پرسش مهم سوره ضحی

حجت‌الاسلام علیرضا قبادی، جامعه‌شناس و کارشناس دین یادداشتی را به مناسبت ایام شهادت امام باقر (ع) و با محور «پرسشگری در قرآن» نوشته که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.

سالروز شهادت امام محمد باقر (ع) را تسلیت و تعزیت می‌گوییم، پیشوای معصومی که عمر پربرکتشان به خیرخواهی مردم و دعوت آنان به سوی خداوند و تعلیم و ترویج علم و آگاهی و تأسیس بنیاد فکری و فرهنگی، سپری شد. بدین مناسبت گفتار دیگری از پرسشگری در قرآن کریم را حضور گرامی شما تقدیم می‌دارم.

چنانچه اشاره شد، دو سوره ضحی و انشراح در فضای گفتمانی واحدی قرار دارند. در هر دو سوره محبت‌ها و کرامت‌های الهی به پیامبر (ص) یادآوری شده است. هر چند تمایز‌ها و تفاوت‌هایی نیز بین نوع نعمت‌های اعطایی به پیامبر (ص) میان این دو سوره وجود دارد.

سه عنایت و موهبت مهم خداوند به آن حضرت در سیاق پرسش در این سوره عبارتند از پناه‌دادگی خداوند به پیامبر (ص)، هدایت آن حضرت و بی‌نیازی رسول خاتم (ص) که در اسلوب بیانی زیر آمده است.

آیا یتیمت نیافت؟ و پناهت داد، آیا (راه) گم شده‌ات نیافت؟ و هدایتت کرد. آیا تهى‌دستت نیافت؟ و بى‌نیازت کرد. سه کرامت مزبور که به لفظ (صیغه) ماضی آمده است به ثبوت و تحقق ویژگی‌ها و کرامت‌های برشمرده شده برای پیامبر خاتم (ص) دلالت دارد.

سپس مانند سوره انشراح، متناسب با مفاد عنایت‌های مزبور توصیه‌هایی نیز به پیامبر (ص) شده است که بر اساس نظر عموم مفسران بزرگوار تنها به پیامبر (ص) اختصاص نداشته و قابل تعمیم به همه مردم است. گویا خداوند با پیامبرش (ص) چنین گفتگو می‌کند، حال که چنین کرامت‌ها و عنایت‌هایی مشمول شما شده است، پس یتیم‌نواز باش نیازمندان را دستگیر باش و نعمت پروردگارت که گویا اساسی‌ترین آن، نعمت هدایت است، برای مردم بازگو.

در شب جمعه پیش رو، که با ایام پر فیض و معنوی دهه اول ذی‌الحجه و لبیک گفتن (حاجیان) به پروردگار و شهادت امام پنجم (ع) مصادف است، از فیض دعا و اعمال نیکوی‌تان همگان را بهره‌مند کنید.