«مولود النبی» کتابی متقن درباره پیامبر(ص) است + صوت

نسخه‌های مولودنامه پیامبر اکرم(ص) از گذشته تاکنون در استان بوشهر به‌ عنوان موقوفه در حسینیه‌های این استان نگهداری می‌شوند و نسل به نسل منتقل شده‌اند تا امروزه به دست ما برسند.

متأسفانه این نسخه‌های خطی به علت شرایط نامناسب نگهداری در معرض نابودی است. از طرف دیگر از آنجا که این نسخ خطی مربوط به بیش از 150 سال پیش است و از نثر فنی و شیوه نگارشی خاصی در تدوین تبعیت می‌کنند، نسل جدید به سختی قادر به خواندن آنها هستند. به‌ همین ‌دلیل از زاویه دید قاطبه اهل فن و کارشناسان حوزه ادبیات به ویژه آثار ادبی مذهبی بیم آن می‌رود که نسل جدید به مرور از خواندن این مولودنامه فاصله گرفته و در نتیجه این سنت حسنه که کار ارزشمند فرهنگی و بخشی از آداب و رسوم منطقه جنوب ایران به ویژه استان بوشهر به شمار می‌رود به دست فراموشی سپرده شود.

از طرف دیگر آن‌گونه که شایسته و بایسته چنین متونی است تاکنون هیچگونه پژوهش دقیقی روی این متون انجام نشده و برخی افراد ناآشنا با رونویسی از این نسخ خطی، اشتباهات فراوانی را در نوشته‌های خود وارد کرده‌اند؛ از این رو چنین مولفه‌های آسیب‌زا ایجاب می‌کند تا برای حفظ این آثار معدود اما باارزش، توسط کارشناسان و خبرگان امر مورد تصحیح و تعلیق قرار گیرند تا ضمن تبیین پیچیدگی‌ها و ابهامات، این نسخ خطی از فراموش شدن فرهنگ بومی، عادات و رسوم مردم این منطقه (بوشهر و شهرستان دشتستان) که سالیان دراز نسل به نسل منتقل شده است جلوگیری شود.

این مولفه را نیز نباید از خاطر دور داشت که مواجهه نسل جدید با خطر تهاجم فرهنگی غرب، تضعیف این سنت بومی، آداب و رسوم منطقه‌ای را بیش از پیش تهدید می‌کند؛ به گونه‌ای که اگر این مراسم فرهنگی به‌ خوبی تدوین و مکتوب نشود در آینده‌ای نه چندان دور با همان خطری مواجه خواهیم شد که اکنون موسیقی سنتی ایران در تهاجم موسیقی پاپ مورد هجمه غفلت و بی‌توجهی قرار گرفته است.

طرح تصحیح و تعلیق این دست از آثار ضمن مستندسازی فرهنگی و آیینی مردم این منطقه به حفظ میراث هویتی آنان نیز کمک می‌کند.

نسخه خطی «مولود النبی» تحریر و ترجمه «محمدباقر خشتی» (متوفی قرن ۱۳ هجری قمری) از نمونه‌های مهم در زمینه ادبیات آیینی به ‌شمار می‌آید. این اثر در یک مقدمه و شش باب به بررسی وصف نور پیامبر(ص) قبل از تولد و بررسی زندگی ایشان بعد از تولد تا زمان ازدواج ایشان با حضرت خدیجه(س) می‌پردازد.

بی‌تردید تحقیق پیرامون شخصیت پیامبر اکرم(ص)، مایه کشف اندکی از ابعاد شخصیت آن بزرگوار خواهد شد و گام نهادن در چنین مسیری بیانی برای اظهار عجز از تبیین دریای فضائل و خصائص آن ختم نبوت است. اهمیت این کتاب -مولودنامه «مولود النبی»- در نقل وقایع زندگی پیامبر اکرم(ص) با استناد به روایات متعدد از راویان ثِقه است؛ همچنین اشعاری که مترجم در بیان خصال پیامبر(ص) سروده است بر شیوایی و جذابیت این کتاب افزوده است. همچنین نباید از خاطر دور داشت که تصحیح این اثر و آثاری از این دست اهمیت فراوانی در آشنایی بهتر با ادب فارسی دارد.

