کد خبر: 4218578
تاریخ انتشار : ۰۷ خرداد ۱۴۰۳ - ۱۲:۰۳
محسن قاسم‌پور:

جرئت و جسارت علمی پژوهشگر از مسائل مهم کار علمی است

استاد دانشگاه علامه طباطبایی درباره تجربیات پژوهشی خود گفت: جرئت و جسارت علمی پژوهشگر در مواجهه با مشکلات از مسائل مهم است و فرد باید در نوشتن گزارش بعد از تحقیق و هم در فرایند تحقیق، جسارت و شجاعت علمی داشته باشد. پژوهشگر همواره باید از آخرین یافته‌های پژوهشی مطلع باشد. 

ارسال/ قرآن و حدیث برای حل مشکلات کشور مورد استفاده قرار گیرندبه گزارش ایکنا، محسن قاسم‌پور؛ استادتمام دانشگاه علامه طباطبایی، شامگاه 6 خرداد ماه در نشست علمی «تجربیات پژوهشی استادان و صاحبنظران» که از سوی دانشکده الهیات پردیس فارابی دانشگاه تهران برگزار شد با بیان اینکه منظور از تجربه توانمندی و توانایی است که انسان را در راه رسیدن به هدف کمک می‌کند، گفت: لذا گفته شده است التجربه فوق العلم و التجربه خیر من العلم؛ یا براساس آموزه امیرمؤمنان(ع)، العقل حفظ التجارب. بنده جلسات قرآن و حضور در آن را مرهون و مدیون پدر خودم می‌دانم زیرا وقتی ده دوازده ساله بودم در جلسات آقای خلیل سروش محلاتی در راوند کاشان شرکت می‌کردم و جوایزی هم به من می‌دادند و چون این اهتمام به جلسات ماهانه از سوی خانواده وجود داشت جذب این جلسات شدم.

وی افزود: در سال 1358 دیپلم تجربی را گرفتم و چون دانشگاه به خاطر انقلاب فرهنگی تعطیل شده بود به سربازی رفتم و در سال 1361 مربی امور تربیتی در کاشان شدم، در کنار آن به فراگیری عربی پرداختم. در سال 1362 در کنکور الهیات را با اینکه رشته تحصیلی‌ام تجربی بود انتخاب کردم و در سال 1369 کارشناسی ارشد این رشته را هم از دانشگاه تهران اخذ کردم. در کنار دروس دانشگاهی 12 ترم به مؤسسه ملی زبان رفتم و انگلیسی را فراگرفتم و مدتی بعد در بنیاد اندیشه اسلامی مشغول به کار شدم و کار ما تهیه مطالب در حوزه معارف دینی به زبان‌های مختلف هوسایی، انگلیسی، عربی و ... بود و برای ایرانیان خارج از کشور و کسانی که علاقه‌مند به انقلاب بودند مطالبی از تفاسیر و آثار بزرگانی چون شهید مطهری تهیه می‌کردیم.

قاسم‌پور ادامه داد: از همان دوره ارشد تدریس در دانشگاه را شروع کردم و در دانشگاه تربیت معلم که الان خوارزمی است درس قرآن را داشتم و در دانشگاه آزاد هم تدریس داشتم، همچنین در دوره دکتری شرکت کردم و از سال 1379 رساله دکتری را دفاع کردم. در کنار دروس دانشگاهی جامع المقدمات را هم خواندم و زبان عربی را به صورت جدی پیگیری کردم چون به نظر می‌رسد دانشجو نباید صرفا به چند واحد عربی در دانشگاه اکتفا کند و خواندن متون عربی حدیثی و غیر آن خیلی مهم است و به خصوص بنده بر متون تفسیری عربی تاکید زیادی دارم.

