ضدیت اسلام با مصادیق جاهلیت؛ جلوه برجسته بعثت
نویسنده و پژوهشگر سیره پیامبر(ص)، با اشاره به اینکه باید از خود بپرسیم اگر بعثت نبود بشریت به کجا می‌رسید، گفت: در موضوع بعثت جنبه ضدیت اسلام و عقل سلیم با مصادیق جاهلیت باید برجسته شود تا نسل جوان آن را درک کنند.
بعثت پیامبر اکرم(ص) یکی از بزرگ‌ترین و تأثیرگذارترین رویدادهای تاریخ بشریت است که نه‌تنها مسیر زندگی انسان‌ها را تغییر داد، بلکه سنگ‌بنای تمدنی نوین براساس یکتاپرستی، عدالت، اخلاق و کرامت انسانی را بنا نهاد. این واقعه عظیم، آغازگر تحولی بنیادین در اندیشه و رفتار بشری بود که به‌مرور، جوامع را از تاریکی جهل، بی‌عدالتی و تبعیض نجات داد و راه را برای رشد علمی، فرهنگی و اجتماعی هموار ساخت. پیامبر اکرم (ص) با رسالت خود، ارزش‌های انسانی را احیا کرد و با تعلیم تعالیم وحیانی، جامعه‌ای بر مبنای محبت، برادری، صلح و امنیت بنا نهاد.
با وجود اهمیت عمیق و گسترده بعثت، در دنیای امروز که با چالش‌های فکری، فرهنگی و اجتماعی متعددی مواجه است، شناخت این واقعه و پیام‌های آن ضرورتی انکارناپذیر است. ترویج آموزه‌های بعثت و معرفی صحیح آن به مردم، نه‌تنها موجب افزایش آگاهی و درک بهتر از حقیقت اسلام می‌شود، بلکه می‌تواند به حل بسیاری از مشکلات اخلاقی و اجتماعی کمک کند. در عصر ارتباطات، که اطلاعات به‌سرعت منتشر می‌شود و گاه تحریف‌هایی در مفاهیم دینی رخ می‌دهد، مسئولیت معرفی صحیح و دقیق بعثت پیامبر(ص) و آموزه‌های آن دو چندان می‌شود.
در این راستا ایکنا در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام علی احمدی، دکترای تاریخ اسلام و نویسنده و پژوهشگر حوزه تاریخ اهل بیت(ع) و سیره پیامبر(ص)به بررسی ابعاد مختلف بعثت پیامبر اکرم(ص) و ضرورت معرفی و تبیین آن در جامعه امروز پرداخته است.
حجت‌الاسلام علی احمدی با بیان اینکه مبعث برای همه فرق اسلامی بسیار مهم است و در طول تاریخ اسلام بزرگداشت این روز گزارش شده است، گفت: پیامبر در مبعث به بعثت رسید و بعثت در لغت به معنای برانگیختگی و ارسال است. هر چند همه پیامبران الهی از حضرت آدم تا حضرت خاتم(124 هزار پیامبر) به پیامبری مبعوث شدند اما بعثت پیامبر گرامی اسلام مهم و جایگاه آن عظیم است به نحوی که مبعث مختص پیامبر گرامی اسلام بزرگداشته می‌شود؛ به عبارت دیگر اوج بعثت و برانگیختگی رسالتی که خداوند متعال برای بشریت به ارمغان آورد در پیامبر گرامی اسلام متبلور شده و نمود یافته است.
این نویسنده حوزه تاریخ اسلام ادامه داد: با بعثت عصاره پیام همه پیامبران الهی در پیام پیامبر اسلام متجلی شده است. متخصصان تاریخ اسلام و سیره پژوهان در خصوص اهمیت این روز صحبت‌هایی مطرح کرده‌اند اما باز هم احساس می‌شود در بیان این اهمیت کم‌کاری صورت گرفته و باید بیشتر به آن پرداخته شود.
امپراتوران قبل از اسلام و دلیل اهمیت بعثت
وی با تأکید بر اینکه اگر جامعه‌ای که پیامبر اسلام در آن مبعوث شد را بشناسیم کار عظیم پیامبر اکرم(ص) در معرفی دین اسلام را بیش از پیش متوجه می‌شویم، گفت: امام راحل تعبیری دارند و می‌فرمایند ما روز و واقعه‌ای بزرگ‌تر از مبعث نداریم؛ اما چرا؟ اگر به تاریخ قبل از بعثت پیامبر(ص) در شبهه جزیره عربستان و کل جهان بنگریم و ببینیم جوامع در چه شرایطی بودند و امپراتوران چگونه حکومت می‌کردند به درک عمیق‌تری از دلایل مبعوث شدن پیامبر می‌رسیم.
