محکم‌کاری در معاملات

 

 

 

 

 

در معاملات در خرید و فروش و حتی در قرض رعایت محکم‌کاری ضروری است. تسامح و تساهل در معاملات و کوتاهی در دریافت اسناد و مدارک آن معمولاً منجر به ورشکستگی افراد می‌شود. بسیاری از ورشکستگی‌ها، تقصیر خود مردم است، برای اینکه تسامح می‌کنند و به عنوان رفاقت یا در اثر رودربایستی اموال خود را بدون سند و مدرک در اختیار دیگران می‌گذارند یا بدون پشتوانه کافی وام اشخاص ناشناس را ضمانت می‌کنند، ناگهان آن اموال به یغما می‌رود یا پرداخت اقساط وام به گردن ضامن می‌افتد.

 

خدمت به خلق خدا و گره‌گشایی از مردم بسیار سفارش شده و ثواب والایی دارد، اما بدون محکم‌کاری و بدون پشتوانه غلط است و انسان را دچار دردسر می‌کند. البته گاهی نیز به رغم محکم‌کاری در معامله، افراد حقه‌باز از راه دیگری انسان را می‌فریبند و اموال او را تصاحب می‌کنند. در این صورت، آن که مظلوم واقع شده، چون در انجام وظیفه کوتاهی نکرده، مأجور است و طبق آیه شریفه‌ای که بیان شد، خداوند متعال اعمالش را اصلاح می‌فرماید و او را خواهد آمرزید؛ «یا أیهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَقُولُوا قَوْلاً سَدِیداً، یصلح لکم أعمالکمْ وَیَغْفِرْ لَکُمْ ذُنُوبَکُمْ».

 

اهمیت محکم‌کاری در معاملات به قدری است که حتی قرآن کریم راجع به قرض‌الحسنه نیز بر آن تأکید دارد. قرآن در چند آیه، از قرض‌الحسنه به عنوان قرض دادن به خداوند یاد می‌کند. نیز می‌فرماید: من قدرت خرید را در قرض الحسنه جبران می‌کنم. «مَنْ ذَا الَّذی یَقْرِضُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً فَیضاعِفَهُ لَهُ أضعافاً کثیرَةً وَاللهُ یقبض وَیَبْصُطُ وَإِلَیْهِ تُرْجَعُونَ».

 

قرآن شریف برای جلوگیری از سوءاستفاده می‌فرماید: قرض یا بدهکاری باید محکم و همراه با نوشتن باشد: «إذا تَدایَنتُم بدین إلى أَجَلٍ مُسَمّى فَاکْتُبُوهُ» ٣٢٠ در آن زمان محضر اسناد رسمی نبوده است؛ بنابر این، قرآن ضمانت و محکم کاری در ادای دین مدیون را با شهادت دو شاهد لازم می‌داند «وَاسْتَشْهِدُوا شَهِیدَینِ مِنْ رِجَالِکُمْ فَإِن لَم یکونا رَجُلَیْنِ فَرَجُلٌ وَ امْرَأَتَانِ مِمَّنْ تَرْضَوْنَ مِنَ الشُّهَدَاءِ».

 

در این خصوص باید دانست که قرض برادر به برادر یا پدر و پسر به یکدیگر یا همکار‌ها به یکدیگر نیز باید با نوشتن همراه شود. سپس قرآن می‌فرماید: اگر در سفر بودید و نتوانستید بنویسید به جای آن، وثیقه و رهن بگیرید: «فَرِهَانٌ مَقْبُوضَةٌ». قرآن می‌فرماید: باید سند کتبی در میان باشد، شاهد گرفته شود و علاوه بر آن باید تفحص شود که آیا آن شخص می‌تواند پول را پرداخت کند یا نه؟ بعضی اوقات، افراد سودجو برای اینکه مقداری جنس را گران بفروشند، نسیه می‌دهند و می‌گویند ان‌شاءالله پولش را می‌دهد. ناگهان ورشکسته می‌شود یا خودش را به ورشکستگی می‌زند و چند نفر دیگر در اثر غفلت او ورشکسته می‌شوند. آدم نادانی سفاهت کرده و چند خانواده را به بدبختی کشانده است. 

 

همه قرارداد‌ها در معاملات باید محضری با دو شاهد و خیلی صریح و با مدت معلوم منعقد شود. حتی فقها می‌گویند: اگر کسی نسیه بدهد و مدت نداشته باشد، این بیع نیست، تجارت نیست. تجارت آنست که مدت‌دار و محکم و مستحکم باشد. قرآن کریم کتاب خوبیست، اسلام دین خوبیست و دستورات لازم را برای پیشگیری از مشکلات و سوءاستفاده‌ها بیان فرموده است. رساله توضیح‌المسائل مراجع تقلید نیز که از قرآن کریم و روایات گرفته شده است، در این زمینه کاربرد فراوانی دارد، این دستورات در رساله‌ها آمده است و توجه به آن، در معاملات در نسیه دادن و در قرض‌الحسنه راه فریب را می‌بندد.