از جایگاه مباهله در اسلام تا نقش حوزه و دانشگاه در انقلاب اسلامی

سرویس معارف خبرگزاری ایکنا، در هفته‌ای که گذشت مطالب متعددی را منتشر کرده است که در ادامه مهمترین آنها را بررسی می‌کنیم.

مباهله نشان‌دهنده جایگاه امام علی(ع) و همپای غدیر است

محمدحسین رجبی دوانی؛ استاد تاریخ اسلام:

دشمنان حضرت علی(ع) سعی کردند اهمیت این واقعه و جایگاه بی‌بدیل امام علی(ع) را از اعتبار بیندازند و عظمتی را که آیات به ایشان می‌دهد کوچک کنند و یکی از دلایل ممنوعیت ثبت و ضبط احادیث بعد از وفات پیامبر(ص) همین بوده است زیرا اگر اجازه می‌دادند قطعا تفسیر آیاتی چون مباهله و یا گرفتن دستور ابلاغ آیات سوره برائت از ابوبکر و سپردن آن به امیر مؤمنان(ع) به ضرر آنان تمام می‌شد. این واقعه قطعا نشانه جایگاه بی‌بدیل آن حضرت بوده است گرچه غاصبان تلاش کردند تا آن را نفی کنند.  
 
در آن بخش از حدیث غدیر که پیامبر(ص) فرمودند: ألَسْتُ أوْلَى بِكُمْ مِنْ أنْفُسِكُمْ؛ همه اعتراف کردند که شما بر همه ما ولایت دارید و بعد فرمودند: من کنت مولاه فعلی مولاه. در مباهله هم وقتی طبق این آیه امیرمؤمنان(ع) جان پیامبر(ص) قلمداد می‌شود از این منظر همپای غدیر است همچنین ابلاغ آیات برائت. وقتی پیامبر(ص) خودشان نتوانستند این آیات را ابلاغ کنند آن را به حضرت علی(ع) واگذار کردند؛ بنابراین وظیفه ابلاغ این آیات، آن هم بعد از پس گرفتن از ابوبکر با غدیر و مفهوم و مصداق آیه ابلاغ «یا ایها الرسول...» هماوردی و همخوانی دارد.

گشودگی مسیر گفت‌وگو با ادیان در واقعه مباهله

حجت‌الاسلام عباس جعفری فراهانی؛ پژوهشگر تاریخ اسلام:

در عصر و روزگار ما که بیش از ۱۴۰۰ سال از اسلام می‌گذرد اگر نگاهی به وضعیت جهان و مسلمانان بیندازیم خواهیم دید مسیحیان در اکثریت هستند؛ مسلمانان هم بیشتر اهل سنت هستند؛ اگر ما شیعیان و پیروان اهل بیت(ع) که در اقلیت هستیم و اعتقاد عمیق به قرآن و روایات داریم نباید هیچ شک و شبهه‌ای به خود راه دهیم؛ اگر شبهات فراوانی از سوی دشمنان و مخالفان و مذاهب دیگر ما مطرح می‌شود محکم بایستیم و از مذهب خود دفاع کنیم. اگر آنان به پیامبر(ص) و قرآن جسارت کرده و اسلام‌هراسی راه می‌اندازند نباید خوف و هراس به خود راه دهیم و باید با اعتقاد جازم و قوی از اسلام و پیامبر(ص) دفاع کنیم. 

 
مباهله می‌تواند مسیری را برای بحث و دیالوگ با غیرمسلمین از جمله مسیحیان برای ما باز کند که الان هم در جمهوری اسلامی گفت‌وگو بین پیروان ادیان مختلف برقرار است و گفت‌وگوهای بین ادیانی از جمله با دانشمندان ادیان مختلف اروپایی در آلمان، روسیه‌، ایتالیا و کشورهای دیگر برقرار است و این گفت‌وگوها می‌تواند حقانیت پیامبر(ص) و اسلام را برای دیگران روشن کند و نتایجی هم داشته است؛ از جمله مسیحیانی داریم که کتاب نوشتند و به حقانیت اسلام معترف شدند که از جمله می‌توان به جرج جرداق، سلیمان کتانی و ... اشاره کرد.

غلامعلی حدادعادل فیلسوفی اهل تردید و سیاستمداری اهل تصمیم است

محمدرضا مخبر دزفولی، استاد دانشگاه تهران:

در شورای عالی انقلاب فرهنگی از نزدیک با حداد عادل کار کردم. در زبان فارسی خیلی عقب‌ماندگی داشتیم ولی الان چقدر جلو هستیم. همین مشکل را در خارج از کشور داشتیم ولی الان یک بخش از آموزش زبان فارسی به غیر فارسی‌زبانان از طریق بنیاد سعدی اتفاق می‌افتد که با همت ایشان تشکیل شده است. یکی دیگر از ویژگی‌های ایشان سیاستمدار بودن است. به تعبیر استاد داوری اردکانی سیاستمدار اهل تصمیم و فیلسوف اهل تردید است و این دو ویژگی متضاد در ایشان جمع شده است‌. همسر ایشان هم انسان فاضل و ارزشمندی هستند. اگر دکتر حداد عادل این تضادها را جمع کرده بخش عمده‌ آن مرهون همسر و خانواده محترم است.