کتاب مولودنامه «مولود النبی» توسط حسین مُهتدی، دانشیار «دانشگاه خلیج فارس» تصحیح و با مقدمه حضرت آیت‌الله صفایی بوشهری نماینده مردم تهران در مجلس خبرگان رهبری و نماینده ولی فقیه در استان بوشهر از سوی انتشارات «۱۰۰ برگ» منتشر شده است.

در همین راستا خبرنگار خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) به بهانه انتشار این اثر و آشنایی هر چه بیشتر عموم مخاطبان با مولودنامه‌ها، سابقه عقبه آنها در بین متون ادبیِ مذهبی و بازنمایی سنت مولودنامه‌خوانی در استان بوشهر و به ویژه شهرستان دشتستان به گفت‌وگو با حسین مهتدی که کار تصحیح و تعلیق کتاب «مولود النبی» را انجام داده نشسته که حاصل در ادامه از خاطرتان می‌گذرد.

ایکنا: جناب مهتدی برای آغاز گفت‌وگو تعریفی از «مولودنامه» در میان گونه‌های نگارشی متون مذهبی و کهن ایرانی داشته باشید.

«مولودنامه» به زندگینامه پیامبر اکرم(ص) می‌پردازد که در اصطلاح به آن «مولود النبی» نیز گفته می‌شود. در استان بوشهر و به شکل مشخص در شهرستان دشتستان سه مولودنامه وجود دارد. یکی «مولودنامه حضرت علی(ع)»؛ دیگری «مولود النبی» مربوط به پیامبر اکرم(ص) و سومین آنها به «مولودنامه حضرت صاحب‌الزمان(عج)» اختصاص دارد. هر سه این مولودنامه‌ها در ایام ولادت این بزرگواران در استان بوشهر و به شکل مشخص در دشتستان در مجامع عمومی توسط شخصی که از صدا و طنین خوش بهره می‌برد مورد استفاده قرار می‌گیرد. آن فرد در مقام قاری به خوانش مولودنامه می‌پردازد و مابقی افرادی که در مجلس حضور دارند در مقام مستمع، شنونده قرائت آن فرد از مولودنامه هستند.

برگزاری آیین مولودنامه‌خوانی در دشتستان بوشهر از آداب و رسوم خاصی تبعیت می‌کند. متناسب با حجم کتاب مولودنامه هرکدام از این جشن‌ها به‌تفصیل در چند روز برگزار می‌شود. به‌ عنوان نمونه‌خوانش «مولود النبی» که پرحجم‌ترین مجلد در میان سه مولودنامه‌ای که از آنها نام بردم شناخته می‌شود یک هفته زمان به خود اختصاص می‌دهد. امروزه در تقویم فرهنگی و مذهبی کشورمان هفته‌ای به‌ نام «هفته وحدت» وجود دارد که مراسم آئینی در این هفته برگزار می‌شود. اما وقتی به عقبه و سابقه این مولودنامه یعنی به 150 سال پیش بازمی‌گردیم شاهد خوانش و برگزاری مراسم مولودنامه‌خوانی با شیوه متفاوتی می‌رسیم. این نشان‌دهنده جایگاه والای سنت مولودنامه‌خوانی در میان مردمان بوشهر و به‌ ویژه شهرستان دشتستان این استان به شمار می‌رود. مولودنامه امام علی(ع) در سه روز و مولودنامه امام زمان(عج) در یک شبانه‌روز خوانش می‌شود.

هر سه این مولودنامه‌ها به زندگینامه این بزرگواران در بطن و متن خود می‌پردازد.

ایکنا: با توجه به عقبه و سابقه سنت مولودنامه‌خوانی که به آن اشاره کردید، آیا برگزاری این آیین تنها مختص استان بوشهر است یا در سراسر کشور شاهد برگزاری چنین آیین‌هایی در قالب خوانش مولودنامه هستیم و شما در مقام پژوهشگر تمرکز خود را بر استان بوشهر و شهر دشتستان قرار داده‌اید؟

از نظر علمی متن مولودنامه‌ها به‌ویژه «مولود النبی» متنی مستند و قابل اتقان است. این مسئله را تنها بر اساس نگاه خود بیان نمی‌کنم، بلکه در مقام مصحح این مولودنامه و در مواجهه با اسناد بسیار معتبری که در متن این کتاب وجود دارد می‌توان به اتقان و استناد موارد بیان‌شده و سنت مولودنامه‌خوانی اشاره کرد.