این پژوهشگر حوزه تاریخ اهل بیت(ع) با اشاره به شرایط مردم در ایران و روم (دو امپراتوری بزرگ قبل از اسلام) که در آنها مردم از ظلم و جور حاکمیت، ناعدالتی و تبعیضی که بر محرومان و زنان روا داشته می‌شد خسته شده بودند، گفت: در خود شبهه جزیره حجاز نیز به حدی مردم به جاهلیت گرایش پیدا کرده بودند که یک پدر حاضر می‌شد دختری را که از وجود خودش است را زنده به گور کند. یعنی شرایط جاهلیت یک جامعه به حدی رسیده بود که یک پدر حاضر می‌شد بر روی نوزاد خود خاک بریزد.
جاهلیت عمیق و بارقه‌هایی که همچنان باقی است
وی تصریح کرد: پیامبر گرامی اسلام مبعوث شدند تا چنین جاهلیت عمیقی را در جامعه از بین ببرند و رقت قلب را به جای قساوت قلب برای مردم به ارمغان بیاورد. البته هنوز هم برخی از شاعبه‌ها و اشعه‌های آن جاهلیت عمیق گذشته حتی در برخی از جوامع مدعی تمدن ملاحظه می‌شود که ما شیعیان معتقدیم حضرت ولی عصر(عج) ظهور می‌کنند و همان کاری که پیامبر(ص) با جامعه جاهل زمان خود انجام دادند را با جامعه جهانی انجام می‌دهند و جهالت را از بین می‌برند.
اگر بعثت نبود کار بشر به کجا می‌رسید
حجت‌الاسلام احمدی با تأکید بر اینکه اگر بخواهیم اهمیت مبعث را بدانیم، باید یک سؤال از خودمان بپرسیم که اگر مبعث رسول اکرم(ص) اتفاق نمی‌افتاد چه می‌شد و کار بشر به کجا می‌رسید؟ بشری که از نظر ظلم و جور به حد اعلای خود رسیده و در حجاز چندین نوع ربا، بیش از 20 نوع ازدواج و رابطه نامشروع، روابط اجتماعی از هم گسسته، جنگ طلبی مدام و ... وجود داشت و حتی برخی از قبایل عرب احترام چهار ماه حرام را هم نگه نمی‌داشتند و در آن ماه‌ها هم جنگ می‌کردند، گفت: اگر مبعث اتفاق نمی‌افتاد این جامعه و جوامع مشابه آن دوران به قهقرا می‌رفت. لذا موهبت و هدیه‌ای بالاتر از مبعث در طول تاریخ بشریت نداریم چراکه تعالیم پیامبر فضایی در جامعه انسانی ایجاد کرد که دین اسلام اکنون یک دین شناخته شده در جهان است که به کثرت قانون مشهور و معروف است. البته برخی از دشمنان می‌خواهند چهره اسلام را به دلیل وجود گروه‌های تندرو خشن معرفی کنند اما منصفان، مستشرقان و خاورشناسان یعنی کسانی که منابع اصلی اسلامی را مطالعه و بررسی کرده‌اند متوجه شده‌اند که تعالیم پیامبر اسلام بر مبنای محبت، رأفت و مؤدت است.
این پژوهشگر سیره حضرت رسول(ص) ادامه داد: با مبعث پیامبر، فضای قبلی در حجاز از بین رفت و پیامبر اسلام با داشتن یک دختر و احترام به او، همسران و مادر رضاعیشان فرهنگ قبلی بی‌ارزشی دختران را از بین برد و نسلشان از همان یک دختر تا ابد باقی ماند.
وی با اشاره به نزول سوره کوثر، گفت: بسیاری از مفسران معتقدند کوثر وجود مطهر حضرت فاطمه(س) یا یکی از مصادیق کوثر وجود حضرت زهرا(س) است. خداوند فرموده است: ای پیامبر ما به تو کوثر دادیم؛ یعنی ای پیامبر ما به تو رود خروشان و چشمه جوشان ابدی دادیم. همه آنچه بعد از بعثت رسول خدا در مورد بانوان رخ داد موجب شد عظمت، قداست و زیبایی روحی و معنوی زن به عنوان یک پایگاه مهم در جامعه گسترش پیدا کند و این مسئله یکی از ابعاد بی‌کران بعثت است که پیامبر اسلام توانستند با امکانات مادی محدود، دشمنی‌های فراوان، محاصره در شعب و ... آنها را گسترش دهند و اکنون تمام مسلمانان از همه فرق و حتی پیروان سایر ادیان از تعالیم ایشان استفاده می‌کنند.
