عقوبت سخت در انتظار کم‌فروش و زیادبگیر
گناه کم‌فروشی و سایر ظلم‌های مالی بزرگ است. چاه در جهنم در انتظار کسی است که کم بدهد یا زیاد بگیرد. حال گاهی ترازو یا مترش خراب است، ولی اگر تقلب کند و حقه بازی او عمدی باشد و بالأخره کم‌فروش یا زیادبگیر محسوب شود، قیامت سختی خواهد داشت.
«حق‌الناس» مهمترین و پربسامدترین موضوع در دین اسلام است تا جایی که طولانی‌ترین آیه قرآن(سوره بقره آیه ۲۸۲) نیز به همین موضوع اختصاص دارد و امیرالمؤمنین امام علی(ع) نیز می‌فرمایند: «خدای متعال رعایت حقوق بندگانش را مقدمه‌ای بر رعایت حقوق خودش قرار داده است.»
اوج جلوه‌گاه توجه به حق‌الناس در مکتب اسلام و اهل‌بیت(ع) را می‌توان در شب عاشورا مشاهده کرد؛ هنگامی که امام حسین(ع) شرط پیکار با ظلم و همراهی با خود را بدهکار نبودن گذاشت و بیعت خود را از افرادی که حقی بر گردن دارند، برداشت، چراکه پرداخت حق مردم را مقدم بر حضور در جهاد با طاغوت می‌دانستند.
همین رویداد مهم و درس‌آموز از واقعه کربلا سبب شد تا ایکنا در ماه محرم و صفر امسال به موضوع مهم «حق‌الناس» بپردازد و بخش‌هایی از کتاب «حق‌الناس، ارتباط متقابل حقوق مردم و اخلاق اسلامی» نوشته آیت‌الله مظاهری را به نظر مخاطبان خود برساند که در ادامه، مشروح بخش چهل و پنجم با عنوان «کم‌فروشی» را می‌خوانید.
کم‌فروشی
مصداق دیگری از حق الناس مالی، کم‌فروشی است. قرآن کریم در این باره با جدیت و صراحت تمام می‌فرماید: وای به کم‌فروش‌ها و وای به کسانی که در وقتی که می‌فروشند، کم می‌دهند و هنگام گرفتن، زیاد می‌گیرند. سپس می‌فرماید: آیا این افراد گمان ندارند که معادی در کار است؟ که اگر این گمان برایشان باشد، کم نمی‌دهند و زیاد نمی‌گیرند. «بِسمِ اللهِ الرّحمنِ الرّحیمِ، وَیلٌ لِلْمُطَفِّفِینَ الَّذِینَ إِذَا اکتالُوا عَلَى النَّاسِ یَسْتَوْفُونَ، وَإِذَا کَالُوهُمْ أَوْ وَزَنُوهُمْ یُخْسِرُونَ، ألا یظُنُّ أُولئِکَ أَنْهُمْ مَبْعُوثُونَ، لیوم عَظیمٍ».
واژه «ویل» که در قرآن شریف به کار گرفته شده است دو معنا دارد؛ یک معنایش همین است که بعضی اوقات ما به کسی که خیلی بد است، می‌گوییم: وای به تو. معنای دیگر آن طبق روایات، نام چاهی در جهنم است.
یعنی علاوه بر اینکه آدم کم‌فروش و زیاد بگیر را در جهنم می‌برند، جایگاه او چاهی به نام «ویل» است. احتمالش هم برای کسی که در معاملات کم می‌دهد یا زیاد می‌گیرد، کمرشکن است. چنین کسی باید توبه کند و اساساً اگر عاقل باشد، با فهمیدن این مطالب دق می‌کند.
این مسئله طبق آیه شریفه، نیاز به یقین هم ندارد، بلکه مظنه به قیامت، نیروی کنترل‌کننده است. پس اگر کسی بعد از خواندن این آیه، باز هم کم‌فروشی می‌کند، معلوم می‌شود عقیده‌ای به معاد ندارد. اعتقادش به معاد در حد حرف است و واقعیت ندارد به قول قرآن: «وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَعْبُدُ اللهَ عَلَى حَرْفِ».