تمام احادیث و روایت‌های موجود در این مولودنامه‌ها به‌ویژه مولودنامه نبی اکرم(ص) اسلام که کار تصحیح و مداقه آن را بر عهده داشتم بدون استثنا همگی از اعتبار بالا و ارجاعات مختلف و متعددی در منابع قابل استناد و اتقان در متون ادبی و دینی مسلمانان بهره می‌برد اما شیوه خواندن مولودنامه‌ها و اجرا کردن آن بومی منطقه بوشهر و شهر دشتستان است.

ایکنا: برگزاری رفتارهای آیینی به‌ ویژه چنین دست از مراسم‌هایی که استوار به مبانی مذهبی و دینی مسلمانان است خاصه در ایران‌زمین به ‌سبب قرار گرفتن در اعیاد میلاد حضرت محمد(ص)؛ حضرت علی(ع) و امام زمان(عج) که از اعیاد بزرگ مسلمانان شناخته می‌شود همواره با بهره بردن از موسیقی، دستگاه‌ها و ردیف‌های آوایی همراه بود است. در این میان به شکل ویژه وقتی نگاه خود را بر آیین‌های مذهبی، فولکلور و وام‌دار سنت مردمان جنوب کشورمان خاصه استان بوشهر متمرکز می‌کنیم به ‌وضوح همراهی موسیقی را در قالب برگزاری رفتارهای آیینی و سنتی مردمان این خطه شاهد هستیم. آیا در ایام برگزاری خواندن مولودنامه‌ها از جمله مولود نامه نبی مکرم(ص) اسلام که طبق فرمایش شما بومی این استان و منطقه دشتستان است نیز از فضای موسیقایی سنتی مردمان جنوب کشور بهره برده می‌شود یا شیوه اجرای آن متفاوت است؟

بله به قطع و یقین آنگونه که شما اشاره کردید با توجه به فرهنگ غنی موسیقی میان مردمان ایران‌زمین به‌ویژه استان بوشهر و شهر دشتستان، بسیاری از رفتارها و مراسم آیینی خاصه در ایام سرور، جشن و شادی میلاد پیامبر اکرم(ص) و دیگر ائمه اطهار(ع) و امامان همواره با موسیقی همدل بوده ‌است.

کتاب مولودنامه نبی اکرم(ص) به دو بخش تقسیم می‌شود. بخش ابتدایی این اثر به نثر نگاشته شده و بخش دوم و انتهایی آن اثری منظوم است که اشعار این بخش با شیوه‌های مختلف موسیقایی، آیینی و روایی در زمان برگزاری آیین مولودنامه‌خوانی اجرا می‌شود.

ایکنا: برای طرح این پرسش از خاطره جمعی و دانش شخصی خود بهره می‌برم. استان‌های جنوب کشورمان خاصه استان بوشهر در کنار میزبانی از مردمان خون‌گرم بوشهری که به زبان همین منطقه و گویش بوشهری تکلم می‌کنند از هم‌وطنان عرب‌زبان ما نیز میزبانی می‌کنند. آیا در برگزاری مراسم مولودنامه‌خوانی خاصه مولود نامه نبی اکرم(ص)، هم‌وطنان عرب‌زبان ما این مولودنامه را با زبان و گویش خود اجرا می‌کنند یا اتکا به زبان فارسی آن دارند؟

اگر منظورتان فقط همین کتاب مولودنامه باشد خیر؛ اما اگر به اصل مبدأ و ریشه آن بازگردیم که این بازهم بخشی از کار تحقیقی و پژوهشی من را بر بلندای این مولودنامه به خود اختصاص داده ‌است می‌توانم بگویم اصل این مولودنامه به مهاجران عربی که به‌ ویژه از کشور بحرین به سرزمین ایران آمده‌اند بازمی‌گردد و به ‌عنوان میراثی از این مهاجران عرب‌زبان خاصه از کشور بحرین در فرهنگ مردمان بوشهر و جنوب کشورمان جای خود را باز کرده ‌است.

