مشارکت ملی؛ یکی از مهمترین شاخص‌های امنیت سیاسی از نظر امام(ره)

به گزارش ایکنا، نشست «امنیت سیاسی و تحقق آن در اندیشه امام خمینی(ره)» امروز چهارشنبه 16 خردادماه از سوی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد.

سیدسجاد آل غفور؛ پژوهشگر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، در این نشست سخنرانی کرد و گفت: درباره مفهوم‌شناسی امنیت سیاسی لازم به اشاره است که امنیت سیاسی از مهمترین کلماتی است که تعابیر مختلفی در مورد آن وجود دارد. ریشه لغوی امنیت، از زبان عربی است که در زبان فارسی نیز متداول شده است. در ذیل مفهوم این واژه، به وضعیتی اشاره شده که در آن واهمه از خطر وجود ندارد و آرامش نفسانی را شاهدیم. در متون مختلف، تعابیر متفاوتی از امنیت شده است که از جمله آنها مفهوم سلبی امنیت است که به معنای فقدان هرج و مرج و تهدید است. اما در معنای ایجابی، امنیت وضعیتی است که بین خواسته‌ها و داشته‌ها در یک واحد سیاسی معین، تعادلی وجود دارد که بین بازیگران سیاسی آن واحد، ایجاد رضایت می‌کند. لذا در اینجا دولت‌ها اهمیت زیادی دارند.

مفهوم امنیت سیاسی

وی افزود: باری بوزان، امنیت را به فردی، ملی، بین‌المللی و جهانی تفسیم می‌کند و از جمله منابع تهدید امنیت نیز مشکلات سیاسی، اقتصادی و زیست‌محیطی هستند. در اندیشه سیاسی مدرن، دولت در فضای آنارشیک بین‌الملل، مسئول تامین امنیت است. دولت‌ها همواره در صدد استقرار امنیت برای حفظ و پیشرفت نظام هستند و بدون امنیت، هیچ برنامه‌ای در کشور از جمله برای پیشرفت، قابل اجرا نیست لذا امروزه شاهد توسعه مفهوم امنیت هستیم و نظریات مختلفی در این زمینه وجود دارد.

آل غفور بیان کرد: امنیت سیاسی، به معنای وجود فضایی است که مردم آزادانه و بدون ترس و اضطراب، باورهای سیاسی خود را بیان می‌کنند و کسی به آنها تعرض نمی‌کند. واضح است که چنین امنیتی در حکومت‌های خودکامه پدید نخواهد آمد. در اندیشه سیاسی امام خمینی(ره)، با توجه به شرایط مختلفی که حضرت امام(ره) در آن قرار داشتنه‌اند تعاریف مختلفی از امنیت سیاسی را شاهد هستیم اما در نهایت امنیت سیاسی از نظر ایشان، به معنای وضعیتی است که نظام سیاسی از ثبات و استحکام کافی برخوردار باشد و از تهدیدات داخلی و خارجی در امان است. این ثبات، مقدمات تحقق اهداف و آرمان‌های نظام سیاسی را فراهم و زمینه را برای رشد و توسعه جامعه فراهم می‌کند.

رابطه عدالت و امنیت سیاسی

وی بیان کرد: حضرت امام خمینی(ره) معتقد بودند هیچ جامعه‌ای بدون امنیت سیاسی نمی‌تواند به پیشرفت و تعالی دست پیدا کند. درباره عوامل موثر بر امنیت سیاسی در اندیشه امام(ره) باید گفت که عوامل متعددی در این زمینه اثرگذار هستند که از جمله آنها مشروعیت نظام سیاسی هستند. حضرت امام(ره) معتقد بودند نظام سیاسی که بر پایه اراده مردم بنا شده است از ثبات بیشتری برخوردار خواهد بود و مردم در حفظ و حراست از این نظام سیاسی کوشا خواهند بود. عامل دیگر موثر بر امنیت سیاسی در اندیشه امام خمینی(ره)، عدالت است. ایشان معتقدند اگر عدالت در جامعه فراهم شود از بسیاری تنش‌ها و نارضایتی‌ها و شورش‌ها جلوگیری می‌شود.

پژوهشگر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی: امام خمینی(ره) آزادی را از حقوق اساسی بشر می‌دانستند و معتقد بودند به تحقق امنیت سیاسی کمک می‌کند چون از تجمیع قدرت در دست عده‌ای خاص جلوگیری کرده و باعث پویایی نظام سیاسی می‌شود. مسئله دیگر مشارکت مردم است. امام خمینی(ره) معتقد بودند هرچقدر مشارکت مردم بیشتر باشد، نظام سیاسی از ثبات بیشتری برخوردار خواهد شد و افزایش حس تعلق مردم به نظام سیاسی را شاهد خواهیم بود. امام خمینی(ره)، استقلال را از دیگر ارکان ثبات و امنیت سیاسی می‌دانستند. 

