ظلم مالی بدتر است یا ظلم آبرویی
اگر از کسانی که به معارف قرآن کریم و روایات اهل بیت(ع) آشنا هستند، پرسیده شود، ظلم مالی بدتر است یا ظلم آبرویی؟ می‌گویند ظلم مالی بسیار بد است، اما بدتر از آن بردن آبروی مردم با گناهانی نظیر غیبت، تهمت، شایعه، زخم زبان و سرزنش است.
«حق‌الناس» مهمترین و پربسامدترین موضوع در دین اسلام است تا جایی که طولانی‌ترین آیه قرآن (سوره بقره آیه ۲۸۲) نیز به همین موضوع اختصاص دارد و امیرالمؤمنین امام علی (ع) نیز می‌فرمایند: «خدای متعال رعایت حقوق بندگانش را مقدمه‌ای بر رعایت حقوق خودش قرار داده است.»
اوج جلوه‌گاه توجه به حق‌الناس در مکتب اسلام و اهل‌بیت(ع) را می‌توان در شب عاشورا مشاهده کرد؛ هنگامی که امام حسین(ع) شرط پیکار با ظلم و همراهی با خود را بدهکار نبودن گذاشت و بیعت خود را از افرادی که حقی بر گردن دارند، برداشت، چراکه پرداخت حق مردم را مقدم بر حضور در جهاد با طاغوت می‌دانستند.
همین رویداد مهم و درس‌آموز از واقعه کربلا سبب شد تا ایکنا با آغاز ماه محرم امسال به موضوع مهم «حق‌الناس» بپردازد و بخش‌هایی از کتاب «حق‌الناس، ارتباط متقابل حقوق مردم و اخلاق اسلامی» نوشته آیت‌الله مظاهری را به نظر مخاطبان خود برساند که در ادامه مشروح بخش شصت و پنجم با عنوان «حق الناس آبرویی» را می‌خوانید.
نوع دوم حق الناس، حقی است که در اثر ریختن آبرو حاصل می‌شود. عِرض و آبروی بندگان خدا بسیار محترم است و از بین بردن آن ظلم و حق الناس محسوب می‌گردد. قبح و زشتی حق الناس آبرویی و پیامد‌های سوء آن اگر بیشتر از حق الناس مالی نباشد، قطعاً کمتر نیست؛ از این رو گناهش نیز بزرگتر خواهد بود. باید دانست که بالاترین ظلم آبروریزی است که بدتر از دزدی و خوردن مال مردم است. اگر از کسانی که به معارف قرآن کریم و روایات اهل بیت(ع) آشنا هستند، پرسیده شود، ظلم مالی بدتر است یا ظلم آبرویی؟ می‌گویند ظلم مالی بسیار بد است، اما بدتر از آن بردن آبروی مردم با گناهانی نظیر غیبت، تهمت، شایعه، زخم زبان و سرزنش است. این دیدگاه از روایات اهل بیت(ع) اخذ شده است. مثلاً در روایتی نقل شده است که رسول خدا(ص) در خطبه‌ای عظمت گناه «ربا» نزد خداوند سبحان و زشتی حیران‌کننده آن را شرح دادند.
سپس فرمودند: «إن أربى الرِّبَا عِرْضُ الرّجُلِ الْمُسْلِمِ». بر این اساس ریختن آبروی مسلمان از رباخواری بدتر و قبیح‌تر است. در روایت دیگری از آن حضرت آبروریزی شدیدتر از زنا است. اساساً، مردم مال را برای تأمین آبرو می‌خواهند، برای جمع‌آوری مال تلاش می‌کنند تا وجهه پیدا کنند و آبرویشان حفظ شود. حال اگر آبروی کسی ریخته شود اموال او چه فایده‌ای دارد؟ بر این پایه است که پیامبر اکرم(ص) در حدیثی فرموده‌اند: آبرویتان را به وسیله اموالتان حفظ کنید، «قوا بأموالکم عن أعراضکم». بسیاری از مردم حاضر نیستند دزدی کنند، اساساً شخصیت بیشتر آدمیان، به گونه‌ای نیست که با دیدن پول دیگران، به فکر سرقت بیفتند؛ اما برخی از همین آدم‌های باشخصیت، توجه ندارند که با یک جمله، آبروی دیگران را می‌برند و مرتکب گناه بزرگتری می‌شوند.