حتی ما خاندانی در میان خاندان‌های مشهور و شناخته‌شده بوشهر داریم که آنها را به‌عنوان «آل‌عصفور» (خاندانی از علمای روحانی شیعه در بحرین، قطیف و نواحی جنوب ایران به ویژه در استان‌های فارس و بوشهر در سده دوازده و سیزده هجری قمری (۱۸ و ۱۹ میلادی) هستند) می‌شناسیم. در آرامستان‌های بوشهر و شهر دشتستان بر روی سنگِ مزار این افراد خاندان «آل‌عصفور» را می‌توانیم ببینیم. اینها همان مهاجران بحرینی هستند که چیزی قریب به دو قرن پیش به بوشهر مهاجرت کردند و این احتمال داده می‌شود که اصل این مولودنامه مربوط به این افراد و خاندان بوده و به زبان فارسی ترجمه شده‌ است.

ایکنا: حال بعد از این مقدمه و معرفی پیشینه، عقبه و شیوه برگزاری مراسم مولودنامه‌خوانی در استان بوشهر و شهر دشتستان به شکل متمرکز بر اثری که شما کار مداقه، پژوهش و تصحیح آن را برعهده داشتید یعنی نسخه خطی «مولود النبی» ترجمه آقای محمدباقر خشتی متمرکز شویم. از این مولودنامه، ویژگی‌های انحصاری آن و همچنین آقای خشتی بفرمایید.

کتابی از آقای ایرج خسروانی از اعضای هیات علمی دانشگاه «سلمان فارسی خلیج فارس» با نام «خِشت و کُمارِج، گذرگاه خلیج فارس» وجود دارد که مربوط به تاریخ منطقه «خشت» در استان فارس است. در آن کتاب از فردی به‌ نام «ملاباقر خشتی» نام برده شده است. آنگونه که در کتاب‌ها و منابع مختلف و متعدد تحقیق کردم تنها کسی که می‌تواند نزدیک به «محمدباقر خشتی» مترجم کتاب «مولود النبی» باشد همین «ملاباقر خشتی» است که در منطقه خشت استان فارس ساکن بوده ‌است.

در کتاب «خِشت و کُمارِج، گذرگاه خلیج فارس»آقای خسروانی چنین آمده که ملاباقر خشتی، شاعر؛ واعظ؛ فردی خوش‌صحبت و مرثیه‌خوان بوده که مراثی خود را بر منبر می‌خوانده و تا سال 1260 هجری قمری در قید حیات بوده ‌است. آنگونه که در این کتاب آمده از ملاباقر خشتی هرچند اشعار بسیار کمی امروز به دست ما رسیده اما بنا به اقوال مختلف و متعدد او شاعری محبوب بوده و اشعار فراوانی را سروده است. تنها منبعی که توانستم در این مسیر تحقیق و پژوهش میان منابع مختلف و متعدد به آن به شکل مستقیم ارجاع دهم همین کتاب آقای خسروانی است.

از سویی دیگر «ملاباقر خشتی» در مقدمه کتاب «مولود النبی» گفته است: «این کتاب را ترجمه و به رشته تحریر درآورده‌ام»؛ این نشان می‌دهد که اصل کتاب به زبان عربی بوده که او کار ترجمه‌اش را برعهده داشته. او می‌گوید: «شخصی به‌ نام «شیخ حسن بن زین‌العابدین خشتی» -که از اهالی منطقه خشت  است- از این فقیر حقیر خواست که مولودنامه عربی را عجمی کند.» این جمله‌ها و گفته‌ها نشان می‌دهد که اصل این مولودنامه عربی بود و حسن بن زین‌العابدین خشتی از ملاباقر خشتی می‌خواهد که کار ترجمه این مولودنامه را به فارسی انجام دهد.

