اعمال شب ۱۹ ماه رمضان

امشب، بهترین فرصت برای این است که در خصوص آنچه طی یک سال اخیر انجام داده‌ایم بیندیشیم، که در اسلام بهترین عبادت اندیشه و تفکر است.

آخرین شب سال را می‌توان بهترین فرصت برای اتخاذ بهترین تصمیم‌ها قرار داد؛ می‌توان بهترین عمل شب‌های قدر یعنی توبه را با حضور قلب، با یقین و عزمی راسخ محقق کرد و با روحی آمرزیده شده به استقبال سال نویی رفت که می‌توان در آن مانند کودکی تازه متولد شده، زندگی را از نو آغاز کنیم.

برای اولین شب از شب‌های قدر که امسال تلاقی زیبایی با آغاز سال جدید نیز دارد، می‌توان اعمال مستحبی فراوانی انجام داد؛ هر آنچه از اعمال امشب انجام می‌دهیم، به قدر عطشمان از دریای لطف الهی سیراب خواهیم شد؛ پس بیشتر تلاش کنیم تا بیشتر فیض ببریم.

علاّمه مجلسى(ره) فرموده‌اند که بهترین اعمال در شب‌های قدر طلب آمرزش و دعا براى مطالب دنیا و آخرت خود و پدر و مادر و خویشان خود و برادران مؤمن زنده و مرده و صلوات به هر اندازه که مقدور است و در بعضى از روایات وارد شده است که دعاء جوشن کبیر را در این سه شب بخوانید.

دیگر اعمال شب 19 ماه رمضان شامل موارد زیر است:

غسل

علاوه بر روایاتی که دلالت می‌کنند بر اینکه در همه شب‌های فرد رمضان غسل مستحب است، روایات فراوانی بر این دلالت می‌کنند که در شب‌های نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم غسل مستحب است.

احیا داشتن

پیامبر اکرم(ص) فرموده‌اند: حضرت موسی(ع) عرضه داشت: بار خدایا من قرب ترا می‌خواهم، خطاب شد: قرب من برای کسی است که شب قدر را بیدار بماند. عرض کرد: خدایا من رحمت تو را می‌خواهم، خطاب شد: رحمت من برای کسی است که در شب قدر بر بینوایان ترحم کند. گفت: خدایا من گذشتن از صراط را می‌خواهم، خطاب شد: آن برای کسی است که در شب قدر صدقه بدهد. عرض کرد: الهی من از میوه‌ها و درختان بهشتی می‌خواهم، خطاب آمد: آن برای کسی است که در شب قدر تسبیح بگوید. عرضه داشت: بار خدایا، من نجات از آتش جهنم را می‌خواهم، خطاب شد: آن برای کسی است که در شب قدر استغفار کند. گفت: خدایا من خشنودی تو را خواستارم، خطاب آمد: خشنودی من برای کسی است که در شب قدر دو رکعت نماز بخواند.

از این حدیث شریف استفاده می‌شود که شب قدر، شب احیا، استغفار، تصدق، تسبیح، ترحم بر مساکین و نماز است.

دو رکعت نماز

از رسول اکرم(ص) روایت شده که فرمود: هر کس در شب قدر دو رکعت نماز بخواند، در هر رکعت بعد از حمد هفت بار سوره «قل هو اللّه أحد» را بخواند، بعد از سلام مرتبه بگوید: اَسْتَغْفِرُ اللّه وَ اَتُوبُ اِلَیْهِ، از جای خود برنخیزد جز اینکه خداوند او را و پدر و مادرش را بیامرزد و فرشتگانی بفرستد که تا رمضان آینده برای او حسنات بنویسند و فرشتگانی برانگیزد که در بهشت برای او درخت بکارند، کاخ بسازند، چشمه جاری کنند و از دنیا نمی‌رود جز اینکه همه اینها را مشاهده کند.

سوره‌‌های توصیه شده

خواندن سوره عنکبوت و روم که امام صادق(ع) قسم یاد فرموده که خواننده این دو سوره در این شب از اهل بهشت است و خواندن سوره دخان و خواندن سوره قدر (هزار مرتبه) در شب قدر توصیه شده است.

دعای خیر

شب‌های قدر شب دعا و نیایش است، در این سه شب برای دنیا و آخرت خود بسیار دعا کن. از پیامبر اکرم(ص) پرسیدند: اگر شب قدر را درک کنم، از خدا چه بخواهم؟ فرمود: «عافیت و سلامتی». مرحوم فشارکی نقل فرموده که در این سه شب، سوره «یس» را سه بار بخوان، یکی برای حیات و زندگی خود، دیگری برای وسعت معیشت و روزی خود، سومی برای سلامتی و تندرستی خود.

