جوشش مهارت‌های سرشار مرحوم رحیم دولتی در چشمه‌سار قرآن + فیلم

به گزارش خبرنگار ایکنا، آذرماه سال 1401 بود که مرحوم رحیم پارچه‌باف‌دولتی پس از سال‌ها جهد و تلاش در عرصه نشر معارف دینی و قرآنی در 86سالگی بدرود حیات گفت و اینک در  مراسمی جمعی از فعالان فرهنگی، اهالی قرآن، اعضای خانواده و دوستان و یاران و همکاران این استاد فقید گرد هم آمدند تا یاد و خاطره او را زنده نگه دارند.

در ابتدای این مجلس یادبود که با عنوان «تکریم قرآن کریم» صبح امروز جمعه هشتم دی‌ماه در حسینیه ارشاد تهران با حضور محمدجواد ظریف؛ وزیر سابق امور خارجه به عنوان میهمان ویژه برگزار شد، ابتدا آیاتی از سوره‌های مبارکه «دخان» و «قدر» تلاوت شد و از آن که این استاد فقید خود مترجم زبان انگلیسی بود، ترجمه آیات تلاوت شده به زبان فارسی و انگلیسی نیز برای حضار قرائت شد.

مجری این مراسم که خود از شاگردان استاد در مدرسه نیکان بود، با اشاره به کتابی با عنوان کشف شمال حقیقی، وجود هر انسانی را در این دنیا به واسطه انجام کار و مأموریتی دانست که اگر در مقاطعی از آن مأموریت خارج شود در کشف جهان حقیقی خود سردرگم می‌ماند. او مرحوم دولتی را نیز واجد چنین تعبیری از این کتاب دانست، یعنی با وجود آن که پیش از معلمی و مترجمی یک هنرمند بود و مقطعی به نقاشی و هنرهای تجسمی و موسیقی و تئاتر اشتغال داشت، اما از آنجا که مأموریتی غیر از آنها برایش مقرر شده بود، تمام وقت و عمر خود را صرف آن کرد؛ امری به نام معلمی زبان انگلیسی که اتفاقاً به جهت داشتن آن خلاقیت و قابلیت هنری تا چه اندازه هم توانست از آن ابزار در توفیقات خود در این امر استفاده و بهره ببرد.  

اینک و در اینجا یعنی مراسم یادبود او، ترجمه قرآن مرحوم دولتی به زبان انگلیسی به زیور طبع آراسته شده و در معرض دید همگان قرار گرفته است، آن هم در ابعاد گوناگون که البته بزرگترین قطع آن در این مراسم به نمایش درآمد هر چند که او دیگر نیست که آنچه را طی این سال‌ها برایش مرارت و سختی و خون دل خورده بود، با چشم سر ببیند.

جای جای این مراسم نشانه‌هایی از این امر که مراسم در یادبود یک مترجم چیره‌دست قرآنی است در حال برگزاری است به چشم آمد و نمونه آن اجرای گروه همخوانی بود که با قرائت آیاتی از قرآن، یک به یک به ترجمه فارسی و انگلیسی آن نیز اقدام کردند و در ادامه پس از پخش کلیپ‌هایی که به ذکر خصوصیات شخصی و حرفه‌ای این استاد فقید از زبان فرزندانش می‌پرداخت، محمد دولتی؛ پسر دوم این استاد فقید که خود مدرک دکترای علوم قرآنی و معارف دارد با حضور در جایگاه به پرسش‌های مجری برنامه پاسخ گفت.

محمد دولتی، پدر مرحومش را فردی با پشتکار خارق‌العاده معرفی می‌کند؛ فردی که در ابتدا آنچنان تصور می‌شود که همچون یک فرد فعال در حوزه  قرآن باید تمام زندگیش را وقف قرآن کند، نبود اما در سفری که به امریکا داشت، وقتی آنجا با ترجمه‌های متعدد قرآنی و حتی ترجمه‌ای از قرآن توسط یک یهودی روبه‌رو می‌شود، عزمش را جزم می‌کند که به ترجمه قرآن بپردازد.

کسب اجازه از امام رضا(ع) برای ترجمه قرآن

وی گفت که پدر با تشرف به حرم امام رضا(ع) و کسب اجازه از آن حضرت، دست به ترجمه می‌زند و در این امر جدیت فراوانی از خود نشان می‌دهد. آن زمان کامپیوتر و ابزاری که فرد بتواند به کار با آن اشراف و تسلط کاملی داشته باشد، نبود، اما ایشان با پولی که به زحمت آن را تهیه کرده بودند، آنها را خریداری و تهیه کردند تا در امر ترجمه قرآن خللی صورت نگیرد.