ملاباقر خشتی (مترجم مولود النبی) در فراز دیگری از مقدمه این مولودنامه می‌گوید: «اطاعت امر کرده و شروع به ترجمه و تحریر این کتاب کرده‌ام.» با توجه به اینکه در این کتاب اشعار فارسی به کار رفته؛ این نشان می‌دهد که این اشعار اضافه به منبع اصلی این کتاب که به زبان عربی بوده شده است، چرا که می‌دانیم محمدباقر خشتی فردی شاعر و خوش‌قریحه در این حوزه بوده ‌است و بعد از کار ترجمه آنجایی ‌که تأکید بر تحریر این اثر دارد می‌توان گفت که اشعار فارسی که در این مولودنامه به ‌کار رفته جملگی سروده ملاباقر خشتی است.

بر اساس همین داده‌ها می‌توان گفت ملاباقر خشتی به نوعی علاوه‌بر کار ترجمه مولودنامه «مولود النبی» اضافاتی نیز بر این کتاب داشته است.

نکته دیگر آن است که با وجود پژوهش‌های فراوان و متعدد نتوانستم به این مهم دست پیدا کنم که اصل این مولودنامه عربی توسط چه کسی نوشته ‌شده و هنوز نمی‌دانیم که نگارش این مولودنامه به زبان عربی توسط چه کسی صورت‌ گرفته است.

ایکنا: در فرازی از معرفی این کتاب چنین نوشته ‌شده است که «این کتاب در نقل وقایع زندگی پیامبر با استناد به منابع متعدد از راویان ثِقه (واژه‌ای در علم رجال که نشان‌گر مورد اعتماد بودن راوی است) صورت ‌گرفته است.» در کار نگارش آثار دینی و مذهبی یکی از مهمترین مؤلفه‌ها خاصه وقتی ‌که آن اثر بر بلندای ائمه اطهار(ع) و یا حضرت محمد مصطفی(ص)، پیامبر ختمی مرتبت استوار است؛ اتقان اسناد یکی از اصلی‌ترین موارد برای اصالت بخشیدن به آن کتاب به ‌شمار می‌رود. در مقام فردی که کار تصحیح و تعلیق «مولود النبی» را انجام داده‌اید درباره اسناد و منابعی که در این اثر از آنها یاد شده و شما کار تحقیقی خود را بر آنها استوار کرده‌اید توضیح دهید.

این مولودنامه زندگی پیامبر(ص) را از قبل ‌از آفرینش آسمان‌ها و زمین شروع می‌کند و پایان آن به زمان ازدواج حضرت محمد(ص) با حضرت خدیجه(س) می‌رسد. موضوعاتی مانند آفرینش حجاب‌های دوازده‌گانه از نور حضرت محمد(ص)؛ خروج حضرت محمد(ص) از دریای نور؛ آفرینش حضرت آدم(ع) تا «هشام بن عبد مناف» و ازدواج او؛ داستان اصحاب فیل؛ معجزات پیامبر؛ همچنین ارجاعاتی از قبل ‌از بعثت پیامبر در این مولودنامه وجود دارد.

از دیگر مواردی که در این مولودنامه وجود دارد می‌توان به معرفی پیامبر(ص) در ادیان دیگر نیز اشاره کرد اینکه کاهنان مسیحیت چه دیدگاهی به پیامبر اسلام داشته‌اند و در کتاب‌های خود درباره حضرت محمد(ص) چه پیش‌بینی‌ها و پیش‌گویی‌های درباره آخرین پیامبر خداوند داشته‌اند. همچنین پرداختن به پاره‌ای از معجزات حضرت محمد(ص) مثل ماجرای نصب حجرالاسود؛ آشنایی پیامبر(ص) با جناب خدیجه(س) که به‌ عنوان تاجر مدیریت کاروان‌های او را برعهده می‌گیرد و حوادثی که در این طریق اتفاق افتاده است از دیگر مواردی است که در این مولودنامه ذکر شده است.

