پرسش توبیخی قرآن از انسان؛ چرا نسبت به خدایت غره هستی؟
خداوند در سوره انفطار از انسان می‌پرسد: تو که حتی علم و آگاهی به اعمال خود نداری و همه وجودت را مدیون پروردگارت هستی، چرا نسبت به پروردگارت غره‌ای؟ پرسشی که پاسخی جز شرمساری انسان ندارد.
حجت‌الاسلام علیرضا قبادی، جامعه‌شناس و کارشناس در ادامه یادداشت‌هایی که با محور پرسشگری در قرآن کریم برای ایکنا ارسال کرده است، طی یادداشتی به تحلیل پرسش‌های مطرح شده در سوره انفطار پرداخته است که این یادداشت را با هم می‌خوانیم.
سوم رجب، سالروز شهادت مظلومانه امام علی بن محمد ملقب به هادی(ع) است. با تسلیت و تعزیت این مصیبت، در این مناسبت گفتار دیگری از پرسشگری در قرآن کریم را تقدیم می‌دارم.
هشتاد و دومین سوره قرآن کریم (سوره انفطار) متضمن دو پرسش مهم است. پرسش نخست این سوره از مشهورترین پرسش‌های قرآن کریم است که محل تأمل و تفسیر بسیاری قرار گرفته است. پرسش چنین است: « يَا أَيُّهَا الْإِنْسَانُ مَا غَرَّكَ بِرَبِّكَ الْكَرِيمِ؛ اى انسان چه سبب شده است که به پروردگار كريمت (كه تو را آفريد، اعتدالت بخشید و متوازنت ساخت)، مغرور شوى؟»(آیه ششم سوره انفطار).
غرور، هم در معنای غفلت و هم به معنای فريب خوردن و تطميع به باطل است که نتیجه آن در همه معانی مزبور جرئت به نافرمانی و سرکشی است. پرسش مزبور در این سوره پس از ذکر حوادث و وقایای قیامت از جمله اینکه هر نفسی در قیامت آنچه انجام داده به آن آگاهی می‌یابد، آمده است. آیه ششم سوره انفطار در خطاب به انسان از او می‌پرسد که دلیل مغرور شدنت به پروردگار کریمت چیست؟
به نظر همه انسان‌ها به نحوی مخاطب این پرسش قرار می‌گیرند هر چند که سیاق آیات، مخاطب اصلی آن را به نحوی به تکذیب کنندگان به قیامت محدود می‌کند و دلیل اصلی غرور و به تبع آن جسارت و نافرمانی انسان را انکار روز جزا ذکر می‌کند. اما گویا هر انسانی می‌تواند در مرتبه‌ای مخاطب آیه و مشمول ناسپاسی نسبت به کرم خداوند باشد.
همانگونه که در توضیح سایر پرسش‌های قرآن کریم بیان شد، اغلب این پرسش‌ها، حقیقی نیستند. سیاق آیات این سوره هم نشان می‌دهد که این پرسش توبیخی است، بدین معنا که چرا انسان باید نسبت به پروردگار کریمش، مشکور و خاضع نباشد و برعکس به اصطلاح نسبت به پروردگارش چشم سفیدی کند؟ این پرسش در توبیخ انسان می‌گوید که ای انسان تو که حتی علم و آگاهی به اعمال خود نداری و از سوی دیگر همه وجودت، همه زیبایی‌هایت و ... را مدیون پروردگارت هستی، چه توجیهی نسبت به نافرمانی پروردگارت داری و به تعبیر زیبای قرآنی چرا نسبت به پروردگارت غره‌ای؟
لطافت و شیوه بیانی و زبانی این پرسش چنان است که گویا انسان پس از تامل در مقابل این پرسش، پاسخی جز اظهار شرمندگی ندارد و البته در سطح بالاتر و انسانی‌تر آگاهی به ضعف و قصور خویش از یک سو و لطف و کرم پروردگار از سوی دیگر است.
از خداوند متعال آگاهی و هوشیاری به احوال و اهوال قیامت و مشکور بودن به نعمت‌ها و الطاف او را می‌طلبیم. این گفتار را با تقدیم سلام به محضر قدسی امام دهم پایان می‌بخشیم: السلام علیک يَا عَلِيَّ بن مُحَمَّدٍ الزَّكِيَّ الرَّاشِدَ النُّورَ الثَّاقِبَ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَبَرَكَاتُهُ.
انتهای پیام
