیم داد. آنچه در ایام انتخابات، در اعتکاف دنبال می‌کنیم این است که مباحث معرفتی ناظر به انتخابات مطرح شود. برای مثال می‌توان مباحثی از جمله مبانی انقلاب اسلامی، نقش جمهوری اسلامی در شکل‌گیری مردم‌سالاری و مشارکت مردمی، راهکارهای افزایش مشارکت مردم در انتخابات را مطرح کرد و به روح عبادت آسیبی نزد اما اگر قرار باشد اعتکاف، رنگ و بوی انتخاباتی بگیرد قطعا آن را تحمل نخواهیم کرد و به صورت رسمی به دفاتر سراسر کشور هم اعلام کرده‌ایم که به هیچ وجه نباید فضا به سمت این مسائل پیش برود.

 

 

یکی از تبعات حضور بیش از حد خانم‌ها در آموزش عالی این است که شاید جلوی افزایش آمار ازدواج را گرفته است. حتی جدیداً پارلمان ژاپن مصوب کرده که درصد ورود دانشجویان دختر را کم کند چون نگران سیاه چاله جمعیتی هستند لذا صرف ارائه ارقام از افزایش حضور خانم‌ها در دانشگاه کفایت نمی‌کند و ممکن است تبعاتی هم داشته باشد اما به صورت کلان، حضور خانم‌ها در آموزش عالی دستاوردهای زیادی هم برای فرد و هم برای جامعه داشته است از جمله اینکه در سطح فردی، باعث افزایش منزلت و جایگاه فرد و از لحاظ اجتماعی نیز باعث افزایش بهره‌وری می‌شود. سازمان‌ها عموماً دنبال منابع انسانی هستند که از تخصص و اطلاعات آنها بهره ببرند لذا حضور زنان در آموزش عالی از لحاظ اقتصادی هم آثار ارزنده‌ای در پی دارد اما نکته مهم این است که باید تعادلی هم در این زمینه وجود داشته باشد و از افراط و تفریظ پرهیز کنیم چون عدم توازن در حضور اجتماعی زنان و مردان باعث اختلال در جامعه شده و ممکن است اهدافی که ما از نگاه دینی و معارف اسلامی و قانونی و اسناد بالادستی داریم محقق نشوند.

 

 

 

حاج آقا معتقد بود که سامری نمرده است و زنده است ولی در طول حیاتش دائما باید بگوید «لا مساس لا مساس» چون اگر به او دست بزنند خودش مریض احوال می‌شود و استناد مرحوم والد هم به این قسمت آیه است: فَاذْهَبْ فَإِنَّ لَكَ فِي الْحَيَاةِ. موضوع دیگر هم بیان این تعبیر است _بنا به نقل دکتر علیرضا هَزار از پرفسور ناصیف نصار که از بزرگترین فیلسوفان ملحد خاورمیانه بود_ که می‌گفت: من خدای جعفر مرتضی را قبول ندارم چه برسد که رسولی فرستاده باشد و حسینی داشته باشد ولی سیدجعفر را ستایش می‌کنم چون با اینکه از حوزه برآمده است قلم او بالاترین قلم معاصر است! آیت‌الله خامنه‌ای هم در پیام تسلیتشان فرمودند: این عالم بزرگوار با قلمی قدرتمند و نگارشی شیوا ... که باز تاکید بر برجستگی قلم و نگارش ایشان است.

مرحوم والد در تفسیر آیات مرتبط با مسجدالاقصی و بنا بر روایات متعدد و قابل اعتماد معتقد بود که مسجدالاقصایی که در قرآن مطرح است همان مسجدی نیست که امروز در فلسطین است؛ ایشان معتقدند که بیت‌المقدس در آسمان است ولی اینجا (فلسطین) بیت مقدس و جزء سرزمین‌های اسلامی است که مسیحیان آن را از یهودیان و مسلمین از مسیحیان گرفتند؛ زیرا یهودیان در زمان فتوحات، اصلا در این سرزمین نبودند و زنان مسیحی، لباس‌های کهنه‌ و کثیف خود را برای خوار کردن یهودیان روی صخره می‌ریختند.

از منظر ایشان، فلسطین سرزمین مقدس اسلامی است و محاریب انبیاء در آن است و مساجد مسلمین در آنجا ساخته شده است و خود این مساجد و محراب‎‌های انبیاء باعث قداست این مکان است. هر دو مسجد یعنی مسجد قبة الصخره و مسجدالاقصی بعدا ساخته شدند ولی این سرزمین بیت ‌المقدس است و باید از چنگال اسرائیل به عنوان دشمن غاصب و اشغالگر و جنایتکار بیرون بیاید، و هميشه بايد جنايات و ظلم و ستم و كشتارهايى دسته‌جمعى آنها را به جهانيان گوشزد و يادآوردى کرد.