نمایش قهرمانی حضرت علی(ع) برای کودکان ضروری است + فیلم و صوت
در میزگرد تعاملی ایکنا، عوامل تولید پویانمایی «ایلیا؛ جستجوی قهرمان» بر ضرورت معرفی قهرمانی چون حضرت علی(ع) در دنیای بدون قهرمان انیمیشن ایران برای کودکان تاکید کردند.
دنیای پویانمایی در حوزه هنر سینما در کنار تمامی جذابیت‌های پنهان و آشکارش، مهمترین مؤلفه خود را بر جامه عمل پوشاندن به جهانِ تخیل مخاطبان خود استوار ساخته به گونه‌ای که مخاطب آثار پویانمایی در قالب رفتارهای قهرمان تمام ناشدنی‌ها را نه تنها شدنی می‌بیند که با پلک بَرهم زدنی و تغییر نقش خود از مخاطب به قهرمان تمامی آن ناممکن‌ها را به فعلیت می‌نشاند.
ازسوی دیگر؛ عرصه پویانمایی در کشور ما از سابقه و دیرینه سترگی برخوردار است و می‌توان عقبه آن را در بیش از شش دهه قبل جُست. هر چند هم‌سویی و هم‌ترازی با دانش روز و بهره بردن از فناوری‌های نوین در تولید آثار انیمیشن بلند سینمایی طی یک دهه اخیر جلایی بسیار پررنگ‌تر در عرصه پویانمایی کشورمان گرفته اما با وجود همین سابقه کم در حوزه درنوردیدن اکران‌های جهانی و مواجهه با مخاطبان بین‌المللی؛ هنرمندان انیماتور ایران دستی گرم داشته و اغراق نیست اگر بگوییم تولیدات یک دهه اخیر انیمیشن کشورمان در بسیاری از موارد در بُعد تکنیک و فناوری اگر چیزی از همتایان غربی کم نداشته باشد قطعاً شانه به شانه آنها زده است.
بعد از پشت‌سر گذاشتن اکران انیمیشن‌های موفقی در کشورمان چون «فیلشاه»؛ «لوپتو»؛ «پسر دلفینی» و «بچه زرنگ»؛ طی چند وقت اخیر انیمیشن «ایلیا؛ جستجوی قهرمان»، رنگ‌وبوی اکران را دیده و بر خلاف آثار پیشین؛ این انیمیشن که در قالب تولیدی بومی توسط هنرمندانی به دور از پایتخت تولید شده، تلاش کرده علاوه بر جذابیت بصری برای اغنای حس سرگرمی مخاطبان کودک و نوجوان خود مبانی بلند و رفیعی را در حوزه محتوا به مخاطبانش ارائه دهد.
از یکسو این انیمیشن در راستای ریشه‌یابی و بازتاب دلایل عناد یهود و صهیونیسم با مسلمانان و دین هدایتگر اسلام به ویژه مردم مظلوم فلسطین برآمده است و ازسوی دیگر؛ بر اسوه‌ای بزرگ چون حضرت علی(ع) تکیه کرده و تلاش کرده علاوه بر واقعه «غدیر»، محور داستان خود را بر فتح «قلعه‌های خیبر» به واسطه قهرمانش قرار دهد.
بی‌تردید باید اذعان داشت که شرح ورود محتوای این اثر به خط اصلی آنچه که تیم نگارش این پویانمایی در ذهن داشته، بازتاب دهنده مفاهیمی بسیار بلندبالا برای گروه مخاطبان کودک و نوجوان است؛ اما ازسوی دیگر نمی‌توان از این مسئله نیز به‌سادگی گذشت که هرچند در پاره‌ای از موارد مخاطب هدف آن به ویژه کودک و نوجوان شاید در درک و دریافت مفاهیم عنوان شده در «ایلیا؛ جستجوی قهرمان» نتواند به سادگی به هدف نویسنده و کارگردان اثر دست یابد؛ اما محتوای این اثر حس پرسشگری او را ترغیب کرده تا یا از والدین و بزرگترهای خود آن مسئله را به مقام پرسش بنشیند و یا خود در مقام جستجوگر، لابه‌لای کتاب‌ها و مطالعه به آن معارف دست یابد.