فربه‌شدن کتاب‌های فقهی و اخلاقی جامعه را اخلاقی نمی‌کند

مجتبی الهی خراسانی، عضو شورای پژوهش پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر:

فلسفه پیدایی علوم اسلامی این است که ایمان اسلامی بر اساس حجت و فهم دقیق و معتبر از آموزه‌های اسلامی باشد. ایمان اسلامی ربوبیت خدا در ذهن و عاطفه و رفتار و همه ابعاد زندگی است لذا لزوماً از فربه‌شدن کتب فقهی، جامعه عامل‌تر و آگاه‌تر به احکام ایجاد نخواهد شد یا لزوماً با تصحیح کتب کلامی و استنباط گزاره‌های اخلاقی جامعه ما اخلاقی‌تر نخواهد شد و؛ به جامعه‌ای که صداقت و اخلاص در آن جاری باشد نخواهیم رسید؛ بنابراین سخت نیازمند حل این چالش‌ها هستیم اما چگونه؟ پاسخ این پرسش در روش نهفته است. مهم‌ترین چالش و نقطه درگیری و دشواری در تحقق معرفت به عینیت بیرونی این است که معرفت امری ذهنی و وابسته به ذهن انسان و از مقوله معلومات انسان است و همانطور که ما نمی‌توانیم از تصور آتش، آتش ایجاد کنیم از تصور و تصدیق توحید و احسان و عبادت و گذشت، صداقت و احسان و ... در جامعه بیشتر نخواهد شد لذا دغدغه اصلی، ایجاد عینیت اجتماعی این فضایل و گزاره‌ها است.

حوزه و دانشگاه لنگرگاه حل مسائل حیاتی انقلاب اسلامی هستند

محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی:

انقلاب اسلامی بیش از هر چیزی نیازمند همکاری دولت و ملت است و دانشگاه در این میان یک کنشگر جدی است. اگرچه تجربه‌های خوبی در حکمرانی داشته‌ایم اما پدیده‌هایی همانند کاهش مشارکت مردم در تعیین سرنوشت سیاسی خودشان اموری نیستند که به راحتی از آن‌ها بگذریم بلکه اینها از مسائل حیاتی در انقلاب اسلامی هستند که بدون انسجام‌گرایی و اخلاق‌گرایی معنای خود را از دست می‌دهند. حل این مسائل جز از نهاد علم بر نمی‌آید چون ما نیاز روزافزونی به عقلانیت داریم و چه جایی بهتر از حوزه و دانشگاه می‌تواند لنگرگاه خردورزی باشد؟ به همین علت باور داریم نظام حکمرانی باید همیشه گوش شنوایی برای شنیدن حرف نهاد علم داشته باشد.

مهارت‌محور کردن آموزش مسیر علم و دانش در کشور را تغییر می‌دهد

محمدعلی زلفی‌گل، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری:

یکی از احکامی که در برنامه هفتم توسعه مصوب شده و اگر عملیاتی شود مسیر علم و دانش کشور را تغییر خواهد داد، مهارت‌محور کردن آموزش است. آموزش در وزارت بهداشت ما مهارت‌محور است و دلیل این امر این است که بیمارستان‌ها در اختیار دانشگاه‌های علوم پزشکی هستند و استاد و دانشجو با هم در بیمارستان حضور پیدا کرده و دانشجو عمل جراحی را از نزدیک می‌بیند اما در وزارت علوم اینگونه نیست چراکه مثلاً وزارت نفت یا راه و شهرسازی یعنی میدان عمل و کارورزی در اختیار وزارت علوم نیست ولی در برنامه هفتم توسعه، وزارت علوم مکلف شده که دستورالعمل مهارت‌محور شدن آموزش را بنویسد و به تصویب هیئت دولت برساند. در اینجا باید منافع استاد و دانشجو و مراکز پژوهشی با هم گره بخورد. دانشگاه‌های پیشرفته و پارک‌های علم و فناوری و پژوهشگاه‌ها از گذشتگان و نیاکان ما به ارث رسیده‌اند لذا ما زمانی می‌توانیم ادعا کنیم فرزندانی صالح هستیم که این مأموریت را به درستی انجام داده و در اختیار آیندگان قرار دهیم. ان شاء الله با دعای خیر مردم عزیز ایران، ما فرزندان صالحی برای آن‌ها باشیم.

یافتن قدیمی‌ترین نسخه خطی قصیده ابوتمام طائی

حبیب راثی  تهرانی؛ مترجم و شارح قصاید سه‌گانه ابوتمام طائی:

علمای رجالی مانند نجاشی و ابن غضائری، همگی ابوتمام را جزو شعرای شیعه قلمداد کرده و قصیده‌ای را به او نسبت داده‌اند که اسامی پیامبر اکرم(ص) و همه ائمه را تا امام جواد(ع) در آن ذکر کرده است، زیرا ایشان در دوران امامت امام جواد(ع) از دنیا رفته است که متاسفانه هیچ اثری از این قصیده در دیوان‌های چاپی ابوتمام وجود نداشت تا اینکه موفق شدیم آن را از هفت نسخه خطی کهن پیدا کنیم که کهن‌ترین آن‌ها، نسخه‌ای است که از روی نسخه سال ۳۸۱ هجری کتابت شده است.

 این قصیده در قافیه میم و در ۶۰ بیت است و پس از تحقیق و تصحیح متن عربی قصیده به زبان فارسی نیز شرح و ترجمه شده است. این نسخه‌ها از کشورهای مصر، ترکیه، مراکش، سوریه و هلند کشف شده است. قصیده دیگری نیز در مدح بنی‌هاشم و هجو بنی‌امیه هم از ایشان یافت شد که باز در دیوان ابوتمام وجود نداشت و جالب است که کسانی که تاکنون این دیوان را چاپ کرده‌اند، دو قصیده از این سه قصیده را در دیوان ابوتمام نیاورده‌اند ولی خوشبختانه هر سه قصیده فوق در کتاب «سه چکامه ولائی از ابوتمام طائی» چاپ و به فارسی شرح و ترجمه شد.