از شهرت شیخ اشراق در دنیای غرب تا ثبت جهانی در یونسکو

به گزارش ایکنا، مراسم رونمایی از کتاب «سهروردی و حکمت خسروانی؛ یادگارنامه استاد سیدحسین نصر» شامگاه 8 مردادماه در خانه اندیشمندان علوم انسانی و با حضو غلامرضا اعوانی، نجفقلی حبیبی و سیدمصطفی محقق داماد برگزار شد.

سیدحسین نصر استاد پیشکسوت فلسفه و حکمت در پیامی تصویری به این مراسم، گفت: من وقتی در هاروارد درس می‌خواندم کسی از سهروردی سخنی نمی‌گفت و اگر سخنی هم بود از کسانی بود که طریقه او را احیا کرده بودند. مطالب و کتابی از او تدریس نمی‌شد ولی الان سهروردی اشتهاری در غرب و در سراسر جهان پیدا کرده است و این امر تا حد زیادی مرهون زحمات کربن و شاگردان اوست. 

وی افزود: کربن نه تنها شرق‌شناس بلکه یک فیلسوف برجسته بود؛ او روزی در درس یک استاد نشسته بود و آن استاد کتابی را که چاپ قدیمی سنگی از سهروردی بود به کربن داد و همین کتاب مسیر زندگی‌اش را تغییر داد. کربن مدت زیادی در کتابخانه‌های استانبول به تحقیق پرداخت و نتیجه آن دو جلد کتاب در مورد آثار عربی سهروردی بود.

وی افزود: کربن بعد از انقلاب به ایران آمد و بعد از جنگ به فرانسه رفت و چون با ایشان آشنا بودم از بنده خواست تا آثار فارسی سهروردی را چاپ کنم و من تقریبا ده سال وقت برای این کار گذاشتم و کتاب وقتی منتشر شد مورد توجه زیادی قرار گرفت و یکباره سهروردی در ایران و نقاط دیگر شهرت زیادی پیدا کرد و حتی فیلم‌سازان فیلم و داستان و ... تولید کردند.

نصر بیان کرد: در غرب هم بیشتر به سهروردی و شناخت فلسفه او توجه شد و به واسطه آن به فلاسفه دیگر ایران هم پرداخته شد؛ به هر حال سهروردی از فلاسفه و حکمای بزرگ اسلامی است و خوشبختانه امروز در ممالک مختلف شناخته شده استو در ممالک عربی هم جز سوریه که او آنجا کشته شده بود شناخته شده نبود گرچه نام او برده می‌شد ولی این فرایند تغییر کرد است.

وی افزود: این مراسم خیلی مهم است چون می‌تواند نسل جدید را متوجه فلسفه سهروردی و شخصیت او کند؛ او در درجه اول برای درک تاریخ عقلی و فلسفی و فکری ایران حائز اهمیت است و شناخت فلسفه و ایران بدون او ممکن نیست و حتی ملاصدرا  توجه خاصی به سهروردی داشته است و در درجه دوم تاثیری است که آثار سهروردی در سایر نقاط جهان گذاشته است و از جمله در قاهره توجه خاصی به آثار او می‌شود. 

نصر با بیان اینکه در مغرب‌زمین هم بعد از افول حکمت و عرفان و تبدیل فلسفه به منطق یک‌دفعه توجه به حکمتی شده است که بتواند حکمت و شهود را با هم در آمیزد، تاکید کرد: سهروردی چون واجد این ویژگی است خیلی بیش از گذشته مورد توجه اندیشمندان و استادان است و در مورد او کتاب نوشته و خوانده می‌شود و علاقه به سهروردی در جهان رو به ازدیاد است. 

نصر با بیان اینکه امیدوارم به تدریج آثار سهروردی به فارسی ترجمه شود تا جوانان بیشتر با او آشنا شوند، تصریح کرد: توجه به آثار سهروردی و احیای فلسفه آن در حقیقت احیای تفکر اصیل فلسفی برای ایران امروز است و نه فقط شناخت تاریخ ایران.

از آموحتن خسته نشویم

همچنین نجفقلی حبیبی؛ استاد پیشکسوت فلسفه در سخنانی گفت: بنده در این حد نیستم که شان این دانشمند بزرگ یعنی سیدحسین نصر را که افتخار ما ایرانیان است را ادا کنم. ایشان در مقدمه‌ای بر شرح رساله شیخ اشراق که بنده نوشته‌ام توضیحاتی در مورد حکمت اشراق داده‌اند. استاد نصر جوانی بود که ما افتخار شاگردی او را داشتیم؛ ایشان در مورد ادیان بودایی و هندو و ... تدریس می‌کرد و بیان او آنقدر عمیق و جذاب بود که دانشجویان زیادی هم جذب می‌کرد. 