اینکه این مسئله در تولید یک اثر انیمیشن ایرانی به چشم اسفندیاری بدل شده یا لزوم تولید چنین آثاری که بر بلندای مفاهیم سترگی چون بازتاب سیر و سلوک مولای متقیان از یکسو و از سوی دیگر بازنمایی دلایل عناد صهیونیسم با اسلام و مسلمانان می‌نشیند آن هم به بهانه قرار گرفتن در ایام موسم حج و بزنگاه‌هایی چون «عید غدیر» و «مباهله»؛ خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) را بر آن داشت تا در قالب میزگردی تعاملی با سیدعلی موسوی‌نژاد، تهیه‌کننده و کارگردان و علی زکریایی یکی از بازیگران و صداپیشگان این اثر پویانمایی مباحث مطرح‌شده و موارد دیگری که لابه‌لای گفت‌وگو پایش به میان آمده را به بحث و تبادل نظر بگذارد. آنچه در ادامه از خاطر شما می‌گذرد بخش نخست این میزگرد تعاملی است.
ایکنا: جناب موسوی‌نژاد در آغاز گفت‌وگو درباره علل، شیوه شکل‌گیری ایده و درنهایت گام نهادن در مسیر تولید پویانمایی (انیمیشن) «ایلیا؛ جستجوی قهرمان» بگویید؟
همانطور که از نام این انیمیشن برمی‌آید، «ایلیا» نام عِبری مولا امیرالمؤمنان(ع) است. تلاش کردیم ماجرای فتح «قلعه‌های خیبر» توسط مولا علی(ع) را دستمایه تولید خود قرار دهیم.
در گام نخست برای آنکه مخاطبان هدف را وارد ماجراجویی‌های این اثر کنیم از دنیای بازی‌های رایانه‌ای کمک گرفتیم و به این واسطه موضوع جذاب بازی‌های رایانه‌ای را برای به تصویر کشیدن اتفاقات این انیمیشن به یاری گرفتیم. تعدادی بچه به عنوان قهرمانان این اثر با یک بازی همراه شده، پیش می‌روند و در انتها آنگونه که از نام فیلم نیز هویدا است، تلاش می‌کنند تا قهرمانی واقعی، نه قهرمانی پوشالی و خیالی را پیدا کرده و با آن آشنا شوند. قهرمان واقعی این اثر همانا مولا امیر مؤمنان(ع) است.
البته سعی کردیم در خلال این محور اصلی -پیدا کردن قهرمان حقیقی-؛ به ریشه‌یابی دقیقی نسبت به دشمنی یهود از صدر اسلام تا امروز با مسلمانان پرداخته، علل و عوامل این دشمنی را با مخاطبان و کودکانی که این فیلم را می‌بینند در میان بگذاریم. تلاش کردیم مخاطبان و کودکانی که به تماشای این اثر می‌نشینند، بعد از دیدن فیلم به دلایل و ریشه‌های تمام ظلم‌هایی که رژیم اشغالگر قدس در طول تاریخ تا امروز در حق مسلمانان، مردم مسلمان فلسطین و چه بسا مردم جهان روا داشته و می‌دارند پی برده و گامی در جهت افزایش اطلاعات آنها درباره این موضوع برداشته باشیم.
ایکنا: آقای زکریایی، شما که به عنوان صداپیشه در «ایلیا؛ جستجوی قهرمان» در مقام پدر «آرش» به عنوان یکی از شخصیت‌های این اثر هنرنمایی کرده‌اید؛ برای آغاز بحث و طلیعه کلام از تجربه‌تان در خلق شخصیت پدر «آرش» بگویید.
پویانمایی «ایلیا؛ جستجوی قهرمان» فیلمی رئال-انیمیشن است که من نیز همراه با تعدادی از همکاران در این اثر که به شکل کاملاً بومی تولید و جمع شده در بخش بازیگری و صداپیشگی حضور داشتم.
صادقانه باید بگویم کم پیش می‌آید که نقش‌هایی انتخابی برای بازی انتخاب می‌کنم تا حدی دوست داشته باشم که مدت‌ها با آن شخصیت، درگیری ذهنی داشته باشم یا حتی با آن زندگی کنم. خوب به خاطر دارم در نقش قبلی خود در فیلم «منطقه پرواز ممنوع» که این اثر نیز در گونه سینمای کودک و نوجوان به کارگردانی آقای امیر داسارگر تولید شده بود، نقش شخصیت منفی این فیلم به نام «آقای خانی» را بازی می‌کردم. نقشی منفی که با بازخوردهای خوبی مواجه نشد و حتی خاطرم هست بعد از اکران این اثر در جشنواره فیلم اصفهان وقتی از سالن سینما بیرون آمدم یکی از مخاطبان کوچولوی کودک حتی با من درگیری فیزیکی پیدا کرد!(می‌خندد)
اما خدا را شاکرم که در «ایلیا؛ جستجوی قهرمان» این‌گونه نبود و آن نقشی که دوست داشتم؛ نقشی جدی با لایه‌های طنز؛ در عین آنکه طنز آن سخیف نبود و با محور موضوعی جدی و قابل تأمل با مخاطبانم همراه بودم.