وی اضافه کرد: الان برخی همکاران ما دوره بحارالانوارخوانی تشکیل می‌دهند و این نوع جلسات خیلی خوب است؛ من و برخی همکاران ما متن الاتقان سیوطی را تدریس می‌کردیم و همه اینها باعث تقویت زبان عربی ما شد. بنابراین نباید به کتب دانشگاه بسنده کنیم و اگر استاد موضوعی را انتخاب می‌کند باید به منابع دیگر هم سر بزنیم. اهمیت زبان عربی آنقدر زیاد است که وقتی قرار بود عضو هیئت علمی شوم مصاحبه هم داشتم و تسلط بر عربی کمک زیادی برای پذیرشم بود.

 

اهمیت فراگیری عربی

قاسم‌پور تصریح کرد: در بحث تفسیر و مفردات در ارشد و روش‌های تفسیری در دوره دکتری هم باز با متون عربی سر و کار داشتیم. همچنین مطالعه زیاد توام با برنامه‌ریزی خیلی مهم است؛ ما قبل از ورود به دانشگاه برنامه کتابخوانی داشتیم و آثار شهید مطهری جزء برنامه ما بود و این آثار را مطالعه و خلاصه آن را در جلسات توضیح می‌دادیم، بنابراین کتاب خواندن زیاد مهم است گرچه باید هدفمند باشد. یکی از علاقه‌مندی‌هایم خواندن خاطره‌خوانی بود و به کتبی که امروزه به تراجم معروفند و زندگینامه علما بود، علاقه داشتم و به کتاب قصص العلمای مرحوم تنکابنی علاقه زیادی داشتم و هنوز هم می‌خوانم.   

استادتمام دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه برخی کتب مانند گلستان سعدی و بوستان و ...خیلی در گذشته مورد اهتمام بود و به همه توصیه می‌کنم، اظهار کرد: هرقدر این مطالعات بیشتر باشد می‌توانیم در سخنرانی و تدریس و نوشتن از آن بهره ببریم و به بحث ما توسعه می‌دهد. نکته دیگر توجه به امر مهم نوشتن است؛ یکی از مشکلاتی که بیشتر دانشجویان دارند مسئله نگارش صحیح است؛ برای نوشتن خوب و استوارنویسی باید زیاد مطالعه داشته باشیم و کتاب بخوانیم و توجه به نوشته استاندارد و نثر معیار خیلی مهم است. کتاب‌های نکته‌های ویرایش، راهنمای ویرایش، ویرایش فنی، بهتر بنویسیم و ... همواره باید کنار دست ما باشد. 

وی با تاکید بر خودباوری پژوهشی و طرح این پرسش که چرا باید پژوهش کنیم و بشر چرا و چگونه باید پژوهش کند، افزود: بشر حس جست‌وجوگری دارد و این حس دائما در وجود انسان قرار دارد؛ انسان علاقه به کشف ناشناخته‌ها دارد و پژوهش هم برای پاسخ دادن به این نیازهای حیاتی است که از بدو تولد تا مرگ به آن نیاز دارد. پژوهش می‌کند تا نظریه جدیدی ارائه دهد و مرزهای دانشی را یک قدم به جلو ببرد. پژوهش می‌کند تا مشکلی را حل کند به خصوص پژوهش‌هایی که معطوف به حل مسئله است. الان مسائل مهمی داریم که نیازمند پژوهش است؛ مثلا علت بی‌انگیزگی تحصیلی دانش‌آموزان و دانشجویان چیست؟ یا وضعیت دینداری در جامعه چگونه است و چرا اینقدر باید بر امیدبخشی تاکید کنیم و راه برون‌رفت از این مسئله چیست؟ یا علت کاهش ارزش پول ملی چیست؟

قاسم‌پور اضافه کرد: با توجه به حجم بالای بودجه فرهنگی و وجود دستگاه‌های متولی فرهنگ چقدر موفقیت در بحث فرهنگی داشته و داریم؟ بنابراین نیاز به پژوهش زیاد است و به خصوص کسانی که غیرت دینی دارند به این مسئله اهتمام بیشتری هم باید داشته باشند. در بحث خودباوری و پژوهش، واقعیت این است که بین خودباوری و توفیق در پژوهش نسبت و رابطه معنادای وجود دارد و اگر تولید علم با هدف پیشرفت کشور باشد پیش زمینه خودباوری است. خوباوری یعنی ایمان به توامندی خودی و کسی که این خودباوری را دارد دست به اقدام و اجرا هم می‌زند. 

