راهکارهای ایجاد آمادگی در کودکان برای انجام تکالیف عبادی

آموزش مباحث اعتقادی به کودکان از جمله مهمترین وظایف والدین و مربیان است؛ چراکه این آموزش‌ها پایه‌های فکری و معنوی کودک را شکل می‌دهند. در این فرآیند، باید به سن، درک و ظرفیت ذهنی کودک توجه شود. استفاده از روش‌های ساده، جذاب و متناسب با دنیای کودکان، مانند داستان‌های آموزنده، بازی‌های تعاملی و تصاویر جذاب، می‌تواند مفاهیم اعتقادی را به شکلی مؤثر و ماندگار به آنها منتقل کند. همچنین، ایجاد فضایی امن و صمیمی برای پرسش و پاسخ، به کودک کمک می‌کند تا با علاقه و کنجکاوی بیشتری به یادگیری بپردازد.

در آموزش مباحث اعتقادی به کودکان، رعایت باید‌ها و نباید‌ها از اهمیت ویژ‌ه‌ای برخوردار است. هدف اصلی این آموزش‌ها، پرورش نسلی با ایمان، آگاه و مسئولیت‌پذیر است که بتواند با درک عمیق و قلبی از اعتقادات خود، در زندگی فردی و اجتماعی موفق عمل کند.

در این راستا ایکنا بنابر رسالت رسانه‌ای خویش همزمان با ماه مبارک رمضان با انتشار مجموعه درس‌گفتار‌های «آموزش مباحث اعتقادی به کودکان» با حضور سیده معصومه طباطبایی، استاد حوزه و دانشگاه، کارشناس ارشد روانشناسی و دکتری فلسفه و کلام و سطح ۳ تفسیر علوم قرآنی به تشریح شیوه آموزش و آشنایی کودکان با مباحث اعتقادی و دینی پرداخته است.

در ادامه قسمت هشتم از مجموعه درس‌گفتارهای آموزش مباحث اعتقادی به کودکان» با موضوع «سن تکلیف» را می‌بینید و می‌خوانید.    

در ادامه سلسله مباحث آموزش اعتقادی به کودکان، می‌خواهیم یکی از موضوعات مهم را با هم مرور کنیم. این سؤال مطرح است که وقتی فرزندان ما در آستانه سن تکلیف قرار می‌گیرند، به ویژه در ماه‌های پایانی قبل از تکلیف، ما به عنوان والدین یا مربی چه اقداماتی می‌توانیم انجام دهیم تا آنها تکالیف و اعمال عبادی خود را با علاقه و نظم بپذیرند و به درستی انجام دهند؟ 

چند نکته مهم و عملی وجود دارد که باید به آنها توجه کنیم:

فرایند تدریجی آماده‌سازی

همان‌طور که رشد کودکان یک‌شبه یا حتی در یک ماه اتفاق نمی‌افتد، آماده‌سازی آنها برای پذیرش تکالیف دینی نیز نیاز به زمان و صبر دارد. صرفا با برگزاری یک جشن تکلیف، کودکان التزام به مسائل عبادی را یاد نمی‌گیرند، بلکه لازم است از چند ماه قبل، پدر و مادر با صبوری، دقت و آرامش، مباحث اعتقادی را به فرزندان خود آموزش دهند و آنها را برای پذیرش این مسئولیت ویژه آماده کنند تا بدانند آنها در حال ورود به مرحله‌ای جدید و مهم از زندگی خود هستند.

نقش والدین در معرفی تکالیف عبادی 

هرچه این مرحله را زیباتر و لطیف‌تر برای آنها معرفی کنیم، پذیرش آن برایشان آسان‌تر خواهد بود. دقت داشته باشیم که در معرفی مسائل عبادی و تکالیف به آنها نقش مؤثری داریم. برخی والدین با بیان‌هایی مانند «نمازت را بخوان تا راحت شوی» یا «دو رکعت نماز که زیاد نیست، زود بخوان و تمام کن»، ناخواسته تکالیف عبادی را به عنوان یک بار سنگین یا کار رنج‌آور به کودکان معرفی می‌کنند. این رویکرد اشتباه است. اگر مسائل عبادی را با لطافت و به عنوان فرصتی برای ارتباط با خداوند و صحبت با خالق معرفی کنیم، کودکان با علاقه و پذیرش بیشتری به سمت آن می‌روند. این موضوع به مباحث خداشناسی برمی‌گردد که قبلاً درباره آن صحبت کردیم. هرچه در معرفی لطافت و مهربانی خداوند موفق‌تر عمل کنیم، کارمان در این مرحله آسان‌تر خواهد بود. 

الگو بودن پدر و مادر

اگر ما به عنوان پدر و مادر به مسائل عبادی پایبند نباشیم، نباید انتظار داشته باشیم که فرزندانمان به آنها پایبند شوند. جمله طلایی این است: «فرزندان ما چیزی نمی‌شوند که ما آرزو داریم، بلکه چیزی می‌شوند که ما انجام می‌دهیم و از ما می‌بینند.» فرزندان آینه تمام‌نمای رفتار و زندگی فعلی ما هستند. بنابراین، اگر می‌خواهیم فرزندانمان به نماز اول وقت پایبند باشند، باید خودمان در هر شرایطی نماز را در اولویت قرار دهیم و حتی سجاده را پهن و آنها را به نماز دعوت کنیم. اگر کودکان ملزم شوند و مسئله عبادی را تمرین کنند، برای آنها ملکه خواهد شد.

زیباسازی فضای عبادی 

برای ایجاد علاقه در کودکان، می‌توانیم فضای عبادی را برای آنها زیبا و جذاب کنیم. مثلاً سجاده‌ای زیبا برایشان بخریم یا برای دختران در آستانه تکلیف، چادر یا روسری‌های رنگی و جذاب تهیه کنیم تا با حس زیبایی‌پسندی خود از انجام اعمال عبادی لذت ببرند. 

همراهی و مشارکت

فرزندان خود را در فعالیت‌های عبادی مانند نماز جماعت یا زیارت‌ها همراهی کنیم. این همراهی و همدلی تأثیر عمیقی بر التزام آنها به مسائل دینی خواهد داشت.

در نهایت، دقت و ظرافت ما در این مسیر کمک می‌کند تا فرزندانمان از انجام عبادات لذت ببرند و به آنها پایبند باشند. این رفتار‌ها در دوران کودکی نقش‌آفرینی می‌کند و ان‌شالله در طول زندگی آنها تکرار شده و به یک ملکه ذهنی تبدیل می‌شود. 

در پناه خداوند متعال باشید.