نقد دیدگاه مصطفی حسینی طباطبائی در انکار اولیای الهی به عنوان وسیله

به گزارش ایکنا، ششمین شماره پژوهشنامه معارف اهل بیت(ع) با صاحب‌امتیازی پژوهشکده قرآن و عترت نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه آزاد اسلامی منتشر شد.

عناوین مقالات این شماره بدین قرار است: «تبیین مبانی و اصول فلسفه زیبایی‌شناختی قیام عاشورا و دلالت‌های آن در تربیت زیبایی‌شناسانه»، «الزامات نقش گفت‌وگو در تحکیم بنیان خانواده با نگاه به سبک زندگی رضوی (یک مطالعه کیفی)»، «بررسی «انکار اولیای الهی به عنوان وسیله» در تفسیر «مصطفی حسینی طباطبائی»»، «نقش الگوهای ادبیات تعلیمی قرآن در تحقق حیات طیّبه»، «بررسی مفهوم «مرابطه» در قرآن کریم با تکیه بر تفاسیر المیزان و التحریر والتنویر»، «تعدد زوجات: رویکردی انتقادی به گزارش‌های سفرنامه‌نویسان دوره قاجار از منظر قرآن کریم و روایات».

در چکیده مقاله «بررسی «انکار اولیای الهی به عنوان وسیله» در تفسیر «مصطفی حسینی طباطبائی»» آمده است: «جریان وهابی‌گرای قرآنیان با شعار بازگشت به قرآن و ادعای حذف خرافات در شیعه و طرح دیدگاه‌های کلامی سلفیت، برخی از بنیان‌های عقیدتی شیعه را که مبانی کلامی و قرآنی متقن دارد، مورد تخطئه قرار داده است. مصطفی حسینی طباطبائی مؤلف تفسیر «بیان معانی در کلام ربانی» از جمله عناصر این جریان، در تفسیر خود با ردّ واسطه‌گری و وسیله‌جویی درتقرب به خدا، هرگونه توسل به اولیای الهی را ردّ نموده و با نفی انتساب وسیله به اولیای الهی در آیات قرآنی و محدود نمودن آن به اعمال صالح، با شبیه‌سازی توسل شیعیان به عبادت بت‌پرستان، شیعیان را به قبرپرستی متّهم نموده است. در این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی بر اساس آیات قرآن و روایات، ثابت شد اولیای الهی از جمله مصادیق وسیله در آیه؛ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسِيلَه، بوده و تتبّع ناقص وی به آیات قرآن مبنی بر توسل به رسول خدا و کم‌اعتنایی وی به احادیث صحیح در این زمینه، از جمله دلایل این پیش‌داوری است.»

در طلیعه مقاله «نقش الگوهای ادبیات تعلیمی قرآن در تحقق حیات طیّبه» آمده است: «یکی از نکات مهم در تبیین شیوه‌ها و مبانی تعلیمی، تدبر در آیات قرآن است. از آنجایی که انتقال قرآن کریم از ذات اقدس الهی بر قلب مطهر پیامبر اکرم (ص) و نیز کیفیت ابلاغ این وحی توسط آن حضرت به مردم، خود نوعی آموزش محسوب می‌شود، لذا آیات قرآن خود به نوعی تصویری از آموزش پویا ارائه می‌دهند که در آن انسان همیشه متعلم و قرآن معلم اوست. بر این اساس تحقیق حاضر می‌کوشد تا با رویکردی قرآنی، برخی از مبانی و شیوه‌های آموزش قرآن در تحقق حیات طیبه را به تصویر بکشد. قرآن، کلام الله المجید و تجلّی گاه ذات اقدس او با حقیقت زبانی ـ بیانی خود برای اتّصال موجودات زمینی به حبل متین سراسر نور آسمانی فرو فرستاده شد، تا مایه ذکر و پندپذیری و دستور العمل کامل زندگانی از نوع «حیات طیبه» باشد. اولین برخورد زمینی با این کلام آسمانی، با دستور «اقرأ» به برگزیده برگزیدگان الهی صادر و با تلاوت بر او و تلاوت او بر مردم و تعلیم کتاب و حکمت و تزکیه ادامه یافت. و در این میان، یکی از مهمترین تعالیم وحیانی قرآن کریم، تحقق حیات طیبه است. حیات طیبه، حیات حقیقی انسانی است که حیات دنیوی با همه گسترده‌گی‌اش بستر آن، و حیات اخروی با جاودانگی و اهمیتش تبلور این حیات حقیقی است. این حیات اصیل و حقیقی، واقعیتی ورای حیات ظاهری است که در همین دنیا حاصل می‌شود.»

در طلیعه مقاله «بررسی مفهوم «مرابطه» در قرآن کریم با تکیه بر تفاسیر المیزان و التحریر و التنویر» آمده است: «مرابطه از جمله مباحث مهم اجتماعی قرآن است که نقشی مؤثر در شکل‌گیری ارتباط افراد در راه اهداف و آرمان‌های اسلامی در جامعه دینی دارد. پژوهش حاضر، این مسئله مهم را به روش تطبیقی و شیوه توصیفی_تحلیلی از منظر دو مفسر معاصر؛ علامه طباطبائی در المیزان فی تفسیر القرآن و شیخ ابن عاشور در التحریر و التنویر موردنقد قرار داده است. به نظر ابن عاشور «مرابطه» به معنای حفظ آمادگی نظامی در مرزهای کشور اسلامی است؛ درحالی‌که بر اساس خوانش اجتماعی علامه طباطبائی، مرابطه به معنای ارتباط تمامی افراد، در جمیع شئون زندگی اجتماعی است. سؤال اساسی آن است که با عنایت به روابط هم‌نشینی واژگان و همچنین بررسی معانی باب مفاعله در آیه 200 سوره آل‌عمران، تببین دقیق مفهوم مرابطه چیست؟ با بررسی تطبیقی، ذکر روایت تفسیری انتظار نماز پس از نماز، به‌عنوان نقطه اشتراک نظر هر دو مفسر به‌دست‌ آمده است. از طرفی به‌عنوان نقطه افتراق، تحلیل اجتماعی علامه درباره مرابطه اسلامی به معنای ارتباط تمامی افراد در کنش‌های اجتماعی، در برابر نظر ابن عاشور، یعنی حفظ مرزهای کشور اسلامی قرار دارد. نتیجه آنکه با عنایت به اطلاق رابطوا در آیه و نظر به معانی باب مفاعله، هیچ یک از دیدگاه‌های مذکور از حد تعیین مصداق فراتر نبوده و رابطوا حکایت از مشارکت مداوم افراد جامعه همراه با ایستادگی محکم و قوی درراه رسیدن به حق دارد.»