محمد دولتی مراقبت از آن که پدر از قرآن آن را ترجمه کرد، بارها از سوی ایشان انجام گرفت که این نشان از حساسیت و دقت نظرش داشت به شکلی که آمار دفعاتی که صرف ویرایش ترجمه خود کردند از دست من خارج شد و هر بار که به ایشان می‌گفتم، اکنون وقت آن است که ترجمه زیر چاپ برود، به من اعلام می‌کردند که یک بار دیگر باید از ابتدا تا انتها آن را مرور کنم.

قرآن زبان فطرت است

فرزند این مترجم فقید قرآن در پاسخ به پرسش مجری برنامه که آیا اصلاً واجب است که قرآن ترجمه شود یا نه اینگونه پاسخ داد که ترجمه قرآن یا هر اثر دیگری که در تربیت و تعیین سرنوشت ابنای بشر نقش اساسی دارد، لازم است اما به این معنا نیست که بتواند جای متن اصلی قرآن را که به زبان اصیل عربی را پرُ کند. حتی توصیه می‌شود که وقتی یک بار متن عربی قرآن را خواندید و بعد ترجمه آن را مجدد  بازگردید و قرآن را با رسم‌الخط عربی مجدد بخوانید، چرا که اثرات تربیتی و اخلاقی قرآنی به زبان اصلی آن چیزی غیر قابل جایگزینی است. قرآن، زبان فطرت است و حتی اگر نسبت به ادبیات عرب تسلط نداشته باشیم، قرآن نورانیتی دارد که با هر چیزی قابل قیاس نیست.

وی همچنین به این مسئله نیز دقت حضار را جلب کرد که لزوماً یادگیری و اشراف ما به زبان انگلیسی به این معنا نیست که ما را با اندیشه‌های غیر خدایی منبعث از تفکر غربی و اینکه به وادی شرک و کفر وارد شویم، آشنا کند، بلکه می‌توان به جای اینکه با آشنایی با این زبان به دنبال این باشیم که غربیان از معارف دینی و انسانی به ما چه می‌گویند، ما شرایطی را فراهم بیاوریم که با استفاده از این پُل ارتباطی زبان اندیشه‌های منبعث از تفکر اسلامی، قرآن و سیره اهل بیت(ع) را به آنها منتقل کنیم.

تلاوت قرآن مصداق بارز «سیروا فی الارض» است

محمد دولتی با ذکر یک مثال موضوع فوق الذکر را بیشتر مورد مداقه قرار داد و آن اینکه در قرآن گفته شده است «سیروا فی الارض» و حال آن که به نظر من در قرآن بی‌شمار نکته‌هایی وجود دارد که با اشراف بر آنها و بیان به زبان‌های مختلف و ایجاد یک ارتباط فرهنگی براساس آموزه‌های آن میان ملیت‌ها می‌توان به مصادیق این اشارات قرآنی نیز پرداخت؛ امری که متأسفانه از آن غافل بوده‌ایم و در این خلأ بسیاری از غیر مسلمانان با اتکا به آن تفسیر به رأیی داشته‌اند که با آنچه مبنا و ملاک دین اسلام و فرو فرستاده شدن رسول اکرم(ص) و قرآن است، فاصله فراوانی دارد.

در بخش دیگری از این مراسم، با دعوت مجری، جواد(رمضان دولتی)؛ پسر ارشد مرحوم رحیم دولتی به جایگاه آمد، او دکترای روانشناسی دارد و در ابتدا به تفاوت میان انسان با نزدیکترین موجود به انسان یعنی شامپانزه اشاره کرد؛ تفاوتی که تنها در رشته DNA یک درصدی است و 99 درصد انسان با این وجود مطابقت دارد. با این وجود در همان یک درصد اختلاف بیش از شش هزار ژن وجود دارد که این امر موجب تفاوت فاحش میان این دو موجود می‌شود.

