سواد رسانه؛ پاشنه آشیل روابط عمومی و رسانه + فیلم

 

 

خدادی: ما موضوعی به نام محتوا داریم؛ اواخر دهه ۶۰ وقتی در دهلی نو خبرنگار بودم، باید چند ساعت زمان می‌گذاشتیم تا با تلکس خبر می‌فرستادیم، آن هم با الفبای انگلیسی به تهران ارسال می‌شد. البته آن هم مستقیم نبود و کسی در لندن پای تلکس بود و زنگ می‌زدیم و تلکس را ارسال می‌کردیم. گاهی در این میانه نوار پاره می‌شد. تلکس به تهران ارسال می‌شد و در دستگاه، الفبای انگلیسی به فارسی تبدیل می‌شد، تا اینکه به روزنامه برسد. این موضوع برای قرن ۱۷ و ۱۸ نیست، برای ابتدای دهه ۷۰ است.  

 

در این ۴ سال که به عنوان خبرنگار به دهلی نو رفتم و آمدم، فکس آمده بود و یک کالای لوکس تلقی می‌شد. یعنی تکنولوژی با فکس تغییر کرده بود. شما ببینید الان هر روز یک فناوری حدید ظهور می‌کند. سرعت جامعیت. دسترسی ارزان و کاربردی و .‌‌.. از خاصیت‌های آن است و البته بومی هم شده است. در این دنیا دیگر نمی شود مانند دوران خبرنگاری من در دهلی‌نو کار خبری کرد و سیاست خبری. ساختار رسانه‌ای و ... را اداره کرد. چرا که باید تغییر ماهوی انجام شود.

 

 

انقلاب اصلی، انقلاب در تولید محتوا بود و وقتی این موضوع همه‌گیر می‌شود، نیاز به نظامی دارد که تغییر یابد و نه تنها ما بلکه همه دنیا در این زمینه منفعل هستند. اکنون در وضعیتی هستیم که یک سونامی آمده و امواج آن به ارتفاع ۳۰۰ متر می‌رسد و همه شهر زیر آب رفته است؛ بنابراین ساخت موج‌گیر تأثیری نخواهد داشت. ما چگونه باید با محتوا مواجه شویم؟ اولین و مهمترین نکته محتواشناسی است. کاری که متأسفانه کمتر انجام می‌شود. من در دوران کرونا، مسئولیت جریان رسانه کرونا را زمانی که معاون مطبوعاتی وزیر ارشاد بودم، عهده‌دار شدم و وظیفه مدیریت افکار عمومی از روز اول به عهده کمیته اطلاع‌رسانی و مدیریت جو روانی کرونا گذاشته شد. اولین کاری که می‌کردیم آنالیز محتوا بود. اکنون مانند سابق نیست که موضوعی باشد و شما بگویید هست یا نیست، یعنی تکذیب یا تأیید کنید. بلکه داده‌ای که دریافت می‌کنید باید تفکیک کنید. بخشی از این داده‌ها، شبهه و اطلاعات دوپهلو است. مثلاً یکی گفته؛ خیابان‌ها بسته می‌شود، دیگری گفته، خیابان‌ها بسته نمی‌شود. یا مثلاً یکی می‌گفت؛ زنجبیل بخورید و دیگری می‌گفت، زنجبیل نخورید. یکی می‌گفت؛ دو ماسک بزنید و یکی می‌گفت یک ماسک بزنید؛ بنابراین باید اطلاعات دسته‌بندی و اطلاعات واقعی به مردم منتقل می‌شد، چون مرجع اطلاعات، باید منبع اطلاعات باشد.  

 

یکسری از اطلاعات ابهام است، یعنی اطلاعات ناقصی است. مثلاً یکی گفته، جاده بسته می‌شود ولی معلوم نیست کدام جاده و چه زمانی؟ بنابراین باید این اطلاعات تکمیل شود. بعد به سوال‌های مردم می‌رسیم که به صورت روزانه از طریق رسانه‌ها جمع‌آوری می‌کردیم و پاسخ آنها را از وزارت بهداشت می‌خواستیم. بعد از آن به شایعه می‌رسیم که به دلیل بی‌خبری است و باید در کمترین زمان ممکن اطلاعات اولیه موضوع را بدهید، نه اینکه همه ماجرا را بیان کنید. در حادثه انفجار سالگرد شهید سلیمانی، تا یک ساعت می‌گفتند، انفجار کپسول رخ داده است. بعد از شایعه به القا می‌رسید، یعنی جریان مخالفی که می‌خواهد، ماهیت تو را زیر سؤال ببرد، در آن صورت نباید پاسخ آن را بدهید و همه این موارد مهارت رسانه در دنیای امروز است.

 

امروزه سواد رسانه تبدیل به یک کلیدواژه شیک شده است، سواد رسانه مهارت رسانه است، ما در ایران دانش رسانه و مجموعه‌ای از فارغ التحصیلان رسانه به تیراژ ده‌ها هزار نفر داریم، این دانش تا زمانی که تجربه نشود، تبدیل به مهارت نخواهد شد. ما در رسانه و روابط عمومی، بیشتر شغل ایجاد کرده‌ایم، یعنی بیشتر افراد شاغل هستند تا ماهر. کسانی که در دهه ۶۰ وارد کار رسانه شدند، مهارت می‌آموختند. اکنون سواد رسانه یعنی تبدیل عناصر شاغل به ماهر در موضوع تولید اطلاعات و محتوا و این پاشنه آشیل ما در جریان روابط عمومی یا رسانه است.