در لابه‌لای اینها نویسنده به یکسری داستان‌های اشاره می‌کند و یا گاه به برخی احادیثی اشاره می‌کند که ارجاعی برای آنها در متن کتاب موجود نیست. البته اگر به سبک نگارش کتاب‌ها در عهد قدیم یعنی حدود 150 تا 200 سال پیش که نگارش این اثر و ترجمه‌اش صورت‌گرفته بازگردیم به ‌وضوح درمی‌یابیم که در حین نگارش چنین کتاب‌هایی سنتی به ‌نام ارجاع‌دهی در آنها مرسوم نبوده است.

در مسیر تصحیح و تعلیق کتاب «مولود النبی»، ردپای احادیث و روایت‌های تاریخی که در این کتاب ذکرش آمده را در کتاب‌های معتبر تاریخی رصد کرده و مورد جست‌وجو قرار دادم. وقتی کار انطباق آنها را در اسناد متقن و قابل‌ اتکا با احادیث و روایت‌هایی که در مولودنامه «مولود النبی» وجود دارد انجام دادم متوجه شدم که بدون کوچکترین اضافه یا کاستی آن حدیث یا روایت و اتفاق مبتنی بر نام بلند حضرت ختمی مرتبت(ص) در نگارش این مولودنامه مورد استفاده قرار گرفته است. یعنی چیزی به گزاف و یا خلاف واقعیت در این اثر وجود ندارد.

از جمله کتاب‌های معتبری که در مسیر کار تحقیق، پژوهش، تصحیح و تعلیق در مواجهه با روایت‌ها و احادیثی که در متن اصلی این اثر وجود دارد از آنها بهره بردم می‌توانم به کتاب «الوافی» فیض کاشانی؛ «مناقب آل ابی‌طالب» ابن شهرآشوب و «لا یَحْضُرُهُ الفَقیه» شیخ صدوق اشاره کنم. همچنین کتاب‌های تاریخی مثل کتاب «مُعْجَم البُلدان» دانشنامهٔ جغرافیایی نوشتهٔ یاقوت حموی؛ «مروج‌الذهب» منصوری و «الکامل» ابن اثیر از دیگر کتاب‌هایی بود که در مسیر انطباق احادیث و روایت‌هایی که در «مولود النبی» به آنها اشاره شده بود بهره بردم. با اتکا به تمامی این کتاب‌ها می‌توان اذعان داشت روایت‌ها و احادیثی که در مولودنامه «مولود النبی» مورد اشاره نویسنده قرار گرفته در تمامی آن منابع به عین و صدق وجود دارد. من نیز در مسیر کار پژوهش، تصحیح و تعلیق این اثر تمامی آنها را استخراج و در این اثر به‌ عنوان اسناد قابل اتقان و اتکا جهت آرامش خیال خوانندگان قرار داده‌ام.

ایکنا: می‌دانیم تصحیح چنین آثاری در حوزه ارتقا و آشنایی هرچه بیشتر و بهتر ادب فارسی نقش بالایی دارد. شما به ‌عنوان مصحح و فردی که کار پژوهش این مولودنامه را انجام داده‌اید اگر بخواهید درباره اهمیت و تأثیری که «مولود النبی» در آشنایی بهتر با ادب فارسی برای عموم مخاطبان می‌تواند داشته باشد توضیح دهید به چه نکته یا نکاتی اشاره می‌کنید؟

در مقدمه این کتاب به امتیازها و ویژگی‌های مثبت و هم برخی از نواقص این مولودنامه اشاره کرده و به شکل مفصل به این نکات ارجاع داده‌ام.

یکی از خصوصیات سبک مترجم یعنی محمدباقر خشتی آن است که او در نگارش این اثر به ‌شدت بر ادبی‌نویسی و بهره بردن از صنایع ادبی و شعری برای ترجمه این اثر بهره برده است. یعنی سعی کرده که در قالب ترجمه منبع اصلی که به زبان عربی بوده ابتدا آن را به نثری ادبی بازگرداند و در خلال آن از اشعار نیز استفاده کند.