ایکنا: جناب زکریایی؛ در تولید آثار انیمیشن کشورمان کمتر شاهد تولیداتی در حوزه رئال-انیمیشن هستیم و آن دست آثار معدودی هم که در این گونه تولید شده‌اند؛ آنطور که باید و شاید نتوانسته‌اند به قله توفیقی که «ایلیا؛ جستجوی قهرمان» بر آن قرار گرفته، دست یابند. پس این توفیقی دوسویه است؛ چه در مسیر خلق و چه ارائه؛ اما تجربه حضور در این اثر دیگر چه آورده‌هایی برای شما به همراه داشته است؟
به نظر من صاحب اصلی اثر امیرالمؤمنین(ع) است. چرا که تلاش گروه تولید «ایلیا؛ جستجوی قهرمان» بر آن بود تا واقعه غدیر را به بچه‌ها بشناساند. بنا به فرمایش مقام معظم رهبری همه باید دریابند که «جای جلاد و شهید عوض نشود.» باید آگاه باشند حقیقت تاریخ را آنگونه که دشمنان به شکل وارونه ارائه داده‌اند نپذیرند؛ باید بدانند که چه شخصیت‌هایی در جایگاه درست تاریخ ایستاده‌اند. بازهم به فرموده حضرت آقا «جای درست تاریخ ایستادن نیازمند آگاهی است.»
حس من از ابتدا برای حضور در این اثر خوب بود. از آنجا که احساس می‌کردم این کار برکت دارد. ازنظر مالی و مادی آدم نمی‌تواند روی یکسری از آثاری که به شکلی بسیار محدود در شهرستان با هنرمندانی که چندان خودشان نیز توقع مالی ندارند اما در پیشبرد کار از جان مایه می‌گذارند و کار را پیش می‌برند، توقع مالی داشت. چرا که هیچکدام از افراد در چنین سیر تولیداتی به فکر منابع یا منافع مالی نیستند! اما به‌وضوح همه ما دیدیم که کار بسیار برکت داشت.
اذعان می‌کنم که این کار از نظر کیفی شاید «کیفیت الف» را به خود اختصاص ندهد؛ به ویژه از نظر انیمیشن؛ اما تمام تلاش خود را انجام دادیم که به لحظه لحظه تصویربرداری و ساخت این اثر فکر کنیم، چرا که از ابتدا عهد کرده بودیم که قرار است نور امیر مؤمنان(ع) را از طریق این ابزار دنیایی به مخاطب برسانیم. این نیت از اول تا انتهای تولید این اثر همراه تمامی ما بود.
همین مهم باعث می‌شود که مخاطب به فکر فرو رود. از سوی دیگر همراهان تولید این اثر را نیز به فکر دعوت می‌کند که وقتی می‌بینیم کار و هدف نهایی ما درباره امیرالمؤمنین است به آن فکر می‌کنیم! وقتی آن واقعه تاریخی که بزرگی چون مولای متقیان در آن نقش داشته را بازی می‌کنیم، به آن فکر می‌کنیم! یا دیالوگ‌هایی که پشت صحنه میان عوامل شکل می‌گرفت، تک‌تک روشنگرانه و تأمل‌برانگیز بود. یا سوالاتی که هر یک در خلال تولید این اثر از گوشه‌های دیگر تاریخ می‌پرسیدند نیز بسیار جذاب بود.