امام حسین (ع) می‌فرمایند: بیشتر مردم چنین‌اند و ایمانشان حرفی است. آنها در امتحان‌ها مردود خواهند شد: «الناسُ عبیدُ الدنیا و الدین لعق علی السنتهم یحوطونه مادرَّت معایشُهم فاذا مُحَّصوا بالبلاء قَلَّ الدَیّانون».
گناه بزرگ کم‌فروشی در دنیا نیز عقوبت دارد. امام باقر (ع) می‌فرمایند: هرگاه کم‌فروشی در بین مردم شایع گردد، آنان به قحطی، کمبود و نارسایی دچار خواهند شد: «إذا طُفْفَ المکیال والمیزانُ أَخَذَهُمُ اللَّهُ بِالسِّنِینَ وَ النقص». کم‌فروشی یا زیاد گرفتن مثال‌های فراوانی دارد؛ در ادامه به سه مثال مهم و مشهور در این زمینه اشاره می‌گردد.
کم‌فروشی در کسب
مشهورترین مثال برای کم‌فروشی، مربوط به کسب و کار است، به صورتی که فروشنده، تمام پول کالا را بگیرد و جنس را ناقص یا کمتر از میزان فروخته شده تحویل دهد. کسی که جنس مورد معامله را با ترازو یا متر یا سایر وسایل اندازه‌گیری، کم می‌دهد، اما پول آن را کامل می‌گیرد، کم‌فروش است. کم‌فروشی همیشه در کسب و کار‌ها بوده و هست و برکت را از زندگی و کسب انسان می‌برد.
در مباحث قبلی مکرر بیان شد که حق الناس برکت ندارد و در همین دنیا دست و پا پیچ انسان می‌شود. قرآن کریم می‌فرماید: «یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّمَا بَغْیُکُمْ عَلَىٰ أَنْفُسِکُمْ ۖ مَتَاعَ الْحَیَاةِ الدُّنْیَا».
ظلم شما در همین دنیا دست و پاپیچ شما می‌شود. بعید است کسی را بتوان یافت که حق الناس داشته باشد، ولی اولادش به جایی برسند و باعث افتخار او شوند. معمولاً پس از مرگ چنین افرادی یک اختلاف در ورثه می‌افتد، علاوه بر اینکه با هم دشمن می‌شوند، مال هم نابود می‌گردد. او باید در قیامت جواب اختلاف ورثه را نیز بدهد.
گناه کم‌فروشی و سایر ظلم‌های مالی بزرگ است. چاه در جهنم در انتظار کسی است که کم بدهد یا زیاد بگیرد. حال گاهی ترازو یا مترش خراب است، ولی اگر تقلب کند و حقه بازی او عمدی باشد و بالأخره کم‌فروش یا زیادبگیر محسوب گردد، قیامت سختی خواهد داشت.
کم‌فروشی در افراد حقوق‌بگیر
مثال دیگر برای کم‌فروشی، آن است که افراد حقوق‌بگیر و کلیه کسانی که در ازای انجام کار مستحق دریافت دستمزدند، موقع انجام کار کم‌کاری کنند، اما دوست داشته باشند، حقوق و دستمزد کامل و زیاد بگیرند.
کوتاهی در انجام کار در همه مشاغل مصداق کم‌فروشی است. کسانی که در اداره یا محل کار، در انجام وظایف محوله، سستی می‌ورزند، کار خود را کامل نمی‌کنند، وقت مخصوص انجام فعالیت را تلف می‌کنند یا با بی‌نظمی و حضور ناقص، به کارفرما لطمه می‌زنند ولی در پایان ماه انتظار دریافت حقوق و دستمزد کامل دارند، کم‌فروشی می‌کنند.
همچنین معلم یا استادی که از تدریس درس مورد نظر کم می‌گذارد و به جای تدریس، سخنان نامربوط بر زبان می‌راند یا در کلاس درس حرف‌های سیاسی می‌زند، آن هم در حال کم‌فروشی است. قرآن کریم می‌فرماید: وای بر کم‌فروشان!
