حق برخورداری از جامعه عدالت گستر
حاکمیت قانون و گسترش عدالت در جامعه از وظایف اساسی حکومت و از حقوق حتمی مردم است. حکومت اهل‌بیت(ع) همواره با گسترش عدالت در جامعه و رعایت اصل تساوی قانون، همراه بوده است.
«حق‌الناس» مهم‌ترین و پربسامدترین موضوع در دین اسلام است تا جایی که طولانی‌ترین آیه قرآن(سوره بقره آیه ۲۸۲) نیز به همین موضوع اختصاص دارد و امیرالمؤمنین امام علی(ع) نیز می‌فرمایند «خدای متعال رعایت حقوق بندگانش را مقدمه‌ای بر رعایت حقوق خودش قرار داده است.»
اوج تجلیگاه توجه به حق‌الناس در مکتب اسلام و اهل‌بیت(ع) را می‌توان در شب عاشورا مشاهده کرد؛ هنگامی که امام حسین(ع) شرط پیکار با ظلم و همراهی با خود را بدهکار نبودن گذاشت و بیعت خود را از افرادی که حقی بر گردن دارند برداشت چراکه پرداخت حق مردم را مقدم بر حضور در جهاد با طاغوت می‌دانستند.
همین رویداد مهم و درس‌آموز از واقعه کربلا سبب شد تا ایکنا در ماه محرم امسال به موضوع مهم «حق‌الناس» بپردازد و بخش‌هایی از کتاب «حق‌الناس، ارتباط متقابل حقوق مردم و اخلاق اسلامی»، نوشته آیت‌الله‌العظمی مظاهری را به نظر مخاطبان خود برساند که در ادامه مشروح بخش بیست‌ودوم با موضوع «حق برخورداری از جامعه عدالت گستر» را می‌خوانید.
حاکمیت قانون و گسترش عدالت در جامعه از وظایف اساسی حکومت و از حقوق حتمی مردم است. حکومت اهل‌بیت(ع) همواره با گسترش عدالت در جامعه و رعایت اصل تساوی قانون، همراه بوده است. ایشان در اجرای قانون و اقامه حدود، کوچکترین تبعیضی بین افراد قائل نشده‌اند و هیچ‌گاه ملاحظه موقعیت اجتماعی، ثروت و شرافت نسبی افراد، معصومین(ع) را از مجازات مجرمین و گناهکاران بازنداشته است.
در برخی منابع حدیثی اهل سنت آمده است که در زمان پیامبر اکرم(ص) زنی وابسته به یک خاندان شریف و نامدار دزدی کرد برخی افراد مجازات او را به مصلحت ندانستند از این رو اسامه بن زید که مورد احترام و محبت پیامبر(ص) بود را برای وساطت نزد ایشان فرستادند پیامبر(ص) به وی فرمودند «اقوام پیش از شما بدین سبب هلاک شدند که هرگاه شریفی از آنان مرتکب سرقت می‌شد رهایش می‌کردند و هرگاه ضعیفی دزدی می‌کرد او را مجازات می‌کردند.»
از دیدگاه اهل‌بیت(ع) مردم مثل دندانه‌های شانه مساویند. چنان که امام صادق(ع) می‌فرمایند «النَّاسُ سَوَاءٌ كَأَسْنَانِ الْمُشْطِ» امام علی(ع) در زمان حکومت خویش بیت‌المال مسلمین را بین همه به صورت مساوی و یکسان تقسیم کردند، عده‌ای که به جهت سابقه و شرافت ظاهری، سهم بیشتری از بیت‌المال می‌خواستند، عدالت آن حضرت را برنتافته و به تندی اعتراض کردند. امام(ع) در پاسخ به آنها فرمودند «آیا به من امر می‌کنید تا با ستم به مردم به پیروزی دست یابم؟ به خدا قسم تا شب و روز می‌آید و می‌رود و ستاره به دنبال ستاره حرکت می‌کند چنین نخواهم کرد.» سپس به آنان گفتند «اگر این اموال، مال خودم بود نیز آن را مساوی تقسیم می‌کردم چه رسد به اینکه مال خداوند است!»
