مواجهه مستقیم کودکان با اخبار جنگ؛ ممنوع

در زمان انتشار اخبار جنگ، باید دستورالعملی را برای نحوه برخورد با فرزندان خود آماده کنیم. این راهنما به ما کمک می‌کند تا به بهترین شکل ممکن با احساسات و نگرانی‌های آنها برخورد کنیم و فضای امنی برای گفت‌وگو فراهم کنیم. این روزها در لحظات حساس و پر از غرور، حماسه و دلاوری، برای اینکه کودکانمان هم احساس غرور و عزت داشته باشند و هم آسیب نبینند، هنگام صحبت درباره حملات موشکی سپاه باید برخی نکات را مدنظر داشت.

نجمه سادات مجدزاده، روان‌درمانگر حوزه کودک و نوجوان در گفت‌وگو با ایکنا در رابطه با حفظ سلامت روان کودکان در شرایط حساس اجتماعی بیان کرد: وقتی با یکسری اتفاقات مثل رخدادهای اخیر مواجه هستیم که در فضای اجتماعی و خانوادگی اضطراب و نگرانی‌هایی ایجاد می‌کند چند نکته را باید مدنظر داشته باشیم؛ اول اینکه نباید یکسری از واقعیت‌ها را نادیده گرفت مثل اینکه ظلمی در حال رخ دادن است و رژیم غاصبی وجود دارد که مسبب اتفاقات ناگواری است.

وی ادامه داد: در کنار این توضیحات باید تلاش کنیم تا برای کودکان احساس امنیت ایجاد کنیم؛ زیرا آنچه که کودک با آن مواجه می‌شود با بزرگسالان بسیار متفاوت است. کودکان اینگونه با استرس مواجه می‌شوند که گاهی ممکن است دچار خشم شوند یا خطرات را بزرگ‌نمایی کنند یا خطرات را انکار کنند یا حتی خود را مقصر بدانند و نتوانند واکنش مناسب داشته باشند. 

این روان‌درمانگر اضافه کرد:‌ باید احساس امنیت کودک را در نظر بگیریم و در کنار آن یکسری ارزش‌ها و مفاهیم مانند مفاهیم شجاعت، حس تعلق و وطن‌دوستی، غرور ملی، دفاع از وطن و... را به کودک منتقل کنیم. اکنون درون این بحران فرصتی است تا بتوانیم به این مفاهیم برای کودکان زیر پنج سال، پنج تا هفت سال و هفت سال به بالا متناسب با سن کودک به آنها بپردازیم.

ممنوعیت مواجهه کودکان با اخبار

وی درباره صحبت با کودکانی که زیر پنج سال هستند بیان کرد: کودکان زیر پنج سال نباید مواجهه مستقیم با هیچ‌گونه اخباری داشته باشند زیرا مخاطب اخبار رسمی افراد بزرگسال هستند و کودکان نیستند. آنها اساساً نباید با اخبار مواجه شوند و اگر هم مواجه شدند حداقل والدین باید در مقابل پرسش‌ها دستشان پر باشد. 

مجدزاد ادامه داد: نکته اول این است که به‌عنوان یک والد بتوانیم بر استرس و نگرانی خود تسلط پیدا کنیم. این موضوع به این معنا نیست که نخواهیم آن را بیان کنیم بلکه می‌توانیم نگرانی خود را در قالب یکسری از کلمات، جملات و احساسی که داریم منتقل کنیم نه به‌صورت رفتاری؛ مثلاً می‌توانیم بگوییم من هم احساس نگرانی می‌کنم و من هم گاهی می‌ترسم و این موضوع در چنین شرایطی بسیار طبیعی است اما باید قبل ‌از این‌که بخواهیم با فرزند خود گفت‌وگو کنیم و با او مواجه شویم تسلط لازم را بر خود داشته باشیم. 

این روانشناس افزود: برای کودکان زیر پنج سال می‌توانیم با توجیهاتی مثل قصه و بازی آنها را سرگرم کنیم البته تا جایی که می‌شود نباید به موضوع جنگ پرداخت اما اگر با آن مواجه شد به او اطمینان قلبی دهیم و بگوییم که هر اتفاقی که رخ دهد ما در کنارت هستیم. 

اهمیت تعریف قصه برای کودکان 

وی اظهار کرد: می‌توانیم برای کودک قصه‌ تعریف کنیم؛ مثلاً به‌عنوان نمونه در اتفاق اخیر بگوییم فردی که به شهادت رسیده فردی بوده که برای کودکان تلاش می‌کرده و برای اینکه بچه‌ها آسیب نبینند و تلاش می‌کرده و اتفاقاً او را با عنوان یک نماد مقاومت و قهرمان نشان دهیم و بگوییم که ما اگر ناراحت هستیم و اگر کاری انجام می‌دهیم برای دفاع از این فرد است.

این روانشناس تشریح کرد: باید متناسب با سن کودک یکسری جملات را بیان کنیم؛ مثلاً بگوییم اگر تو باشی در مقابل قلدری فردی چه کار می‌کنی؟ آیا دوست داری که از تو کسی دفاع کند؟ او هم فردی بوده است که در مقابل قلدری و دفاع از کودکان دفاع می‌کرده است. ما هم به‌عنوان بزرگسال تو و هر آن کس که در اینجا هست می‌خواهیم از تو دفاع کنیم. 

