معرفی الگوی حل منازعات قومی از منظر قرآن

به گزارش ایکنا، چهل و چهارمین شماره فصلنامه علمی پژوهشی «اسلام و مطالعات اجتماعی» از سوی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی منتشر شد.

عناوین مقالات این شماره بدین قرار است: «تحلیل چالش معاصر طبقه‏‌بندی علوم و نحوه مواجهه با آن»، «بررسی نحوه حدوث و بقای جامعه در پرتو آموزه‌های حکمت متعالیه»، «جایگاه انسان‌شناختی واقع‌گرایانه زن در اسلام و تمدن غرب از دیدگاه امام موسی صدر»، «جمع‌ها و اجتماعات دینی در جهان اسلام: یک مطالعه تطبیقی»، «الگوی حل منازعات قومی از منظر قرآن کریم»، «بررسی عناصر شکل‌دهنده نظام ارتباطاتی در زمان صفویه»، «مطالعه جامعه‌شناختی موانع شکل‌‌گیری کرسی‌‌های آزاداندیشی در دانشگاه‌‌های آزاد اسلامی استان خوزستان با تأکید بر رهیافت (پژوهش آمیخته)».

در چکیده مقاله «بررسی نحوه حدوث و بقای جامعه در پرتو آموزه‌های حکمت متعالیه» آمده است: «مناقشه بر سر دوگانه اصالت فرد یا اصالت جامعه، در ادبیات جامعه‌‌شناسی، تاریخی طولانی دارد. پذیرش هریک از دوطرف این دوگانه، در چگونگی نظریه‌‌پردازی‌‌های بعدی در خصوص قوانین حاکم بر جامعه و مراحل تکوین آن نقشی تعیین‌‌کننده دارد. با در نظرگرفتن پیشینه عمدتاً فلسفی این گفتگو، لزوم پرداختن به این موضوع از منظر نگرش اسلامی و به خصوص حکمت متعالیه، به‌عنوان کامل‌‌ترین نظام فلسفی اسلامی مشخص می‌‌شود. در این میان علامه طباطبایی با طرح اصل استخدام، استاد مطهری با طرح حدوث جسمانی و بقای روحانی جامعه و استاد پارسانیا با ارائه استدلالی ابتکاری درخصوص وجود جامعه، افق حکمت متعالیه را از مسائل محض فلسفی به مسائل جامعه‌‌شناختی گسترش داده‌‌اند؛ اما اولاً، به این دیدگاه‌ها اشکالاتی وارد شده و ثانیاً، میان این دیدگاه‌‌ها در نظر اولیه نوعی ناسازگاری دیده می‌شود. در این مقاله ابتدا به اشکالات مطرح به این دیدگاه‌ها، پاسخ‌هایی ارائه شده و سپس تلاش می‌شود با گسترش دلالت‌های حکمت متعالیه در حوزۀ شناخت جامعه، جمع‌بندی میان هر سه نظر انجام شود. در ادامه به توسعۀ دلالت‌های حکمت متعالیه برای تحلیل بیشتر جامعه پرداخته شده و برخی از دلالت‌های آن در این حوزه ارائه می‌شود که عبارتند از: تبیین حرکت جوهری جامعه، تقسیم‌بندی جدیدی از انواع جوامع، اثبات وجود حقیقیِ همه انواع جامعه و وحدت حقیقی میان تمامی جوامع در عین تمایز آنها. درضمن در این مقاله متناسب با هر بخش، از روش‌های قیاسی - برهانی و دلالت‌پژوهی استفاده شده است.»

در چکیده مقاله «جایگاه انسان‌شناختی واقع‌گرایانه زن در اسلام و تمدن غرب از دیدگاه امام موسی صدر» آمده است: «جایگاه زن در خانواده و اجتماع، یکی از مهم‌ترین بحث‌ها در جهان امروز است. مسئله‌ زن در هر مکتب فکری؛ محصول جهان‌بینی، معرفت‌شناسی و انسان‌شناسی آن مکتب است. در تمدن غرب و جوامع غیر الهی، الگوهای ارائه‌شده برای زن، محصول تفکر مادی‌گرایانه، اومانیستی و فمینیستی است که انسان را محور همه چیز می‌داند و اصالت را به اراده و خواست او می‌دهند و به زن نگاه ابزاری دارند. هدف از نگارش این مقاله که با روش توصیفی- تحلیلی و انتقادی انجام شده است، بررسی و تبیین آرای امام موسی صدر درباره جایگاه واقعی زنان در اسلام و تمدن غرب است. یافته‌ها و نتایج نشان داد که امام موسی صدر معتقد است که در تمدن و مکاتب غربی، زن به مثابه نگاره و تابلوی هنری انگاشته می‌شود و تمام توجه به وجه زنانگی زن است و بُعد انسانی زن انکار یا نادیده گرفته‌ شده و از زن تحت عنوان آزادی سوءاستفاده شده است؛ اما دین اسلام با تکریم زن، جایگاه انسانی‌اش را به او بازگردانده و از ظلم و ستم فردی و اجتماعی علیه وی جلوگیری کرده است.»

در طلیعه مقاله «الگوی حل منازعات قومی از منظر قرآن کریم» آمده است: «یکی از چالش‌هایی که جوامع بشری، به‎ویژه کشورهای چند قومیتی ازجمله کشورهای اسلامی از قدیم تاکنون با آن مواجه بوده‎اند، منازعه‎های قومی در ابعاد نژادی، فرهنگی و سیاسی است. با توجه به اینکه در عراق، افغانستان، پاکستان، سوریه، ترکیه و مانند آن، این منازعات در جریان است؛ تأمل و بررسی پژوهشی برای دست‌یابی به راهکارهای حل این مسئله از منظر قرآن کریم دارای اهمیت و ضرورت بسیار است؛ بر این‌ اساس، نوشتار حاضر با طرح این پرسش که: «راهکارهای قرآن کریم برای حل منازعات قومی در ابعاد نژادی، فرهنگی و سیاسی چیست؟» به سراغ قرآن کریم رفته است و تلاش کرده با استفاده از روش استنطاقی، الگویی مبتنی بر کلام وحی با کمک‌ گرفتن از تفسیر آیات قرآن کریم به‌دست آورده و ارائه کند. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد، قرآن کریم در بُعد تفاوت‌های نژادی با نفی نژادپرستی، تعصب، تبعیض، پرهیز از تمسخر نژادی و مانند آن و در بعد اجتماعی و فرهنگی نیز با دعوت از همه افراد اجتماع انسانی به رعایت انسجام اجتماعی، پذیرش تفاوت‎های فرهنگی و تعامل و وحدت و در بعد سیاسی، با توصیه به مشارکت سیاسی، شایسته‎سالاری، عدالت اجتماعی، راهکارها و الگویی متعالی و اثربخش و متمایز از الگوهای حاکم موجود، برای حل منازعات سیاسی - قومی ارائه کرده است.»