جواد دولتی این مسئله را از این حیث به زبان آورد که در حوزه علوم جدید نباید به دنبال کسب مهارت‌های بیشمار که اغلب با دورخیز کسب مدرک و مدرک‌گرایی به وقوع می‌پیوندد، بود، چرا که از تقریباً دو سال پیش به این سو، هوش مصنوعی به همه علومی که در نزد انسان است، اشراف پیدا کرده و به سرعت به جایی می‌رسیم که حتی هوش مصنوعی بیشتر از هر کدام از آن با کمترین ضریب خطا بتواند کارهای محوله را به انجام برساند و لذا انسان طبق آموزه‌های وحیانی و در رأس آنها قرآن باید به دنبال خصایص منحصر به فردی باشد که او را از سایر افراد متمایز می‌کند و هوش مصنوعی نیز  قادر به ورود به آن نیست. این امر است که صلاح و فلاح انسان در این دنیا و آخرت را به ارمغان می‌آورد.

وی با گله از نظام آموزشی حاکم در ایران و در بسیاری از کشورهای دنیا که تنها به فکر مهارت‌آموزی هستند، این امر را بدون داشتن هدف متعالی و رساندن انسان به خصایص و ویژگی‌های فطری که بتواند انسان و ابنای بشر را به راهی سعادتمند رهنمون سازد بدون نتیجه و بی‌فایده خواند.

مرحوم دولتی کیفیت عبادات را فدای کمیت آن نمی‌کرد

پسر ارشد مرحوم دولتی پدر را از نقطه نظر عبودیت در رده انسان‌هایی معمولی خواند، البته از این جهت که او کیفیت را هیچگاه فدای کمیت نمی‌کرد، عبادات او حداقلی بود، اما توجه، حضور قلب ایشان در همان دقایقی که به این امر مبادرت می‌ورزید، حداکثری بود؛ آنچه که می‌توان از این الگوی عبودیت برداشت کرد، این است که لازم نیست اغلب اوقاتش را به صرفاً به ذکر و عبادت بپردازد و بلکه همان میزان که به آن تسلط دارد، بهتر است به نحوی شایسته و احسن به انجام برساند.

جواد(رمضان) دولتی در پاسخ به این پرسش مجری برنامه که بهترین تألیفات پدر را اگر خواسته باشید ذکر کنید، کدام است؛ به دست خطی از پدر که در روزهای پایانی عمر که درگیر بیماری پارکینسون بود، اشاره کرد و مهمترین تألیف پدر را  با وجود آن که بالغ بر 40 کتاب دارد، یک جمله خواند که پدر در آن یادداشت گفته است: شروع می‌کنم! بدون اینکه به این بیاندیشم که تنها دوهفته دیگر زنده هستم. مراد و منظور این است که هیچگاه به مرگ از این منظر که فرصت کم در اختیار دارد، نگاه نمی‌کرد. اصلاً از هفت سال پیش که برایش قبری تهیه شده بود، بارها به ما گفت که وقتش فرا برسد من خودم با پای خودم در قبر سرازیر می‌شوم. قبر را بفروشید و آن را صرف خرید لوازم و تجهیزاتی کنید که برای تحقیق و نگارش و تألیف نیاز دارد و جالب اینکه از همان تاریخ تا پایان عمر نزدیک به 10 کتاب دیگر نیز نوشت.

وی وجود فرد دیگری را در زندگی پدر و توفیقاتی که به دست آورده است، بسیار پُراهمیت خواند، فردی که شاید نامی از او در کتاب‌های پدر ذکر نشده اما او پشتوانه او، زندگی و فرزندانش بود تا پدر بتواند با طیب خاطر به فعالیت بپردازد که در این مقطع به دعوت او از همسر مرحوم دولتی نیز دعوت شد تا به روی صحنه آمده که مورد تشویق حضار قرار گرفت. همسر این استاد فقید و مترجم قرآن با اهدای تابلوفرش‌هایی منقوش به آیات قرآن به دوستان و همکاران قدیمی همسر مرحومش از جمله علی دوایی از مدرسه نیکان و علوی اهدا کرد.

در پایان این مراسم محمد دولتی مجدد در جایگاه حاضر شد و گفت که پدرش در روزهای پایانی عمر به او گفت که به هیچ‌کس مدیون نیست و  نماز قضایی ندارد، ولی از آنجا که به نماز علاقه‌مند است اگر فرصتی شد و حالی دست داد برای او یک نماز با حضور قلب و درست بخوانم که من همینجا از شما درخواست می‌کنم که اگر فرصت کردید شما نیز برای شادی و آرامش روح آن سفر کرده، نمازی را نیابتاً بخوانید. 

امیرسجاد دبیریان