همگرایی حوزه و دانشگاه در تدوین سند ملی سلامت معنوی

محمدعلی محققی، معاون علمی فرهنگستان علوم پزشکی سه‌شنبه ۱۲ دی‌ماه در نشست علمی «رهیافت خداسو به سلامت معنوی» با اشاره به مفهوم سلامت گفت: سلامت یک عطیه الهی است که هر مرتبه‌ای از آن حاصل شود، مرتبه بالاتر از آن وجود دارد. در ادبیات معاصر نیز اساس سلامت، تأمین و در ادامه نگهداشت آن است.

وی افزود: سلامت در مفهوم اسلامی یک حق است و بیماری یک عارضه است و اگر دستورات مربوط به سلامت نقض شود، محصول آن بیماری خواهد بود. وقتی بیماری عارض شد باید به فکر علاج و تدبیر مشکلات آن برآمد. چهار بعد معروف سلامت، ابعاد جسمانی، روانی، معنوی و اجتماعی است. البته ابعاد دیگری هم مانند سلامت اخلاقی برای آن متصور است و حتماً در شکوفا شدن آن‌ها ابعاد دیگری هم می‌تواند مورد نظر قرار گیرد.

محققی با بیان اینکه چون موضوع سلامت برای انسان مطرح است، باید همه ساحات آن در نظر گرفته شود، ادامه داد: براساس آنچه در قرآن کریم، روایات و توصیفاتی که ائمه اطهار(ع) و دانشمندان در طول تاریخ بیان شده است، سلامت باید همه ساحات بشری را دربرگیرد و نباید منحصر به بخش کوچکی از موضوعات شود. اگر سلامت را به منزله یک کوه یخ تصور کنیم، باید به صورت مراقبت به مردم ارائه شود و اساس آن پیشگیری باشد که مؤثرترین مرتبه آن، پیشگیری آغازین است. یعنی زمانی که عامل خطر، انسان را احاطه نکرده است. مثلاً دوران جنینی مانع از این می‌شود که آلاینده‌های محیطی او را تهدید کند و سلامت معنوی در این مرحله، تدبیر می‌شود و باید اصلی‌ترین اقدام متوجه این نقطه باشد و بعد از متولد شدن، تعلیم و تربیت مورد نیاز است تا سلامت حفظ شود.

وی در ادامه بیان کرد: اذان گفتن در گوش راست و اقامه در سمت چپ شروع تعلیم و تربیت است. تعلیم و تربیت در کودکی اثرگذارتر از بزرگسالی است؛ چراکه با گذشت زمان، عوارض، خطرناک و جبران‌ناپذیرتر می‌شود.

معاون علمی فرهنگستان علوم پزشکی در ادامه با اشاره به فعالیت‌های گروه سلامت معنوی فرهنگستان علوم پزشکی گفت: اولین کتابی که به صورت علمی در دوران تمدن اسلامی نوشته شده، کتاب «فردوس الحکمه» است که از نام تا محتوا درباره معنویت و نیاز‌های معنوی، روحی، روانی و جسمانی بوده و مربوط به قرن سوم هجری است. آخرین کتابی هم که به این سیاق نوشته شده، مربوط به ۲۰۰ سال پیش است که به قلم عقیل خراسانی آن نوشته شده و «خلاصة الحکمه» نامگذاری شده است. سه فصل نخست این کتاب درباره سلامت معنوی و اخلاق پزشکی است و بخش اخلاق پزشکی آن بسیار غنی است.

محققی تصریح کرد: پیشینه ما در دوران تمدن اسلامی نشان می‌دهد که بعد معنویت در آن مورد توجه بوده و حتی در سنن و آداب هم وجود داشته است و وقتی رازی کتاب «الحاوی» را می‌نویسد، طب روحانی را هم می‌نویسد؛ بنابراین سلامت معنوی از گذشته بوده و اکنون هم باید وارد نظام سلامت شود.

محققی با بیان اینکه درباره مفهوم سلامت معنوی در کشورمان، در ابتدا با غرب‌گرایی مواجه شدیم که چالش بسیار جدی است، گفت: واژه سلامت معنوی در سال ۱۳۶۲ وارد ادبیات طب سلامت در کشورمان شده است و متأسفانه حتی بعضی از نوشته‌های حوزوی تحت تأثیر ادبیات غربی است. از این رو گروه سلامت معنوی فرهنگستان پزشکی تصمیم گرفت، مفهوم سلامت معنوی را تدوین کند و در این راستا با حوزه هماهنگ بوده است.

وی با بیان اینکه هشتمین دوره همایش «سلامت معنوی» امسال برگزار می‌شود،‌ گفت: تاکنون تلاش شده همایش‌ها، عمدتاً در قم برگزار شود و تقریباً تمام تلاش‌ها بر این مبناست که همکاری واقعی میدانی دانشگاه و حوزه رخ دهد و موفقیت‌های زیادی هم در این زمینه حاصل شده است. همچنین کتاب «سلامت معنوی» ویژه آموزش عالی به صورت مشترک میان حوزه و دانشگاه تدوین شده که شامل ۱۰ فصل است و از سوی انتشارات سمت منتشر شده است.

محققی با اشاره به آخرین فعالیت انجام شده در رابطه با طرح «سلامت معنوی» بیان کرد: ماده واحده شورای عالی انقلاب فرهنگی با عنوان «تعیین مرجع تدوین سند ملی سلامت معنوی اسلامی» تصویب شده است که در این راستا شورای تدوین و کارگروه مطالعاتی تدوین شکل گرفته است و امیدوارم به ثمر برسد و حمایت ملی و کشوری از فعالیت‌های فاخری باشد که در عرصه سلامت معنوی برگزار می‌شود.

معاون علمی فرهنگستان علوم پزشکی در ادامه درباره کتاب حجت‌الاسلام مسعود آذربایجانی با عنوان «سلامت معنوی» گفت: این یک کتاب تحقیقاتی جدی است و بار‌ها مورد بررسی و نقد قرار گرفته است و نویسنده زحمات چندین ساله برای آن کشیده است که امیدواریم به معنی واقعی معرفی شود؛ چراکه یک نقطه عطف در شکوفایی گفتمان سلامت معنوی است.

در پایان این نشست علمی، کتاب «سلامت معنوی» نوشته حجت‌الاسلام آذربایجانی رونمایی شد.