به عنوان مثال ملاباقر خشتی در جایی می‌گوید: «زیباعروس مِهر از فیروزان حجله سپهر سر برآورد» یا در جای دیگری می‌گوید: «در عالم خواب جوانی به نزد وی آمد با قامتی زیبا چون سرو رعنا و جمالی دل‌آرا...» او در ترجمه این مولودنامه سعی کرده می‌کند که ادبیاتش مسجع باشد. نمونه دیگر آنکه «چون لاله‌ حمرا در چشمی که سیمین‌بران یغما از حسرت نرگس مستش مانند ابر نسیان اشک از دیده ریزان...» به این طریق ادامه می‌دهد و سعی می‌کند که بر نثر ادبی استوار باشد.

همچنین مترجم در برخی بخش‌های این مولودنامه ابیاتی آورده که بر وزن «مخزن‌الاسرار» نظامی استوار است. یعنی اینگونه احساس می‌شود که ملاباقر خشتی در سرودن اشعار برای قرار دادن میان روایت نثر این اثر به شکل مستقیم از «مخزن الاسرار» نظامی الگو گرفته باشد. همچنین بخشی از شیوه نگارش این اثر در قامت ترجمه و سرودن اشعار بر متون کهن فارسی ایرانی استوار است.

از ویژگی‌های دیگر این اثر می‌توان بر این مؤلفه‌ها اشاره کرد که آیات قرآن و روایات متعدد به کرات در این مولودنامه مورد استفاده قرار گرفته است. به عنوان مثال در برشی از این اثر چنین می‌خوانیم: «اگر نمی‌بود وجود تو، نمی‌آفریدم افلاک را» پُرواضح است که این اشاره به «لولاک لما خلقت الافلاک» دارد.

مترجم و سراینده اشعار مولودنامه «مولود النبی» تلاش کرده در قامت ادای دین به ساحت ادبیات فارسی با سبک خود اشارات و ارجاعاتی را با اتکا به روایات، آیات و احادیث دین اسلام داشته باشد. از این دست موارد فراوان در این کتاب وجود دارد. همچنین مترجم در کنار بهره بردن از نثر مسجع از آرایه‌های استعاره و تشبیه در این اثر بسیار استفاده‌ کرده است. همچنین به ‌ندرت برخی از کلماتی که در لهجه و گویش بوشهر و دشتستان وجود دارد در این اثر به چشم می‌خورد.

کتاب «مولود النبی» از بُعد شخصیت‌شناسی نیز دارای اهمیت است و در مقدمه این اثر به تفصیل به آن پرداخته‌ام. به عنوان مثال بررسی شخصیت پیامبر(ص) از جهت نام‌شناسی براساس «نظریه هامون» را در مقدمه این اثر شرح داده‌ام.

ایکنا: در پایان گفت‌وگو در تعریض و تکمیل یا جمع‌بندی سخنان خود اگر احساس می‌کنید نکته‌ای برای بیان باقی‌مانده است بفرمایید.

این کتاب ماحصل طرح پژوهشی میان «دانشگاه خلیج‌فارس» و «بنیاد ملی علم ایران» زیر نظر معاونت علمی ریاست‌ جمهوری است. طرح این کتاب ابتدا مطرح و بعد از مورد موافقت قرار گرفتن کار نهایی، اجرایی، تصحیح و چاپ آن صورت گرفت. در کنار چاپ این کتاب یک مقاله‌ «آی اس سی» نیز از آن استخراج شد که در مجله «فنون ادبی دانشگاه اصفهان» به چاپ رسید.

هدف اصلی استخراج این مقاله در کنار معرفی این اثر آن بود که نشان دهیم کار صورت‌گرفته در مسیر پژوهش، تحقیق، تصحیح و تعلیق این اثر تا چاپ نهایی، تام و تمام مبتنی بر کار علمی استوار بوده است.

همچنین آیت‌الله صفایی بوشهری نماینده ولی‌فقیه در استان بوشهر و نماینده مردم تهران در مجلس خبرگان بعد از مطالعه این کتاب مقدمه‌ای را با قلم خود بر این کتاب تشریح کرده‌اند که این نیز می‌تواند در کنار جذابیت‌های نگاه یک روحانی عالم، مُهر تأییدی دیگر بر اتقان و اسناد این اثر ذیل ارجاعات به احادیث و روایت‌های مرتبط با نبی مکرم اسلام باشد.

گفت‌وگو از امین خرمی