به‌شخصه، چون علاوه‌بر کار بازیگری؛ مطالعاتی در دیگر حوزه‌ها نیز به سهم و وسع خود دارم، شاهد بودم که به واسطه همان پرسش‌ها و گفت‌وگوهایی که میان عوامل شکل می‌گرفت، شاهد رسیدن به جملات و بازتاب تفکرات زیبایی بودیم و گویی همیشه در پشت صحنه در مسیر تولید «ایلیا؛ جستجوی قهرمان» مباحثه‌ای علمی و تاریخی جاری بود. بر همین اساس است که امیدوارم آن گفت‌وگوها توانسته باشد درنهایت تأثیر خود را بر مخاطب داشته باشد. هر چند بنا به کار تحقیقی که در جریان اکران این اثر انیمیشن صورت گرفته و از زبان تهیه‌کننده و کارگردان اثر آقای موسوی‌نژاد نیز شنیده‌ایم، مطمئنم تا حد بالایی این امید ما جامه عمل به خود پوشیده است.
ایکنا: آقای موسوی‌نژاد بی‌هیچ تردیدی نمی‌توان از کنار ذکاوت و زیرکی تیم نویسندگی و تولید محتوای این اثر در قالب بهره‌گیری از یکی مهمترین مؤلفه‌های سبک زندگی کودک و نوجوان امروز؛ یعنی نشستن پای کنسول‌های بازی و بازی‌های رایانه‌ای برای افزودن به جذابیت داستان و کِشش آن برای همراهی مخاطبان هدف به سادگی گذشت و آن را تحسین نکرد. اما هدف بزرگی که شما به آن اشاره کردید؛ یعنی ریشه‌یابی عناد یهود با مسلمانان و معرفی قهرمان اصلی که همانا مولا علی(ع) با تمام وجوه عظیم سیره و شخصیت ایشان، از عدالت و مهرورزی گرفته تا دشمن‌ستیزی و دفاع مظلوم آن هم در قالب یک اثر حدود 90 دقیقه‌ای با محور انیمیشن که برگ برنده اصلی آن جذابیت و سرگرمی کودک و نوجوان است کار بسیار پرخطری است. احساس نکردید طرح چنین موضوعاتی برای مخاطب کودک و نوجوان امروزی که زبان و دنیای آنها برای دریافت چنین مبانی اندیشه‌گر بسیار متفاوت شده بیشتر از آنکه آنها جذب اثر کنند ممکن است به دافعه آنها از این پویانمایی و مفاهیم برجسته آن بیانجامد؟
بحث روایت، نوع انتقال و مسیر بیان آن در تولید آثار انیمیشن؛ عنصری مهم به شمار می‌رود. ما نیز از جنبه‌های مختلف تلاش کرده‌ایم تا پیش از هر چیزی دریابیم با چه بستری می‌توانیم برای روایت و بیان مفاهیم مَدِ نظرمان وارد عمل شویم تا بیشترین جذابیت را برای مخاطبان کودک و نوجوان با خود به همراه داشته باشد.
اگر تلاش خود را برای شناخت بچه‌های این عصر و زمانه بیشتر کنیم، به وضوح درمی‌یابیم که آنها بخش زیادی از اوقات روزانه خود را در دنیای بازی‌های کامپیوتری به سر می‌برند. باید پذیرفت که دنیای بازی‌های رایانه‌ای برای پدر و مادرها، دنیایی ناشناخته است و نمی‌دانند که بچه‌ها در قالب بازی‌های رایانه‌ای در چه دنیا و فضایی سیر می‌کنند. درست بر اساس همین مولفه است که یکی دیگر از اهداف ما در خلال تولید این فیلم آن بود تا با دستمایه این مهم سعی کنیم به بحث آسیب‌شناسی بازی‌های کامپیوتری بپردازیم و البته از این مسیر و این مدیوم تعاملی، پلی به روایت اصلی خط داستان انیمیشن «ایلیا؛ جستجوی قهرمان» بزنیم تا توانسته باشیم از طریق واسطه‌ای چون بازی رایانه‌ای به جذابیت فضا نیز کمک کنیم.
البته این اولین تجربه فیلم سینمایی بنده با روایتی سنگین بود. روایتی که زمان زیادی برای نگارش آن صرف شد. اما خدا را شاکرم، در بازخوردهایی که دریافت کرده‌ام، کودکان و نوجوانان مخاطب این اثر هم آن جذابیت را دریافت کرده‌اند و هم با پیام فیلم همراه بوده‌اند. بسیاری از مخاطبان به ما گفته‌اند که این اثر تا انتها آنها را با خود همراه کرده است.