این پژوهشگر تاریخ ادامه داد: خاورشناسان و مستشرقان ضمن معرفی پیامبر اسلام(ص) به بیان بازخوردهایی که بعثت ایشان در جوامع مختلف جهانی داشته پرداخته‌اند و نشان داده‌اند که کوثر بعثت همچنان در جریان است و همچنان آن تعالیم بازنشر می‌شود.
وی در پاسخ به این سؤال که گفته می‌شود قبل از آفرینش جهان، پیامبری حضرت رسول(ص) وجود داشته است، اما در چهل سالگی بر پیامبر وحی نازل می‌شود، این دو مسئله را چگونه می‌توان در کنار هم قرار داد و تبیین کرد؟ گفت: بحثی در مورد شخصیت‌های معصوم داریم که دو خلقت دارند: خلقت نوری و خلقت انسی. خلقت یعنی آفرینش؛ آفرینش نوری برای اهل بیت عصمت و طهارت قبل از خلقت انسی آنها در عالم نور که در قرآن از آن به عالم امر یاد می‌شود صورت گرفته است.
حجت‌الاسلام احمدی ادامه داد: عالم امر، عالم فیزیکی مادی نیست و عالمی است که ان‌شاء‌الله ما نیز به آن ملحق خواهیم شد و عالم روح است. به این مسائل مباحث فرامادی و فراطبیعی گفته می‌شود چون جنس این امور فراتر از جنس ماده‌ای است که ما انسان‌های عادی با آن سروکار داریم و درکش برای عده‌ای سخت است. لذا برخی از مفاهیم در اسلام و حتی یهودیت و مسیحیت مطرح شده تا بشر را متوجه کند که ورای ماده، عالم فراماده نیز وجود دارد.
وی با ذکر مثالی گفت: زنده شدن مردگان توسط حضرت عیسی(ع) فرامادی است و از نظر مادی و تجربی امکان ندارد کسی که مرده است دوباره زنده شود. درباره بازگشت خورشید، شق‌القمر، کراماتی که در قرآن نیامده و معجزاتی که در قرآن آمده است مثل شکافتن نیل و ... نیز همین مسئله صادق است و این امور از نظر مادی قابل اثبات نیست و درست است که در جهان مادی رخ داده اما زمینه‌های تحقق آن را خداوند به خود نسبت می‌دهد و آن عالم نور نیز از همین قسم است.
اولین ویژگی متقین ایمان به غیب است
حجت‌الاسلام احمدی با اشاره به آیه سوم سوره بقره که می‌فرماید: «الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ وَيُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنْفِقُونَ؛ آنان كه به غيب ايمان مى آورند و نماز را برپا مى‌دارند و از آنچه به ايشان روزى دادهايم انفاق مى‌كنند»، گفت: خداوند متعال اولین ویژگی متقین را ایمان به غیب معرفی می‌کند و اگر این مسئله را بپذیرم که عالم غیب، امر و نور وجود دارد، خلقت نوری که در خصوص حضرت رسول(ص) و ائمه اطهار(ع) مطرح شده است را نیز خواهیم پذیرفت.
وی افزود: پس از خلقت اولیه، وقتی خداوند می‌خواهد که پیامبر(ص) به صورت انسان بیایند و مسئولیت خود را انجام دهند، آنوقت خلقت بر آنها بار می‌شود و آن نور و روح ملکوتی و نوری که در عالم امر است در جسم حلول می‌کند و آن جسم در جامعه بشری زندگی می‌کند. در قرآن خداوند به پیامبر دستور داده که به مردم بگوید «قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ؛ بگو من هم مثل شما بشرى هستم»(آیه 110 سوره کهف) یعنی پیامبر(ص) نیز مثل بقیه انسان‌ها جسم و روح دارد اما از نظر تکامل روحی، قابل مقایسه با دیگران نیست و همین قرآنی که می‌گوید پیامبر مثل شما است در جای دیگری می‌فرماید: پیامبر به جایی رسید که یک یا دو کمان با مقام الهی که در عالم نور است فاصله داشت. یعنی پیامبر در روح و وجود نوریش در اوج معنویت است ولی در ظاهر انسانی است که با همه نشست و برخواست و زندگی می‌کند.