متأسفانه بعضی افراد، مراعات آبرو و حیثیت همنوعان را نمی‌کنند، از این رو به راحتی هم غیبت می‌کنند و هم غیبت می‌شنوند؛ هم تهمت می‌زنند و هم شنونده تهمت هستند؛ هم شایعه‌پراکنی می‌کنند و هم به شایعات گوش می‌دهند. گویا این گناهان برای عده‌ای از مردم عادی شده است. عادی شدن آبروریزی در بین مسلمان‌ها و عادت کردن آنها به این امر نکوهیده، مصیبت بسیار بزرگی است.
بعضی افراد نیز توجه به بزرگی گناه خود ندارند، نمی‌فهمند که سخن آنها یا رفتارشان، آبروی مردم را می‌برد و گناهش از دزدی بدتر است. حتی گاهی غیبت و تهمت یا شایعه‌پراکنی را واجب می‌پندارند. به عنوان سیاست، آبروی دیگران را می‌ریزند و نام آن را غیبت سیاسی، تهمت سیاسی و شایعه سیاسی می‌گذارند.
قرآن کریم در این باره می‌فرماید: «قُلْ هَل تُنَبِّئُکُم بالأخسرین أعمالاً، الَّذِینَ ضَلَّ سعیهم فی الحیاة الدُّنْیا وَهُمْ یَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ یحسنون صُنْعاً». به تعبیر قرآن شریف، ورشکسته‌ترین افراد در دنیا و آخرت کسی است که با ارتکاب گناه تخیل می‌کند که ثواب برای او نوشته‌اند. این افراد ورشکسته هنگام مرگ درمی‌یابند که بدهکارند و راهی برای جبران نمی‌یابند. در آن لحظه التماس می‌کنند که آنها را برگردانند، بلکه اعمال نیکو به جا بیاورند ولی خطاب می‌شود هرگز چنین برگشتی در کار نیست!
قرآن کریم می‌فرماید: «حَتَّى إِذا جَاءَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ رَبِّ ارْجِعُونِ لَعَلَّى أعمل صالحاً فیما ترکت، کلا». در عالم برزخ و در عالم قبر نیز، چنان که بعداً شرح داده می‌شود، مجبورند مار و عقرب و حشرات موذی را تحمل کنند تا قیامت برپا شود. در قیامت باید حساب‌ها تسویه شود. از این رو افراد ظالمی را که در دنیا آبروریزی کرده و در پرونده آنها حق الناس آبرویی ثبت شده، می‌آورند، مظلوم‌هایی که آبرویشان رفته را نیز می‌آورند. امام سجاد(ع) می‌فرمایند: برای تسویه حساب به اندازه حق، مظلوم از حسنات و اعمال نیکوی ظالم بر می‌دارند و به پرونده مظلوم اضافه می‌کنند.
«یؤْخَذُ لِلْمَظْلُومِ مِنَ الظَّالِمِ مِنْ حَسَنَاتِهِ بِقَدْرِ حَقٍ الْمَظْلُومِ فَتُزَادُ عَلَى حَسَنَاتِ الْمَظْلُومِ»، یعنی در قیامت حسنات افرادی که با آبروریزی، غیبت، تهمت، اهانت و گناهانی از این قبیل به دیگران ظلم کرده‌اند را به افرادی می‌دهند که مظلوم واقع شده و آبرویشان در دنیا رفته است. سپس امام سجاد(ع) می‌فرمایند: اگر ظالم، حسنه‌ای نداشته باشد یا حسناتش در تسویه حساب تمام گردد، گناهان مظلوم را به پرونده ظالم منتقل می‌کنند. در روایت دیگری آمده است که این افراد در قیامت سؤال می‌کنند، اعمال خیر و عبادات و انفاقات ما چه شد؟ پاسخ می‌شنوند: حسنات شما به پرونده اعمال کسانی انتقال یافت که در دنیا با آنان خصومت داشتید. سپس می‌گویند این گناهان چیست که در پرونده ما ثبت شده است؟ ما هرگز چنین اعمالی مرتکب نشده‌ایم. خطاب می‌شود اینها گناهان کسانی است که از آنها غیبت کرده‌اید به آنها ناسزا گفته‌اید و در خرید و فروش بر آنان ستم کرده‌اید.
قرآن کریم در این باره می‌فرماید: «وَقَدِمنآ إِلَىٰ مَا عَمِلُواْ مِنۡ عَمَلٍ فَجَعَلناهُ هَبَآءً مَّنثُورًا». اعمال خیر برخی افراد در قیامت، مثل گرد و غبار پراکنده می‌شود؛ یعنی آثار آن اعمال، پوچ می‌شود و هیچ نتیجه‌ای برای صاحبش نخواهد داشت.
انتهای پیام