ایکنا: جناب موسوی‌نژاد، بی‌تردید همراهی بی‌وقفه مخاطب با اثر پویانمایی یکی از اصلی‌ترین مؤلفه‌های تولید چنین دست از آثاری خاصه برای گروه سنی کودک و نوجوان به شمار می‌رود اما غرض من از طرح پرسش پیشین این بود که در همین پرس‌وجوها و دریافت بازخوردهایی که به آن اشاره کردید؛ آیا در انتقال آن نگاه کلان روایتی مورد نظر؛ یعنی ریشه‌یابی دلایل عناد تفکر صهیونیست در برابر اسلام و انتقال اندیشه‌ها و باورهای هدایت‌بخش اسوه‌ای مانند حضرت علی(ع) به ذهن و اندیشه گروه مخاطب شما و باوراندن آن مفاهیم به کودک و نوجوان مخاطب «ایلیا؛ جستجوی قهرمان» نیز موفق بوده‌اید؟ یا مخاطبان هدف شما صرفاً در مواجهه با این اثر لذت برده و سرگرم شده‌اند؟
اتفاقا یکی از کارهایی که بعد از اکران‌های عمومی انجام می‌دادیم؛ گرفتن مصاحبه‌های مختلف از مخاطبان کودک و نوجوان «ایلیا؛ جستجوی قهرمان» بود. نکته جالبی که در این میان وجود داشت موید این بود که وقتی ما از آنها می‌پرسیدیم قهرمان این قصه که بود؟ آنها به راحتی می‌توانستند بگویند: «آرش»؛ «سارا» یا دیگر شخصیت‌هایی که در این اثر دیدند؛ اما اغلب آنها در معرفی قهرمان این اثر به نام مولا امیرالمؤمنین(ع) اشاره می‌کردند. این مسئله برای ما بسیار جالب بود که مخاطبان ما به آن مفهومی که در نظر داشته‌ایم، پی برده‌اند.
با اینکه فیلم قهرمانانی به نام «آرش» و «سارا» دارد و هر دو پیش‌برنده قصه ماجرا هستند و در بسیاری از موارد گره‌های اصلی قصه را این دو شخصیت ایجاد می‌کنند؛ اما مخاطبان ما درمی‌یافتند که آن قهرمان اصلی منظور این اثر پویانمایی، مولا امیرمؤمنان است.
به این نکته نیز باید اشاره کنم که سن هدف این پویانمایی 6 تا 12 سال تعریف شده است. باید بپذیریم که برای این بازه سنی نمی‌توان مفهوم قصه و روایت یک اثر را با پیچیدگی‌های مختلف، متعدد و سنگین ارائه کنیم. چه‌بسا که باید حتی در حوزه نوشتار فیلمنامه نیز از ساده‌ترین لغت‌ها بهره می‌بردیم اما درنهایت می‌دیدیم که استنباط بچه‌ها از ماجرا این است که دشمنانی وجود دارند که نمی‌خواهند حقیقت را بپذیرند و درنهایت مولا ناگزیر از مبارزه با آنان بود.
مخاطبان ما بعد از دیدن «ایلیا؛ جستجوی قهرمان» به خوبی درک و احساس کرده‌اند مسلمانان در تهاجم مقدم نبوده‌اند. تاکید می‌کنم قلب این واقعیت همان مؤلفه‌ای است که امروز شاهدیم که بسیاری از آثار رسانه‌ای و حتی فیلم‌های سینمایی گروه و سنی کودک و نوجوان که توسط غرب تولید می‌شود در تلاش هستند تا مهاجم بودن مسلمانان را در گام نخست به مخاطبان خود ارائه دهند. این در شرایطی است که آنچه درحقیقت صورت گرفته، دشمنی عمیقی بود که دشمنان اسلام ورزیده، درنهایت مسلمانان مجبور شدند که در دفاع از خود روبه‌روی آنها بایستند و درنهایت شاهد فتح قلعه دشمنان (خیبر) به دست مسلمانان باشیم.
البته در این گفت‌وگو نمی‌گویم که تمام نکات مهم انتقال‌‌یافته از سوی کودکان و نوجوانانی که بعد از تماشای فیلم با آنها مصاحبه و گفت‌وگو کردیم، تام و تمام بر مدار نکات مثبت استوار بوده است. بلکه برخی از آسیب‌ها و نکات منفی نیز از زبان آنها به دست ما رسیده و به ما منتقل شده است. نکاتی که به تحقیق در کارهای بعدی و اگر توفیقی باشد در «ایلیا 2» تمامی آن موارد را لحاظ خواهیم کرد.
پایان بخش اول...
گفت‌وگو از امین خرمی
انتهای پیام