حجت‌الاسلام احمدی یادآور شد: تفاوت این دو مسئله را عرفا و اندیشمندان مطرح کرده‌اند ولی تحقیقات بیشتری می‌طلبد و برخی گفته‌اند مثل «سکه دو رو» است همانطور که امیرالمومنین علی(ع) هم شجاعت داشتند و در میان نبرد مبارزهی سلحشور بودند و هم بسیار مهربان بودند و با بچه‌ها بازی می‌کردند و به ایتام کمک می‌کردند و پیامبر(ص) نیز دو جنبه وجودی به ظاهر متضاد دارند.
وی در ادامه به ویژگی‌های خاص حضرت رسول(ص) که ایشان را مبعوث محبوب خداوند کرده است، اشاره کرد و گفت: صفات کلی که عرفا، علما و مفسران از آن سخن گفته‌اند در همه پیامبران و اولیا‌ءالله است اما اوج صفاتی مثل مهربانی، رأفت و ... در رسول گرامی اسلام وجود دارد. مثلاً در خصوص تواضع حضرت بیان شده است که ایشان اجازه نمی‌دادند کسی در سلام از ایشان سبقت بگیرد. یعنی در اوج محبت و تواضع و فروتنی قرار داشتند و آیه قرآن می‌فرماید که ای پیامبر اگر قلب مهربانی نداشتی مردم از دور تو پراکنده می‌شدند. حال همه این محبت، مهربانی، تواضع، یتیم نوازی و ... را در کنار شجاعت پیامبر(ص) قرار دهید که در مقابل دشمنان به سختی می‌جنگیدند.
نویسنده و پژوهشگر حوزه تاریخ اهل بیت(ع) اظهار کرد: همین ویژگی در خصوص حضرت علی(ع) نیز وجود دارد؛ اینکه درک رفتار حضرت علی(ع) برای بسیاری افراد دشوار است، از این موضوع نشئت می‌گیرد که وجود ایشان جمع اضداد است. یعنی در عین مهربانی در اوج، مبارزه و شمشیرزنی در اوج را در ایشان می‌بینیم. هر دو بزرگوار در جنگ‌هایشان ابتدا با دشمن صحبت و اتمام حجت می‌کردند یعنی هدفشان جنگیدن نبود بلکه هدایت بود. اعلام، ابلاغ و تبلیغ اقداماتی بود که پیامبر(ص) انجام می‌دادند اما اگر دشمن لجاجت و تلاش می‌کرد ریشه اسلام را بکند، پیامبر چاره‌ای به جز جنگ نداشتند.
وی اضافه کرد: ایشان مردم‌دار بود و با صبر این مردم‌داری را به دست آورده بود. ایشان همیشه معطر و متبسم بود. صبر، حوصله، استقامت در هدف و ... منظومه‌ای را به ما می‌دهد که می‌تواند برای همه ما الگو باشد لذا قرآن می‌فرماید: رسول اسوه حسنه است یعنی منظومه‌ای است که هر کسی می‌تواند به آن اقتدا کند.
حجت‌الاسلام احمدی در پاسخ به این سؤال که کدام جنبه از مبعث را باید برجسته کنیم تا نسل جدید ما متوجه اهمیت و ابعاد عظیم بعثت شوند؟ گفت: در موضوع بعثت جنبه ضدیت اسلام کامل و عقل سلیم با مصادیق جاهلیت باید برجسته شود. نسل کنونی در جهان با فرهنگی مواجه هستند که به آن فرهنگ غرب می‌گوییم و آن فرهنگ خود را در همه زمینه‌ها صاحب نظر می‌داند، قانون‌گذاری می‌کند و می‌گوید ای انسان من همه نیازهایت را برطرف می‌کنم و جوانان فکر می‌کنند آن نسخه می‌تواند آنها را به هدایت برساند در حالی که اینگونه نیست چون خدایی که ما را آفریده، پیامبری مبعوث کرده که او باید‌ها و نبایدها و قوانین الهی را بازگو می‌کند.
وی با تأکید بر اینکه انسان نیازهای مادی و معنوی دارد، گفت: وقتی یک فرهنگ فقط به یک جنبه از انسان توجه کند، ابتر است و آن فرهنگ انسان را به هدایت و کمال نمی‌رساند. اسلام به دنبال تأمین همه نیازهای مادی، روحی و معنوی انسان است که نیازهای معنوی با برقراری ارتباط با خدا به دست می‌آید.
گفت‌وگو از زهرا ایرجی
انتهای پیام