همانگونه که برای خود دعای خیر می‌کنی برای دیگران نیز دعای خیر کن که حضرت فاطمه(س) هنگامی که دعا می‌کرد، اول برای دیگران دعا می‌فرمود و چون از راز آن می‌پرسیدند، می‌فرمود: اول همسایه سپس داخل خانه. همانگونه که برای دنیای خود دعا می‌کنی، برای آخرت خود نیز دعا کن، که در آنجا نیاز بیشتری داری.

قرآن به سر گرفتن

امام باقر(ع) می‌فرماید: سه شب از ماه رمضان قرآن را بر می‌داری، آن را باز می‌کنی، در برابرت قرار می‌دهی، آنگاه می‌گویی: اَللّهُمَّ اِنّی اَسْاَلُکَ بِکِتابِکَ الْمُنْزَلِ وَما فیهِ، وَفیهِ اسْمُکَ الاْعْظَمُ الاْکْبَرُ وَاَسْماؤُکَ الْحُسْنی، وَما یُخافُ وَیُرْجی، اَنْ تَجْعَلَنی مِنْ عُتَقائِکَ مِنَ النّارِ.

سپس آن را بر سر نهاده می‌گویی: اَللّهُمَّ بِحَقِّ هذَا الْقُرْانِ، وَبِحَقِّ مَنْ اَرْسَلْتَهُ بِه وَبِحَقِّ کُلِّ مُؤْمِنٍ مَدَحْتَهُ فیهِ وَبِحَقِّکَ عَلَیهمْ، فَلا اَحَدَ اَعْرَفُ بِحَقِّکَ مِنْکَ، بِکَ یااَللّه (عشرا) بِمُحَمَّدٍ (عشرا) بِعَلِیٍّ (عشرا) بِفاطِمَهَ (عشرا) بِالْحَسَنِ (عشرا) بِالْحُسَیْنِ (عشرا) بِعَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ (عشرا) بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ (عشرا) بِجَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ (عشرا) بِمُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ (عشرا) بِعَلِیِّ بْنِ مُوسی (عشرا) بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ (عشرا) بِعَلِیِّ بْنِ مُحَمَدٍ (عشرا) بِالْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ (عشرا) بِالْحُجَّهِ (عشرا) و پیش از آنکه از جای خود برخیزی حاجتت روا، و دعایت مستجاب می‌شود.

نیکی کردن به همگان

قرائت زیارت امام حسین(ع) و جوشن کبیر از دیگر اعمال توصیه شده این شب است. همچنین سید ابن طاووس در ضمن اعمال شب قدر می‌فرماید: آیا این حدیث را از حضرت عیسی (ع) ندیده‌ای که فرمود: «چون خورشید باش که بر هر شخص نیکوکار و بدکار نور افشانی می‌کند» و آیا کلام دُر بار رسول اکرم (ص) را نشنیده‌ای که فرمود: به همگان نیکی کن، اگر او اهل خیر نباشد تو اهل خیر باش». شما نیز همواره، به ویژه در ماه رمضان، مخصوصا در شب‌های قدر به همگان نیکی کنید.

اقامه ۱۰۰ رکعت نماز

در هر یک از شب‌های نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم خواندن صد رکعت نماز توصیه شده است که بعد از هر دو رکعت سلام می‌دهیم. در دو شب بیست و یکم و بیست و سوم تأکید شده که در هر رکعت از یکصد رکعت بعد از حمد ۱۰ بار سوره «قل هو اللّه أحد» خوانده شود. علامه مجلسی فرموده: کسی که ضعف داشته باشد می‌تواند صد رکعت را نشسته بخواند.

توبه؛ بهترین عمل شب‌های قدر

توصیه شده‌ترین اعمل در شب قدر توبه، استغفار، ندامت از اعمال گذشته، تصمیم برای آینده، تلاش برای جبران گذشته، دعای خیر برای خویش، پدر، مادر، خویشان، حق‌داران، همسایگان و عموم مؤمنین و مؤمنات است، که دعای دیگران در غیاب آنها روزی را فراخ کرده، ناملایمات را دفع می‌کند. شب‌های قدر شب دعا و نیایش است، در این سه شب برای دنیا و آخرت خود بسیار دعا کن. از پیامبر اکرم(ص) پرسیدند: اگر شب قدر را درک کنم، از خدا چه بخواهم؟ فرمود: «عافیت و سلامتی».