افراد کم‌فروش کارمند و کارگر باشند یا معلم و استاد یا پزشک و مهندس یا هر شغل دیگری داشته باشند، وقتی نوبت دستمزد و درآمد می‌رسد، اعتراض می‌کنند که چرا کم است؟ اما وقتی نوبت به کار برسد، کم‌کار و بدکار و بی‌کارند.
کم‌فروشی در ایفای وظایف خانوادگی
مثال دیگر برای کم‌فروشی مربوط به نظام خانواده است. هر یک از اعضای خانواده وظایفی دارند؛ حال اگر در انجام وظایف خود سستی و کاهلی ورزند و از سایر اعضای خانواده، توقع رسیدگی کامل داشته باشند، دچار کم فروشی شده‌اند. مرد خانواده اگر می‌تواند باید زن و بچه‌اش را در رفاه و آسایش بگذارد و تأمین رفاه آنها تا آنجا که تجمل‌گرایی نباشد، عالی است و خشنودی خداوند را به همراه دارد، حتی طبق برخی روایات کارکردن برای زن و بچه و برای تأمین معاش خانواده، نظیر جهاد در راه خداست.
امام صادق (ع) فرموده‌اند: «الکادُّ على عِیالِهِ کالمُجاهِدِ فی سبیلِ اللّهِ». حال اگر کسی بتواند زن و بچه‌اش را در رفاه بگذارد، اما بدرفتاری کند، بخیل باشد، خانواده را در مضیقه بگذارد و نفقه ندهد یا کم بدهد، کم فروش است. آنکه به خانواده خویش رسیدگی نکند و آنها را در مضیقه بگذارد، طبق فرمایش امام صادق(ع) گناهکار است: «کفَى بِالْمَرْءِ إِثْماً أَن یَضَیعَ مَنْ یَعُولُهُ»
همچنین خانم باید شوهردار و بچه‌دار باشد. زنی که شوهرداری نمی‌کند علاوه بر اینکه ناشزه است و حق نفقه ندارد، گناهش خیلی بزرگ است و مصداق کم‌کاری و کم‌فروشی است. اگر زن از شوهر خود توقع امکانات داشته باشد، اما خود در انجام وظایفش کوتاهی کند، کم‌فروشی می‌کند. رسیدگی به فرزندان و تلاش برای تربیت آنها نیز وظیفه حتمی پدر و مادر است و سستی در این زمینه، مصداق کم‌فروشی است. رفتار پدر و مادر و نوع تربیت آنان باید به گونه‌ای باشد که فرزندان دیندار و بااخلاق شوند، فضائلی مانند صداقت، امانتداری، حیا و عفت، باید در نهاد فرزندان ریشه بدواند. اگر پدر و مادر، در خانه کم‌کاری کنند و صرفاً به فکر خودشان باشند، در دنیا و آخرت گرفتار خواهند شد.
پیغمبر اکرم(ص) از جایی رد می‌شدند و گروهی از بچه‌ها را دیدند. فرمودند: وای به بچه‌های آخر الزمان از دست پدر و مادرهایشان. گفتند: یا رسول‌الله پدر و مادرهایشان مشرکند؟ فرمودند: نه آنها مؤمن هستند، اما به فکر دنیای بچه‌ها هستند و به فکر آخرت آنان نیستند؟
یعنی نمی‌دانند این پسر و دختر با چه کسی رابطه دارند و نمی‌دانند فرزندشان به واسطه تلفن همراهی که در اختیار او گذاشته‌اند، به چه مفاسدی مبتلا می‌شود. اگر مادر و پدر بی‌تفاوت باشند و فرزندان آنها به فساد اخلاقی دچار شوند، قرآن کریم می‌فرماید: وای به این پدر و مادر که در اثر کوتاهی در تربیت دینی در چاه جهنم هستند. کم‌کاری در تربیت، کم‌کاری در زن‌داری، کم‌کاری در شوهرداری، مصداق کم‌فروشی است. همه در خانواده مسئولیت دارند. وظیفه سنگین است و همه باید در شناخت وظیفه و عمل کردن به وظیفه کوشا باشند.
انتهای پیام
