صبر همواره توام با آگاهی و علم است

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمود طباطبایی؛ استادیار معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد، 14 اسفندماه در نشست علمی «صبر؛ مفهومی ایستا یا پویا» از سلسله نشست‌های 30 شب 30 آیه که از سوی انجمن علمی علوم قرآن این دانشگاه برگزار شد به تبیین محتوای آیه 67 سوره کهف «قَالَ إِنَّكَ لَنْ تَسْتَطِيعَ مَعِيَ صَبْرًا» پرداخت و گفت: در داستان خضر و موسی که در سوره کهف آمده است موسی(ع) از خضر درخواست دارد که همراه او باشد ولی او می‌گوید تو توانایی صبر بر همراهی با من را نداری؛ آیه 67 این سوره هم فرموده است که ای موسای جوان چگونه می‌خواهی صبر کنی نسبت به چیزی که به آن احاطه خبری و صبر نداری. 

 

وی افزود: تصور ابتدایی که ما از صبر داریم انفعال و ایستایی است یعنی وقتی با مشکلات اقتصادی و معیشتی و یا فقدان عزیزان مواجه شدیم همدیگر را به صبر توصیه می‌کنیم یعنی فرد نباید جزع و فزع داشته باشد و به نوعی ایستایی پیشه کند ولی این برخلاف مفهوم صبر در آیات قرآن است. صبر در آیات مختلف قرآن با پاداش بدون حساب مورد تایید و تبیین قرار گرفته و از جمله فرموده است که اجر صابرین تمام و کمال به آنان عطا خواهد شد همچنین خداوند معیت خدا با صابرین را به آنان وعده می‌دهد؛ والله مع الصابرین. در آیه 146 آل عمران هم بر دوست داشتن صابرین از سوی خدا توصیه شده است. 

 

طباطبایی با بیان اینکه در روایات باب اختصاصی در مورد صبر وجود دارد، افزود: کلینی 25 حدیث را از حضرات معصومین(ع) نقل کرده است از جمله امام صادق(ع) فرمودند که صبر به معنای سر برای ایمان است همچنین فرمودند صبر به منزله سر برای بدن انسان است چنان چه سر برود بدن زنده نیست صبر هم برود ایمان از بین خواهد رفت. 

 

استادیار دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به جایگاه کلیدی صبر در دینداری، اظهار کرد: خداوند صبر را مفهوم یاری‌رسان به انسان معرفی کرده است؛ در آیات 45 و 153 بقره بر استعانت از صبر و صلاه تاکید و فرموده است که خداوند با صابرین است. در تبیین مفهوم صبر، امام صادق(ع) در ذیل این آیه فرمودند؛ الصبر الصیام. یکی از مصادیق صبر در قرآن، روزه‌داری است.  

وی با تاکید بر این که صبر مفهومی است که آگاهی و دانش در آن اشراب شده است، افزود: یکی از دغدغه‌‌ها برای تربیت نسل جدید این است که ما چگونه جوانان را در دینداری صبور تربیت کنیم، چگونه روزه‌داری را برای فرزندان آموزش دهیم و بتوانند به راحتی صبر کنند و روزه بگیرند. صبر مفهومی است که خضر به موسی(ع) فرمود اگر تو آگاهی نداشته باشی طبیعتا صبوری هم نمی‌کنی و جالب اینکه در داستان مورد بحث، واقعه‌ای که رخ داد بی صبری موسی(ع) بود  و در نهایت به این دلیل هم از همراه خود جدا شد. 

 

استادیار دانشگاه فردوسی مشهد تصریح کرد: اگر انسان آگاهی در مورد یک موضوع نداشته باشد انتظار صبر از سوی او موجه نیست و بنده به چند نمونه قرآنی اشاره می‌کنم؛ اگر بخواهیم جوانان را صبور کنیم راه آن این نیست که دائما به او بگوییم صبر کن بلکه باید آگاهی آنان را بالا ببریم؛ اگر می‌خواهیم فرهنگ حجاب را جا بیندازیم راه آن فرهنگ تبیین است. 

 

وی افزود: قرآن کریم در آیات مرتبط با روزه؛ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ؛  اولین سخنی که دارد وجوب روزه برای مسلمین است همان‌گونه که برای پیروان ادیان قبل هم قرار داده شده بود. این موضوع از جهت روان‌شناسی جالب توجه است زیرا وقتی قیاس رخ دهد باعث سبک شدن بار و افزایش صبر انسان است. نکته دوم لعلکم تتقون است یعنی نتیجه توصیه به صبر افاده برای خود بنده دارد و نه خداوند. 

 

وی با بیان اینکه نتیجه روزه‌داری، خودکنترلی است، اضافه کرد: در ادامه آیات هم یکسری احکام مرتبط با روزه را بیان و فرموده است اگر بر کسی گرفتن روزه، سخت بود و یا بیمار و در سفر بود نیازی نیست بگیرد و باید قضا به جا آورده و کفاره بدهد. در انتها هم تاکید فرمود اگر روزه بگیرید خیر لکم یعنی برای خود شما مفید است. آیه به صراحت از خیربودن برای مخاطب و پیوند با علم و دانش می‌دهد؛ هرقدر سطح دانش ما از حقایق بالاتر برود در فضای زندگی صبورانه‌تر برخورد می‌کنیم. 

 

استادیار دانشگاه فردوسی مشهد اضافه کرد: روزه یک تمرین 30 روزه برای انسان است تا اراده او را قوی کند، انسان بتواند زبان و چشم و گوش خود را کنترل کند؛ اگر کسی در مباحث خانواده دچار خیانت شد به خاطر عدم کنترل غریزه جنسی است. بنابراین چنان چه در داستان موسی و خضر بیان شد هرقدر سطح آگاهی انسان بالاتر برود صبر او هم بیشتر خواهد شد و نه جزع و فزع می‌کند و نه در برابر موقیعت‌های خوب تفاخر خواهد کرد. 

وی افزود: خداوند در سوره بقره در آیه وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ ۗ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ؛ الَّذِينَ إِذَا أَصَابَتْهُمْ مُصِيبَةٌ قَالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ، بشارت به صابرین داده است و در توصیف صابرین می‌گوید آنان کسانی هستند که وقتی مصیبتی بر آنان وارد شد می‌گویند: انا لله و انا الیه راجعون؛ این اقیانوسی از معناست و وقتی انسان صابر این را فهمید داغ و مصیبت از دست دادن عزیزان و مشکلات و سختی‌ها بر او آسان خواهد شد. در روز عاشورا وقتی امام حسین(ع)، حضرت علی اصغر را روی دست گرفت فرمودند خدایا این مصیبت برای من ساده است؛ چرا؟ به خاطر اینکه در منظر و محضر خدا چنین چیزی رخ می‌دهد.

 

وی تاکید کرد: در جای جای قرآن صبر با نوعی آگاهی همراه شده است؛ در سوره حجر هم وقتی به سختی و تنگی سینه پیامبر(ص) به خاطر تهمت‌ها اشاره دارد در ادامه خداوند به ایشان تسکین می‌دهد و صبر توام با آگاهی چنین خاصیتی دارد. در سوره ق هم فرمود: فاصبر علی ما یقولون؛ ای پیامبر(ص) بر آنچه می‌گوید صبور باش. اگر تبیین درست باشد صبر هم به درستی رخ خواهد داد.