کد خبر: 4244594
تاریخ انتشار : ۰۷ آبان ۱۴۰۳ - ۰۷:۵۲

ترجمه‌های قرآن به زبان بوسنیایی؛ از انتقال صرف مفاهیم تا توجه به جنبه‌های زیبایی‌شناختی

نخستین مترجمان قرآن به زبان بوسنیایی تنها به انتقال صحیح مفاهیم این کتاب مقدس توجه داشتند. به تدریج در چند دهه گذشته، مترجمان در کنار دقت در انتقال درست مفاهیم قرآن، به جنبه‌های زیبایی‌شناختی ترجمه نیز توجه ویژه‌ای کرده‌اند.

به گزارش ایکنا به نقل از المسلمون حول العالم، زبان بوسنیایی یکی از زبان‌های اسلاوی جنوبی است و به دلیل تعامل فرهنگی با زبان عثمانی، از زبان‌های همسایگان خود یعنی کرواتی و صربی غنی‌تر شده است.

تاکنون چندین ترجمه از قرآن کریم به این زبان انجام شده است. وجه اشتراک همه اين ترجمه‏‌ها، از نخستين ترجمه كه توسط ميكو لوبيبراتيچ انجام شده تا ترجمه‌ای كه توسط انيس كاريچ، استاد تفسير دانشكده علوم اسلامى درسارايِوو صورت گرفته، بيش از هر چيز انگيزه دينى مترجمان و گرايش آنها به انتقال مفاهيم قرآن است. اين ترجمه‌‏هاى گوناگون به‌خوبى نشان مى‌‏دهند كه مترجمان بعدى همواره مى‌‌خواسته‏‌اند در ترجمه معانى قرآن كريم به بهترين صورت ممكن بر اسلاف خود پيشى بگيرند.

به همين دليل بیشتر اين ترجمه‌‏ها خالى از هرگونه كوششى در كشف ارزش‌هاى ادبى و ساختارى متن قرآن است، زيرا اين مترجمان تنها كوشيده‌‏اند معانى قرآن را به‌درستی ترجمه كنند و از جنبه‌های هنری آن غافل بوده‌اند. از اين رو مى‏‌بينيم به برخى از مترجمان ايراد گرفته مى‏‌شود كه آنان جوهر و جرئت دستيابى به ساختار زبانی قرآن كريم را نداشتند چون نتوانستند آن را به زبان خود انتقال دهند. اين در حالى است كه مترجمان تأكيد دارند كه تنها هدف آنان ترجمه و انتقال مفاهيم قرآنى است. در این میان، تنها كاريچ بود كه با ترجمه خود گام مهمى به جلو برداشت چرا كه وى به سبک بلاغی قرآن و ارزش‌هاى ادبى والاى آن نيز توجه داشته است. 

 کشیش مسیحی، نخستین مترجم قرآن به بوسنیایی

 
اولین ترجمه از معانی قرآن کریم به زبان بوسنیایی توسط یک کشیش مسیحی ارتدکس به نام میهایلو میچو لیوبیبراتیچ (Mihajlo Mićo Ljubibratić) انجام شد. او در قرن نوزدهم پس از میلاد، صرب‌ها و مسلمانان بوسنی و هرزگوین را تشویق به ایجاد اتحاد علیه دولت اتریش کرد. وی همچنین کوشید با ترجمه قرآن، رابطه بین مسلمانان و صرب‌ها را نزدیک سازد و گفت‌وگو و درک متقابل بین آنها را تقویت کند. این ترجمه در سال 1895 پس از مرگ نویسنده آن در 479 صفحه چاپ و در سال 1990 میلادی مجدداً چاپ شد.
 