 

چالش‌های پژوهش

وی با تاکید بر اینکه تحقیق با چالش‌هایی روبروست؛ ضعف و کمبود منابع، کمبود آمار و اطلاعات، غلبه توصیف بر تحلیل و ارزیابی از جمله این چالش‌هاست که ضعف سوم عمدتا به خود پژوهشگر بازگشت دارد، افزود: برخی مسائل هم به حوزه حکمرانی باز می‌گردد. وجود موانع مالی، موانع نیروی انسانی کارآمد هم از دیگر محدودیت‌ها در امر پژوهش است. 
قاسم‌پور ادامه داد: اگر از الگوهای پژوهشی سؤال شود مصادیق مختلفی دارد که یکی از مصادیق وجود انگیزه و پشتکار جدی از سوی پژوهشگر است؛ پژوهش ممکن است بعد از یک نسل یا دو سه دهه جواب دهد بنابراین در مباحث پژوهشی باید صبور باشیم. جرئت و جسارت علمی پژوهشگر در مواجهه با مشکلات هم از مسائل مهم دیگر است و فرد باید در نوشتن گزارش بعد از تحقیق و هم در فرایند تحقیق، جسارت و شجاعت علمی داشته باشد. پژوهشگر همواره باید از آخرین یافته‌های پژوهشی مطلع باشد و به روز باشد. 


او با تاکید بر اینکه ما باید بیشتر منابع را در یک پژوهش مطالعه کنیم، تصریح کرد: توصیف ما باید بدون پیش داوری و جامع و واجد انصاف علمی باشد؛ یک پژوهشگر موفق حتما باید در مسیر پژوهش، انصاف علمی داشته باشد و اگر نقد هم می‌کند نقد او منصفانه باشد همچنین منابع او باید اصیل و  دست اول باشد؛ بنده با انبوهی از مقالات مواجه می‌شوم که منابع دانشجویان، منابع دست چندم است و این زیبنده نیست. همچنین باید اولویت‌های پژوهشی را رعایت کنیم، امروز مطالعات قرآن و علوم انسانی میان‌رشته‌ای مطرح است و مقام معظم رهبری هم بر علوم انسانی اسلامی تاکید دارند.

وی افزود: پایه و بنیاد رشته الهیات، قرآن و حدیث است ولی باید قرآن و حدیث با مشکلات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی جامعه درگیر و در حل مشکلات به خدمت گرفته شود. نکته دیگر اخلاق پژوهش است که بسیار هم اهمیت دارد؛ اخلاق پژوهش صرفا به حوزه کار مطالعات دینی معطوف نیست؛ اساسا پژوهش اصیل حتما باید مباحث اخلاقی را هم رعایت کند لذا باید به شدت به مالکیت فکری اهمیت دهیم و در کشور ما هم دستورالعمل‌هایی در این باره صادر شده است؛ پژوهش واقعی پژوهش دارای اصالت و کارآمدی است لذا نباید دستاورد علمی دیگران را به نام خود جا بزنیم گرچه الان روش‌هایی برای کنترل آن وجود دارد. اگر اخلاق‌مداری اصل است در پژوهش هم باید این اصل رعایت شود. 

استاد دانشگاه علامه طباطبایی اظهار کرد: مسئله مهم دیگر یادداشت‌برداری روزانه در امر پژوهش است؛ ما با استادی در جایی مواجه می‌شویم و ایشان ممکن است نکته‌ای بگوید و فورا باید یادداشت کنیم زیرا ممکن است سرنخ یک تحقیق باشد. نکته دیگر هم اینکه انسان باید در مسیر علم به توفیقات الهی توجه داشته باشد.  

انتهای پیام
captcha