ممنوعیت صحبت از احتمال جنگ در مقابل کودکان

وی با بیان اینکه برای کودکان بزرگتر که در دوره دوم دبستان هستند باید مصداق‌های عینی‌تر بیاوریم،گفت: به‌ طور کلی در بچه‌های زیر پنج سال لازم است فضای خانه به صورتی باشد که اگر می‌خواهیم به موضوعات اینچنینی بپردازیم در مقابل کودکان نباشد و از صحبت احتمالات و اینکه حتماً جنگ می‌شود و غیره در مقابل کودکان بپرهیزیم مخصوصاً در مواجهه با کودکانی که پیش‌زمینه‌ اضطراب و ناامنی دارند باید خیلی بیشتر حواسمان باشد. 

مجد زاده تأکید کرد: باید فضای خانه هیجان مثبت داشته باشد و با کودکان بازی کنیم تا در فضای با نشاط بتوانیم اضطراب و نگرانی را جبران کنیم. یکی از راه‌های تخلیه‌ اضطراب و نگرانی بازی کردن است کمااینکه در بسیاری از فیلم‌هایی که از کودکان فلسطینی وجود دارد می‌بینیم که در اوج جنگ در حال بازی هستند.

بیان خاطرات و صحبت از همراهی و غرور ملی

وی اضافه کرد: می‌توانیم درباره آنچه که در دهه ۶۰ در ایران اتفاق افتاده است صحبت کنیم و خاطره بگوییم و از آ‌نچه که باعث شد در دهه ۶۰ همه مردم در کنار هم همراه باشند بگوییم اینکه غرور ملی در کنار اعتقاداتشان بود که باعث شد مردم همراهی، مقاومت و صبوری کنند دقیقاً مانند آن چیزی که اکنون در کشور در حال رخ دادن است. 

مجدزاده افزود: برای اینکه بتوانیم در دل این بحران خود را آماده کنیم باید به هر نحوی که می‌توانیم غرور ملی را تقویت کنیم، در رابطه با هویت ملی و افراد مؤثر صحبت کنیم. مثلاً برای کودکان بزرگ‌تر درباره این صحبت کنیم که طبق قوانین بین‌المللی و حق دفاع هر کشور از خود، هر کشور می‌تواند از خود دفاع کند کما این‌که ما نیز حق دفاع داریم و ما به‌قدری قدرت داریم که می‌توانیم از خودمان دفاع کنیم. 

وی با بیان اینکه به کودکان کوچکتر اطمینان را دهیم که اگر اتفاقی افتاد با مردم عادی کاری ندارند ادامه داد: باید گفت اصولاً در این مواقع مواجهه دشمن با مراکز نظامی است. می‌توانیم به قوانین بین‌المللی و پیامد منطقی رفتار هم اشاره کنیم که اگر کشور یکسری از قوانین را رعایت نکند پیامد منطقی چنین رفتاری این است که با آن برخورد می‌شود و این لزوم قوانین است که در بین‌الملل به‌گونه‌ای و در جامعه به‌گونه‌ای دیگری است؛ مثلاً از مصداق‌های عینی بگوییم اگر در کشور کسی تخلفی کند جریمه می‌شود و در سطح جهان نیز به همین شکل با کمی تفاوت است و یک فرد حق این را دارد که بتواند از خود دفاع کند.

همبستگی، رمز آرامش در هنگام بحران

این روانشناس تصریح کرد: احساس تنهایی باعث می‌شود که در شرایط بحرانی بیشتر دچار نگرانی شویم. باید این موضوع را به کودکان منتقل کنیم که در بحران‌ها چه در خانواده و چه در جامعه همگی در کنار هم هستیم. والدین در اوج ناامنی مثل جنگ می‌توانند به کودک خود احساس امنیت دهند. می‌توان با ارتباط مثبت در فضای خانوادگی و مدرسه و ایجاد نشاط و گفت‌وگو درباره مفاهیمی مثل وطن دوستی، تعریف کردن قصه‌ها، دیدن فیلم‌های متناسب با این مفاهیم برای کودکان اطمینان قلبی ایجاد کنیم. 

وی اضافه کرد: برخی از فیلم‌ها می‌‌تواند مفاهیم وطن دوستی، غرور ملی، عشق به سرزمین و... را خیلی بهتر از ما منتقل کنند. باید به کودکان بیشتر احساس دوست داشتن بدهیم و فضای خانواده را مثبت‌تر کنیم و با کودکان بزرگ‌تر بیشتر گفت‌وگو و صحبت‌های آن‌ها را بشنویم. 

لزوم شنیدن صحبت‌های کودکان و پاسخ مناسب به سؤالات آنها

مجدزاده با بیان اینکه والدین بعد از تسلط بر خود باید متوجه شوند که کودک نیز با چه نگرانی‌هایی مواجه است، افزود: اول از کودک سؤال کنیم که چه چیزی تو را نگران کرده ‌است؟ به زبان خیلی ساده می‌توانیم بسیاری از مفاهیم را به او توضیح دهیم اگر با موضوعی مواجه شد و نگرانی با او به او منتقل شد از او بپرسیم که چه چیزی باعث نگرانی تو شده است؟ باید با نگرانی کودک مواجه شویم و به حرف‌های او خوب گوش دهیم و به سؤالاتشان پاسخ مناسب دهیم.

گفت‌وگو از سجاد محمدیان