ترجمه‌های قرآن به زبان بوسنیایی؛ از انتقال صرف مفاهیم تا توجه به جنبه‌های زیبایی‌شناختی
 
این مترجم در کار خود به ترجمه‌ای از قرآن به زبان فرانسه که اصالتاً لهستانی است، تکیه کرده و از ترجمه‌های روسی نیز بهره گرفت. وی از خط سیریلیک نیز استفاده کرد که نزدیکترین خط به خط صربی بود. این اثر فاقد متن عربی قرآن کریم است. با خواندن این ترجمه می‌بینیم که مترجم اشتباهات دینی و زبانی زیادی مرتکب شده است و محققان بوسنیایی این ترجمه را مورد انتقاد قرار داده‌اند.
 

مسلمانان، خالق دومین ترجمه بوسنیایی قرآن

 
ترجمه دوم قرآن کریم توسط دو محقق مسلمان به نام‌های جمال‌الدین جاشویچ (1870-1938 م.)، رئیس هیئت علمای مسلمان در پادشاهی یوگسلاوی و الحافظ محمد بانجا (متوفی 1962 میلادی) انجام شد. این ترجمه در سال 1937 پس از میلاد منتشر شد و در بین دانشمندان و مردم بوسنیایی اسقبال زیادی از آن شد. زیرا اولین ترجمه قرآن به دست مسلمانان بود و این دو مترجم بر ترجمه‌های فارسی، ترکی و تاتاری تکیه کردند. این ترجمه خالی از برخی اشتباهات نبود.
این ترجمه چندین بار تجدید چاپ شد، از جمله در سال 1969 در شهر زاگرب در 400 هزار نسخه و چاپ‌های دیگر در سال های 1972، 1974، 1978 و 1984 میلادی و در طول جنگ بوسنی (1992-1995) نیز  چاپ و به صورت رایگان توزیع شد.
 

ترجمه مفتی هرزگوین

ترجمه سوم توسط مفتی هرزگوین، حاج علی رضا قرابک (متوفی 1944 م.) در سال 1937 انجام شد که ترجمه ضعیفی بود که از ترجمه میشا استفاده کرده و دارای اشتباهات متعددی بود.
 
در دوران یوگسلاوی سوسیالیست، مقامات، زبان بوسنیایی را به رسمیت نمی‌شناختند و اجازه استفاده از آن را در دوره بین سال‌های 1945 تا 1990 میلادی ندادند. در این دوره تنها یک ترجمه جدید از معانی قرآن کریم به زبان بوسنیایی توسط پروفسور بسیم کورکوت (1904-1975 میلادی) که فارغ‌التحصیل الازهر در سال 1931 میلادی بود، انجام شد.
بوسنی
 
این ترجمه که در سال 1977 میلادی با متن عربی قرآن کریم  منتشر شد در ترجمه برخی از آیات از بقیه ترجمه‌ها متمایز بود، بنابراین به معنای قرآن نزدیکتر بود. دانشمندان بوسنیایی این ترجمه را ستوده‌اند و شورای شیوخ مسلمان سارایوو در سال 1983 میلادی این ترجمه را دوباره چاپ کرد. او در ترجمه خود از تفسیر الکشاف زمخشری استفاده کرده بود.
 

ترجمه‌های متعدد پس از استقلال بوسنی

 
پس از استقلال بوسنی از یوگسلاوی در سال 1990، چندین ترجمه از قرآن کریم به زبان بوسنیایی منتشر شد. ترجمه مصطفی ملیوو، متولد 1955 میلادی، ابتدا در سال 1994 میلادی، سپس چاپ دوم آن در سال 1995 میلادی و در 719 صفحه منتشر شد. وی از ترجمه‌های انگلیسی استفاده کرده بود. این کتاب حاوی چندین اشتباه در ترجمه است که بر باورهای اسلامی تأثیر می‌گذارد و همچنین اشتباهاتی در سبک زبان بوسنیایی دارد. ترجمه انس کاریچ (متولد 1958 میلادی) استاد آکادمی اسلامی در سارایوو در سال 1995 منتشر شد و تا حدود زیادی موفق بود. 
 

