کمفروشی؛ یک آسیب در سطح تعاملات زندگی اجتماعی
کمفروشی محدود و متوقف در عرصه اقتصادی نیست بلکه قلمروی واقعی‌تر آن در حوزه‌های مختلف مد نظر اسلام بوده و یک آسیب در سطح مراودات و تعاملات زندگی اجتماعی است.
حجت‌الاسلام علیرضا قبادی، جامعه‌شناس و کارشناس در ادامه یادداشت‌هایی که با محور پرسشگری در قرآن کریم برای ایکنا ارسال کرده است، طی یادداشتی به تحلیل پرسش‌های مطرح شده در سوره مطففین پرداخته است که این یادداشت را با هم می‌خوانیم.
این سوره، شامل لطیف‌ترین و والاترین معارف و آموزه‌های دینی و معنوی و متضمن انذارها و بشارت‌ها و دو پرسش مهم و تامل برانگیز است. مجموعه آیات این سوره از جمله دو پرسش آن، مجموعه‌ای از معارف مهم از گفتمان قرآن کریم را بیان می‌کند.
سوره با تهدید، هشدار و انذاز بسیار شدید درباره یک رذیله اخلاقی و در عین حال یک آسیب مهم اجتماعی آغاز می‌شود، آسیبی که موجب افساد و از هم پاشیدگی جامعه می‌شود. کمفروشی یک رذیله اخلاقی در سطح فردی و در عین حال و مهم‌تر از آن، یک آسیب و آفت بسیار مهم در سطح اجتماعی است. عمق این خسارت و آسیب اجتماعی آنگاه بیشتر نمایان می‌شود که ابعاد و دامنه آسیب‌های کمفروشی را تنها محدود و متوقف در عرصه اقتصادی ندانیم، بلکه قلمرو تاثیرگذاری وسیع‌تر و واقعی‌تر آن را در حوزه‌های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اداری و ... نیز مد نظر قرار دهیم.
با چنین نگاهی، بی‌تردید کمفروشی یک آسیب در سطح مراودات و تعاملات زندگی اجتماعی است. چنین آسیبی، خسارت جبران‌ناپذیری بر پیکره جامعه وارد می‌کند. نظر به چنین پیامدهایی است که پرسش نخست این سوره با سیاق و بیانی خاص توام با هشدار، توبیخ و تعجب از چنین رفتاری می‌پرسد که: آیا آنان (کم‌فروشان) فکر نمی‌کنند که در روزی بس بزرگ مبعوث می‌شوند؛ روزی که همه مردم در پیشگاه پروردگارشان آماده می‌شوند.
سپس قرآن به سرنوشت محتوم آنان در زندگی ابدی اشاره می‌کند. نکته لطیف ارائه ملاک یا به اصطلاح تعریف مفهومی و عملیاتی کمفروشی در این سوره است. چنانکه کمفروشی با توسعه مفهومی آن در نظر گرفته شود، قرآن کریم، مطففان(کم‌فروشان) را چنین تعریف می‌کند: کسانی که حقوق خودشان را در مراودات و تعاملات اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، اداری و... کامل طلب می‌کنند، اما آنگاه که می‌خواهند حقوق مردم یا جامعه را بپردازند، کم می‌گذارند و کوتاهی می‌کنند. به عبارت دیگر توقع دارند حقشان تمام و كمال پرداخت شود اما در پرداخت حقوق دیگران به آنان ضرر مى‌‌رسانند گویا آنان در فقره نخست فزون‌طلبند و در مقوله دوم خیانت‌کار.
چنین ویژگی و روحیه‌ای دقیقا خلاف آن آموزه مهمی است که از اولیای دین از جمله پیامبر رحمت(ص) به ما توصیه شده است که بر دیگران همانگونه که بر خود می‌پسندید، روا دارید ... . به دلیل آسیب و آفتی که کم فروشی در سطح فردی و اجتماعی دارد، قرآن کریم افزون بر آنکه مطففان را به لفظ «ویل/ وای»، خطاب کرده است و در بیانی توبیخی، پرسش می‌کند آیا آنان گمان نمی‌کنند که روزی مبعوث می‌شوند و پس از این پرسش نیز فاجران را توصیف کرده و سرنوشت محتومشان را بیان می‌کند.
بی‌شک، سوره مطففین با چنین محتوا، مضمون و هشداری مصداق کاملی از آیه شریفه قرآنی است که می‌فرماید: پس به چه سخنی پس از این ایمان می‌آورید؟
طی گفتار بعد، به بررسی و تحلیل پرسش دوم این سوره می‌پردازیم. در شب جمعه پیش رو با قرائت و تدبر در آیات این سوره ضمن بهره‌مندی و درس‌آموزی از آیات آن، از دعای مستجاب در سفره و محضر قرآن کریم همگان اعم از زندگان و در گذشتگان را به دعای خیر یاد کنیم.
انتهای پیام
