چرایی لعن به ممهدین و عصابه در زیارت عاشورا
لعن در زیارت عاشورا گاهی به جماعت و گاهی به افراد تعلق گرفته است که ممهدین و عصابه از جمله جماعتی هستند که مورد لعن قرار گرفته‌اند.
حجت‌الاسلام علیرضا قبادی، جامعه‌شناس و کارشناس دین به مناسبت ایام ماه محرم یادداشت‌هایی با محور «زیارت امام حسین(ع)» تهیه و منتشر می‌کند، مشروح دهمین قسمت را در ادامه می‌خوانیم.
فرا رسیدن عاشورای حسینی، روز حزن و اندوه اهل بیت(ع) را محضر قدسی امام زمان(عج) و همه پیروان، شیعیان و ارادتمندان به خاندان وحی تعزیت و تسلیت می‌گوییم.
چنانچه اشاره شد، لعن در زیارت عاشورا گاهی به جماعت و گاهی به افراد تعلق گرفته است. تاکنون درباره دو واژه جمع، قلمرو و منطق آن سخن گفته شد. در این گفتار نیز به دو واژه دیگر اشاره می‌شود.
الف) ممهدین (زمینه‌سازان): جماعت دیگری که به آنان در متن زیارت عاشورا لعن شده است، زمینه‌سازان جنایت و فاجعه کربلا بودند. آنانی که می‌توانستند، مانع چنین فجایعی باشند، اما عامل چنین بستر و زمینه‌ای شدند. نقش واسطه‌گران و تسهیل‌گران همیشه بسیار تعیین کننده است. چنانچه آنان در امر خیر، تعاون کنند، مسیر انجام کار خیر هموار می‌شود و اگر در امر شر همکاری کنند، تحقق شر را سرعت می‌بخشند. در زیارت عاشورا، ممهدین (بسترسازان)، سهم بسزایی در این فاجعه داشتند. از این رو آنان نیز در کنار قاتلان امام حسین (ع) مشمول لعنت خداوند شدند.
ب) عصابه: جمع و گروه دیگری که به آنها در زیارت عاشورا لعن شده، «عصابه» است. برخی تعداد عصابه را ۱۰ تا چهل نفر می‌دانند و برخی آنها را گروه متعصب می‌شمارند.
در متن زیارت عاشورا درباره این جماعت آمده است که خدایا از رحمت دور کن جماعتی را که برای کشتن(امام) حسین(ع) با او جنگ کردند و برای کشتن او مشایعت کردند، پیمان بستند و همراهی کردند، خدایا همه آنان را لعنت کن.
با توجه به آنچه که تاکنون به استناد متن زیارت عاشورا و داده‌های فرامتنی، ارائه شد، نقش جماعت چهارگانه در ایجاد ظلم و مصیبت کربلا و منطق لعن‌ها نیر تا حدودی روشن شد. زمانی که وجه منطقی لعن به جماعت، روشن شده باشد، منطق لعن افراد که نقش موثر و پیشگام در این میان داشتند، به طریق اولی، روشن می‌شود. از این رو نیاز به بحث جداگانه‌ای ندارد. لعن‌های انفرادی در زیارت عاشورا به اسم، کنیه، لقب یا کنایه آمده است.
در زیارت عاشورا به ابن مرجانه(عبیدالله بن زیاد) عمر بن سعد، شمر، ابوسفیان، معاویه و یزید به نام، لعن شده است. هرگز نباید لعنت به این اسامی یا برخی دیگر در زیارت عاشورا مایه تعجب باشد؛ زیرا چنانچه اشاره شد، متن زیارت عاشورا، گفتمانی است، یعنی همانگونه که در سلام بر امام حسین(ع)، به پیامبر(ص)، امام علی(ع)، حضرت فاطمه(س) و امام حسن(ع) به عنوان پیشگامان ظلم‌ستیزی و حقیقت‌طلبی و بر جان‌های پاک که خود را فدای امام حسین (ع) کردند، اولاد و اصحاب امام حسین(ع) که با او همراهی کردند، سلام داده می‌شود، در مقابل به افراد و جماعتی که این مصیبت بزرگ را برای اهل اسلام به وجود آوردند نیز لعنت می‌شود.
افزون بر آنچه گفته شد و مستقل از روایات و احادیث اسلامی و مذهبی در مرزبندی و تبری با دشمنان امام حسین(ع)، اساسا معقول هم نخواهد بود که هم مصیبت‌زده و سوگوار امام حسین (ع) بود و هم با دشمنان امام شهید، همنوایی و همنشینی داشت. در گفتار بعد ان‌شاءالله درباره واژه دیگری که مرزبندی و غیریت را در متن زیارت عاشورا نمایندگی می‌کند، بحث می‌کنیم.