 دوراکوویچ، موفق‌ترین مترجم قرآن به زبان بوسنیایی

 
همچنین کتاب «قرآن کریم با ترجمه به زبان بوسنیایی» (Kuran s prijevodom) نیز در سال 2004 در سارایوو به قلم دکتر اسعد دوراکوویچ، رئیس گروه شرق‌شناسی دانشگاه سارایوو و عضو آکادمی زبان عربی در دمشق منتشر شد که تعدادی از متخصصان، آن را بهترین ترجمه زبان بوسنیایی دانسته‌اند.
بوسنی
 
دوراکوویچ(متولد 1948)، محقق برجسته بوسنیایی در مطالعات عربی و اسلامی است. وی پس از فارغ‌التحصیلی از دانشگاه بلگراد در یوگسلاوی آن زمان (صربستان کنونی) در سال 1972، کار آکادمیک خود را در بلگراد و پریشتینا (کوزوو کنونی) را با اخذ دکترا در ادبیات عرب آغاز کرد. از سال 1991 وی در مؤسسات مختلف دانشگاهی در سارایوو، به‌ویژه مؤسسه شرق‌شناسی کار کرده است. او در طول کار خود، آثار متعددی در زمینه‌های مختلف ادبیات عرب و همچنین ترجمه‌های بوسنیایی تعدادی از آثار از جمله هزار و یک شب (1999) منتشر کرده است و در سال 2003 موفق به دریافت نشان معتبر یونسکو شد و جایزه شارجه برای فرهنگ عرب را نیز دریافت کرد. تحقیقات دوراکوویچ در مورد قرآن عمدتاً به ابعاد بلاغی متن مربوط می‌شود، به عنوان مثال، در کتاب او در سال Stil kao argument: nad tekstom Kur'ana («سبک به عنوان استدلال: روی متن قرآن» را منتشر کرد. 
 
Kuran s prijevodom یکی از جدیدترین ترجمه‌های قرآن به زبان بوسنیایی است. بر خلاف ترجمه‌های قبلی قرآن بوسنیایی، دوراکوویچ ادعا می‌کند که جنبه بلاغی قرآن را در ترجمه خود بازتاب داده است. به عنوان مثال، وی رعایت انحرافات بلاغی (الطافات) متن منبع اصلی عربی را در هنگام ترجمه ضروری می‌داند. 
رویکرد هنری دوراکوویچ برای تحقق این امر در ترجمه‌های قرآن به زبان بوسنیایی کاملاً بدیع به نظر می‌رسد. قبل از هر چیز، دوراکوویچ ترجمه‌ای شاعرانه از سوره‌های مکی را انجام می‌دهد که معنا را با قافیه همراه کرده است.
در مقابل، ترجمه او از سوره‌های مدنی، به دلیل ویژگی‌های سبکی آن‌ها، با عبارات طولانی‌تر همراه است و عموماً با نظریه معادل‌سازی پویا مطابقت دارد. نقطه قوت خاص این ترجمه فقدان لفظ‌گرایی و تبیین هوشمندانه مفاهیم کلیدی است. سبک ترجمه آن را برای مخاطبان عمومی در بوسنی و کشورهای همسایه قابل فهم و استفاده است.
 
محققان بوسنیایی همچنین چندین ترجمه را نام برده‌اند که هرگز چاپ نشدند؛ برخی از آنها به خط عربی و برخی به حروف لاتین نوشته شده بودند.
 

تفسیر کامل قرآن کریم

 
تفسیر کامل قرآن کریم نیز اخیراً توسط شیخ دکتر صفوت خلیلویچ (متولد 1968 م.) که فارغ‌التحصیل الازهر و دارای مدرک دکتری در تفسیر است، منتشر شده است. مسلمانان بوسنی و هرزگوین و مؤسسات آنها اعم از مدارس، مؤسسات، مراکز تحقیقاتی و دانشگاه‌ها، توجه زیادی به قرآن داشته‌ و دارند. آنها در حفظ قرآن و نگارش کتاب درباره علوم قرآنی همچون تفسیر و ترجمه قرآن بسیار کوشا هستند.
 
 گزارش از محسن حدادی 
انتهای پیام
captcha