وی افزود: آشنایی من با وی از اینجا شروع شد؛ او به بنده گفت این رساله را به انجمن فلسفه شاهنشاهی بدهید تا چاپ کنند ولی چون با این نهاد مشکل داشتم از شهید مطهری در این باره پرسیدم و ایشان فرمودند بدهید چاپ کنند و اشکالی ندارد و این کار انجام شد و چاپ بدی هم در پاکستان منتشر شد. 

حبیبی بیان کرد: استاد نصر در کشور ما نقش مؤثر فرهنگی دارد کما اینکه در همه جهان دارد و تلاش زیادی برای ارتقای اسلام و فلسفه اسلامی کرده است؛ کتاب قانون ابن‌سینا را تصحیح کردم و استاد نصر مقدمه‌ای به انگلیسی برای آن نوشت و دکتر اعوانی هم در این کار زحمت زیادی کشیدند. 

حبیبی با اشاره به شان و جایگاه سهروردی در فلسفه، گفت: شیخ اشراق در تعبیری فرموده است که تو چنان قرآن بخوان که گویی خدا آن را بر تو نازل کرده است و این موضوع خیلی مهمی است. سهروردی همچنین از خسته‌شدن از آموختن علم نهی کرده و می‌گوید انسان هیچ وقت نباید تصور کند که آموختن خسته می‌شود. این مسئله برای جوانان درس‌آموز است که گاهی می‌گویند ما چقدر درس بخوانیم و لیسانس و فوق لیسانس و ... .

وی تاکید کرد: البته منظور سهروردی فقط جنبه دنیایی نیست بلکه جنبه ملکوت و اخروی است و انسان باید همیشه در تلاش باشد و از یادگیری و علم غفلت نکند. 

آشنایی با دوستان هارواردی استاد مهدوی دامغانی

در ادامه میثم کرمی؛ نویسنده کتاب «سهروردی و حکمت خسروانی؛ یادگارنامه استاد سیدحسین نصر» در سخنانی گفت: از 15 سال پیش بنده از سوی استاد شفیعی کدکنی مکلف شدم تا در تجلیل استاد مهدوی دامغانی، دفتری را از افاضات علمای دوستدار و ارادتمندان و شاگردان آن بزرگوار منتشر کنم. به بشارت آن عزیز سفرکرده و استاد فقید سهروردی‌شناس، سید حسین ضیائی تربتی با تعدادی از اندیشمندان عالم از جمله پرفسور جمال‌الدین کافه‌دار از استادان دانشگاه هاروارد که سابقه طولانی در دوستی با استاد مهدوی دامغانی داشتند آشنا شدم.

وی افزود: ایشان و استاد متحده مدتی با استاد مهدوی دامغانی هم اتاقی بودند و بنده در نوشتن کتاب سایه سرو که بیش از یک دهه پیش منتشر و به فرزندان استاد مهدوی تقدیم کردم، از وجود این دوستان دانشگاه هاروارد بهره بردم. پرفسور متحده از دعوت من استقبال با شکوهی کردند و مقاله‌ای را در مورد حدیث تفرقه به زبان انگلیسی ارائه دادند که در کتاب سایه سرو در دسترس همگان است. 

کرمی بیان کرد: بعد از انتشار سایه سرو وقتی نسخه‌ای از این کتاب به دست پرفسور متحده رسید گفت خوشا به حال شما ایرانیان که این تکه جواهر علم یعنی استاد مهدوی دامغانی را دارید و من و استاد کافه‌دار در دانشگاه هاروارد در محضر او زانو می‌زدیم؛ خوشا به حال شما که این ستاره درخشان متعلق به ایرانیان است.

وی ادامه داد: ایشان از طریق فزرند استاد مهدوی دامغانی پیام دادند که امروز نوبت پرفسور سیدحسین نصر است؛ او که در طول بیش از  60 سال یکی از تاثیرگذارترین چهره‌های اسلامی و افتخار جامعه علمی جهانی است و شاگردان او در بسیاری از دانشگاه‌های جهان پرچم اسلامی‌شناسی را به اهتزاز درآورده‌اند. امروز صدها نفر از شرق تا غرب عالم از شاگردان ایشان محسوب می‌شوند.

کرمی افزود: متحده به بنده گفت که من سال‌ها در هاروارد شاهد این هستم که بزرگان و دانشمندان عرب برای رفع مشکلات خود در ادب کهن عرب در دوره جاهلی به دکتر مهدوی دامغانی رجوع می‌کردند؛ به هر حال قرعه به نام بنده افتاد که سرپرست کاری باشم که قرار است به نام حکیمی نامدار انجام شود و برای بنده افتخار بزرگی است و با مشورت جمعی از اهل علم این کار را شروع کردم و حاصل آن امروز این اثر است که رونمایی از آن با پیام پرفسور نصر انجام می‌شود. 