آن حضرت درباره ضرورت رعایت مساوات بین مردم در محکمه نیز می‌فرمایند «قاضی باید عدالت و مساوات را بین طرفین دعوا در اشاره نگاه کردن و جای نشستن مراعات کند.» امیرالمؤمنین(ع) تأکید و پافشاری عجیبی بر اجرای قوانین اسلام همراه با عدالت داشته‌اند تا جایی که می‌فرمایند «تا من زنده هستم اجازه نخواهم داد هیچ یک از حدود الهی متروک و مطرود شود.»
ایشان در روزهای ابتدایی حکومت، خود راجع به اموال و املاک بیت‌المال که پیش از آن بی‌جهت به برخی اشخاص خاص واگذار شده بود، فرمودند «به خدا قسم اگر بیت‌المال تاراج شده را بیابم بازمی‌گردانم گرچه با آن ازدواج کرده باشند یا کنیزانی خریده باشند زیرا گشایش امور با عدالت است.» سپس فرمودند «کسی که عدالت برای او ناگوار است ظلم و ستم برایش سنگین‌تر خواهد بود.»
عدالت امیرالمؤمنین(ع) به اندازه‌ای است که وقتی برادرشان عقیل در اوج فقر و تنگدستی از ایشان تقاضای دریافت گندم بیشتری از بیت‌المال داشت، آهن گداخته‌ای به بدنش نزدیک کردند تا مایه عبرتش شود. عقیل که نزدیک بود بسوزد از حرارت و داغی آهن ناله کرد. آنگاه امام به او فرمودند «آیا تو در برابر آهن پاره‌ای که انسانی آن را به شوخی و بازی برافروخته ناله می‌زنی ولی مرا به جانب آتشی که خداوند قهار به جهت خشم خود افروخته می‌کشانی؟ آیا تو از این درد اندک ناله بزنی و من از آتش سوزنده جهنم ناله نزنم؟»
امیرالمؤمنین(ع) در خطبه‌ای پس از نقل این ماجرا و ماجرای دیگری که در آن شخصی قصد رشوه دادن به ایشان را داشته می‌فرمایند «وَ اللَّهِ لَوْ أُعْطِيتُ الْأَقَالِيمَ السَّبْعَةِ بِمَا تَحْتَ أَفْلَاكِهَا عَلَى أَنْ أَعْصِيَ اللَّهَ فِي نَمْلَةٍ أَسْلُبُهَا جُلْبَ شَعِيرَة مَا فَعَلْتُهُ» اساساً فلسفه زمام داری نزد امیرالمؤمنین(ع) بسط عدالت است؛ چنان که می‌فرمایند «خدایا تو می‌دانی که آنچه انجام دادیم برای رسیدن به قدرت و زیاده‌خواهی نبود بلکه برای اقامه حدود و اجرای عدالت بود.»
امام علی(ع) در دستورالعملی که برای مالک اشتر فرستادند، می‌فرمایند «مقام و جایگاه ویژه کسی سبب نشود که گرفتاری اندکش را بزرگ شماری و موقعیت معمولی و ضعیف کسی باعث نشود که حاجت و مشکل بزرگش را کوچک بشماری» امام(ع) در همان دستورالعمل می‌نویسند «من بارها از رسول خدا شنیدم که می‌فرمود جامعه‌ای که در آن حق ضعیفان و افراد ناتوان با صراحت به راحتی و با بانگ رسا از صاحبان قدرت و زور گرفته نشود به پاکی و قداست نمی‌رسد و آن جامعه ارزشی نیست.»
در حدیث دیگری نیز از رسول اکرم(ص) نقل شده که فرمودند «كَيْفَ يُقَدِّسُ اللَّهُ قَوْماً، لَا يُؤْخَذُ لِضَعِيفِهِمْ مِنْ شَدِيدِهِمْ؛ چگونه جامعه‌ای نزد خداوند قداست دارد که در آن حق افراد ضعیف و ناتوان از قدرتمندان گرفته نمی‌شود؟»
انتهای پیام