مرحوم فشارکی نیز فرموده‌اند: در هر یک از شب‌های قدر، ۱۰ بار بگو: اَللّهُمَّ إِنَّکَ عَفُوٌّ تُحِبُّ الْعَفْوَ، فَاعْفُ عَنِّی یا أَرْحَمَ الرّاحِمینَ».

دعای امام حسن مجتبی(ع)

امام حسن مجتبی(ع) در شب قدر این دعا را می‌خواندند: «یا باطِنا فی ظُهُورِه، وَیا ظاهِرا فی بُطُونِه، یا باطِنا لَیْسَ یَخْفی، یا ظاهِرا لَیْسَ یُری، یا مَوْصُوفا لا یَبْلُغُ بِکَیْنُونَتِه مَوْصُوفٌ وَ لا حَدٌّ مَحْدُودٌ، یا غائِبا غَیْرَ مَفْقُودٍ، وَ یا شاهِدا غَیْرَ مَشْهُودٍ، یُطْلَبُ فَیُصابُ، وَ لَمْ یَخْلُ مِنْهُ السَّماواتُ وَ الاْرْضُ وَ ما بَیْنَهُما طَرْفَهَ عَیْنٍ، لا یُدْرَکُ بِکَیْفٍ، وَ لا یُأَیَّنُ بِاَیْنٍ وَ لا بِحَیْثٍ، اَنْتَ نُورُ النُّورِ، وَرَبُّ الاْرْبابِ اَحَطْتَ بِجَمیعِ الاْمُورِ، سُبْحانَ مَنْ لَیْسَ کَمِثْلِه شَیْءٌ، وَ هُوَ السَّمیعُ الْبَصیرُ، سُبْحانَ مَنْ هُوَ هکَذا، وَ لا هکَذا غَیْرُهُ».

اعمال مخصوص شب نوزدهم ماه رمضان

در شب نوزدهم ماه رمضان صد بار بگوید: أَسْتَغْفِرُ اللّه رَبّی وَ أَتُوبُ اِلَیْهِ و صد بار بگوید: اَللّهُمَّ الْعَنْ قَتَلَهَ أَمیرِالْمُؤمِنینَ.
برای این شب دعاهای مخصوصی نیز ذکر شده است از جمله دعای: اَللّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ عَلی ما وَهَبْتَ لِی مِنْ اِنْطِواءِ ما طَوَیْتَ مِنْ شَهْرِی وَ اَنَّکَ لَمْ تُحِنْ فِیهِ اَجَلِی وَ لَمْ تَقْطَعْ عُمْرِی وَ لَمْ تُبْلِنی بِمَرَضٍ یَضْطَرُّنِی صاِلی تَرْکِ الصِّیامِ وَ لا بِسَفَرٍ یَحِلُّ لِی فِی الاْءفْطارِ، فَاَنَا اَصُوْمُهُ فِی کِفایَتِکَ وَوَقایَتِکَ، اُطیعُ اَمْرَکَ وَاَقْتاتُ رِزْقِکَ وَاَرْجُو وَاُؤَمِّلُ تَجاوُزَکَ، فَاَتْمِمْ اَللّهُمَّ عَلَیَّ فِی ذلِکَ نِعْمَتَکَ وَاَجْزِلْ بِهِ مِنَّتَکَ وَ اسْلَخْهُ عَنِّی بِکَمالِ الصِّیامِ وَ تَمْحیصِ الاْثامِ وَ بَلِّغْنِی اخِرَهُ بِخاتِمَهِ خَیْرٍ وَ خِیَرَهٍ یا اَجْوَدَ الْمَسْئُولینَ وَ یا اَسْمَحَ الْواهِبینَ وَ صَلَّی اللّه ُ عَلی مُحَمَّدٍ وَ الِهِ الطّاهِرینَ.

همچنین دعای: یا ذَا الَّذِی لَیْسَ فِی السَّمواتِ الْعُلی وَلا فِی الاْءَرَضِینَ السُّفْلی، وَلا فَوْقَهُنَّ وَلا بَیْنَهُنَّ وَلا تَحْتَهُنَّ إِلهٌ یُعْبَدُ غَیْرُهُ، لَکَ الْحَمْدُ حَمْداً لا یَقْدِرُ عَلی إِحْصائِهِ إِلاَّ أَنْتَ، فَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، صَلاهً لا یَقْدِرُ عَلی إِحْصائِها إِلاَّ أَنْتَ.