وی ادامه داد: این کتابی است که در مقام سهروردی به احترام دکتر نصر منتشر شده است و تا کمتر از دو ماه دیگر هم کتاب اندیشه‌های فلسفی ابن‌سینا به احترام مقام علمی استاد ابراهیمی دینانی در سه جلد رونمایی خواهد شد؛ ما در صد سال گذشته کتب بسیاری را به احترام مقامات علمی بزرگان منتشر کرده‌ایم که این سنت رهاورد سفر محمدبن عبدالوهاب قزوینی به اروپا بود و با بازگشت او متوجه شدیم صد سال قبل از او در آلمان به احترام تئودور نولدکه کتابی منتشر کرده بودند؛ ما در صد سال گذشته مشغول این فرهنگ بوده‌ایم ولی کارهای بنده متفاوت است.

وی افزود: آنچه بنده به احترام آیت‌الله محقق داماد افتخار انتشار داشتم تماما ملاصدرا بود؛ آنچه الان رونمایی می‌شود تماما سهروردی است و آنچه به احترام استاد دینانی منتشر خواهد شد تماما ابن‌سینایی است.

کرمی بیان کرد: در این کتاب بیش از 1800 صفحه با سهروردی طرف هستید که بخشی از آن ترجمه از عربی، انگلیسی و زبان‌های دیگر است و از صفر تا صد کار نظارت علمی شده و مقالات گاهی چندین بار برگشت خورده است تا شایسته سهرودی و نصر باشد و امیدوارم سندی برای شادی استاد نصر باشد. بیش از 50 سال پیش در مصر، مجموعه مقالاتی به حرمت شیخ اشراق به عربی منتشر شد و تنها نام سیدحسین نصر از بین ایرانیان در آن کتاب آمده است و فضایلی عرضه شده است که امروز در بالاترین درجات علمی است؛ به عنوان نمونه حسن حنفی، متفکر نامدار جهان عرب در آن مجموعه مقاله‌ای داشته است که آن را ترجمه کردیم همچنین بسیاری از آثار اسلام‌شناسان در عرب و غرب را از آن مجموعه ترجمه کردیم و هر مقداری که ترجمه شده است کاملا دانشمندانه است.

وی تصریح کرد: این اثر 1800 صفحه‌ای که ترجمه‌های عربی و غربی در مورد سهروردی  در آن است مجموعه بی‌نظیری است که نمونه آن را سراغ ندارم و امیدوارم این کتاب برای شناخت عظمت و جایگاه شیخ اشراق ابزاری شایسته و مفید باشد و باعث خوشحالی سیدحسین نصر شود.

ثبت جهانی سهروردی

همچنین سعدالله نصیری قیداری، گفت: وقتی که نام فردوسی به میان می‌آید انسان ایرانی افتخار می‌کند و وقتی در یونسکو اقبال دیگران به فرهنگ ایران‌زمین را می‌بینید مایه مباهات است زیرا ما در هر کمیته‌ای که عضو بودیم رای می‌آوردیم ولی عربستان دلارهای زیادی خرج می‌کرد تا رای بیاورد ولی اینطور نمی‌شد.

وی افزود: من عاشق سهروردی هستم، رشته من فیزیک است و فلسفه را برای خودم مطالعه کرده‌ام لذا عاشق سهروردی هستم و وقتی وارد یونسکو شدم دنبال ثبت جهانی سهروردی رفتم و حق بود زودتر از اینها این کار انجام می‌شد زیرا او بنیانگذار یک اندیشه فلسفی و فلسفه اشراق است. این کار دو سال از سال 2015 تا 2017 وقت برد و ما این پرونده و پرونده دانشگاه جندی شاپور را پیگیری کردیم و از مراحل سخت ارزیابی عبور کرد.

نصیری قیداری بیان کرد: وقتی کار ثبت این دانشگاه انجام شد، ایرانیان بنیانگذار اولین دانشگاه جهان با قدمت 1750 سال شدند و این کار ایرانی است و کاش جوانان ما ایران فرهنگی را با تمام وجود حس کنند و اگر این حس را داشته باشند از این وطن نخواهند رفت هرقدر هم شرایط سخت باشد و اگر بروند باز برمی‌گردند و به کشورشان خدمت می‌کنند. 

وی در پایان گفت: پرونده شیخ شهاب سهروردی در سال 2017 در یونسکو ثبت و این مرد مقبول جهانیان شد و ما به نتیجه زیبایی برای ایران رسیدیم.