آل غفور تأکید کرد: امام خمینی(ره) برای تحقق امنیت سیاسی راهکارهای مختلفی ارائه داده‌اند که یکی از آنها راهکارهای بنیانی است که در این راستا باید ابتدا حکومت اسلامی شکل بگیرد که ضامن حفظ حقوق مردم و دفع تجاوز بیانگان است. مسئله دیگر مردم‌سالاری دینی است. ایشان معتقد بودند مردم باید در تعیین سرنوشت خود و اداره کشور مشارکت فعال داشته باشند و این از بهترین راهکارها برای تحقق امنیت سیاسی است. مسئله دیگر رفع تبعیض است. امام(ره) معتقد بودند اگر در جامعه عدالت وجود داشته باشد از بروز نارضایتی و ناامنی جلوگیری خواهد شد. از جمله راهکارهای دیگر تأمین امنیت سیاسی، تقویت نهادهای نظامی و امنیتی، فرهنگ‌سازی و ارتقای آگاهی عمومی، وحدت و انسجام ملی و مقاومت در برابر دشمنان هستند. 

نقش مشارکت سیاسی در تحقق امنیت از نظر امام(ره)

رضا عیسی نیا؛ عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، در این نشست گفت: در آیه 112 سوره مبارکه نحل آمده است: «وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا قَرْيَةً كَانَتْ آمِنَةً مُطْمَئِنَّةً يَأْتِيهَا رِزْقُهَا رَغَدًا مِنْ كُلِّ مَكَانٍ فَكَفَرَتْ بِأَنْعُمِ اللَّهِ فَأَذَاقَهَا اللَّهُ لِبَاسَ الْجُوعِ وَالْخَوْفِ بِمَا كَانُوا يَصْنَعُونَ؛ و خدا بر شما حکایت کرد و مثل آورد مثل شهری را که در آن امنیت کامل حکمفرما بود و اهلش در آسایش و اطمینان زندگی می‌کردند و از هر جانب روزی فراوان به آنها می‌رسید تا آنکه اهل آن شهر نعمتهای خدا را کفران کردند، خدا هم به موجب آن کفران و معصیت طعم گرسنگی و بیمناکی را به آنها چشانید و چون لباس، سراپای وجودشان را پوشاند» پیام این آیه صراحتاً با بحث آقای آل غفور ارتباط پیدا می‌کند و پیامش این است که اگر جامعه‌ای امن باشد برخوردار از نعمت خواهد بود اما جامعه‌ای که دشمنی و تفرقه در آن باشد ناامن خواهد بود. نکاتی که ایشان مطرح کردند ارزنده بود اما بنده هم برای غنی شدن بحث، چند نکته بیان می‌کنم. اگر امام خمینی(ره) را رهبری اندیشمند بدانیم که قطعاً می‌دانیم آنگاه می‌توانیم خوانش‌های متعددی از اندیشه ایشان داشته باشیم. 

وی ادامه داد: جوامع دارای ساختار سیاسی برای تأمین مصالح و منافع خود نیازمند تشکیل دولت یا حکومت هستند تا بتوانند به تحکیم پایه‌ها و بنیان‌های جامعه بپردازند و به اهداف و آرمان‌های خودشان دست پیدا کنند لذا حکومت از نظر امام خمینی(ره) در هر جامعه‌ای موظف به حفظ آن جامعه، اجرای قانون، نظارت بر رفتارها و کارویژه‌های دیگر است.

عیسی‌نیا بیان کرد: همچنین از نظر امام خمینی(ره)، حکومت باید زمینه را برای رسیدن آحاد مردم به حقوق سیاسی و مشارکت در جامعه فراهم کند تا از این طریق مدیریت جامعه با سهولت و ثبات بیشتری پیگیری شود و همه کارها بر عهده مدیر یا رهبر جامعه نباشد. همه این اقدامات منجر به قوام جامعه و تحکیم پایه‌های حکومت و مصون ماندن جامعه از هرگونه بی‌ثباتی و حادثه بر هم زننده نظم عمومی خواهد بود. این همان مسئله‌ای است که از آن با عنوان امنیت سیاسی یاد می‌شود که در مباحث سیاسی مدرن، دولت مسئول تحقق آن است. امام خمینی(ره) در دوران رهبری خود این نکته را به خوبی نشان دادند؛ مخصوصاً یکی از مواردی که تأکید زیادی بر آن داشتند استقلال فرهنگی بود که بدون آن، امنیت سیاسی محقق نمی‌شود.