ماه رمضان؛ فرصت توبه و تثبیت بندگی +‌ فیلم

رمضان و انس با قرآن 

ماه رمضان، ماه بهار قرآن است؛ لذا روزه‌داران باید در این ماه هر روز مقداری از آیات نورانی قرآن را تلاوت کنند که سنت بسیار پسندیده‌ای است. طی سال‌های اخیر، صدا و سیما و رسانه‌های مختلف حتی در شبکه‌های اجتماعی روزانه یک جزء از قرآن را پخش می‌کنند. روزه‌دارانی که روزی یک جزء از قرآن را در ماه رمضان تلاوت کرده تا در پایان ماه به توفیق ختم قرآن دست پیدا کنند، بسیار مهم است که هر روز بخشی از وقت خود را نیز صرف ترجمه و مفاهیم قرآن کنند. قرآن کریم کتابی است که به فرموده خداوند چنانچه به کوه نازل می‌شد، آن را نرم می‌کرد. تلاوت قرآن دل‌ها را نرم کرده و بر روی اخلاق انسان‌ها اثر می‌گذارد. البته خواندنی که با دقت در معانی و مفاهیم آیات همراه باشد. تلاوت آیات قرآن کریم ثواب زیادی دارد اما تلاوت همراه با معانی و مفاهیم ثواب صدچندان دارد. 

نکته بعدی اینکه باید بدانیم قرآن کریم فقط کتاب ماه رمضان و یا سفره عقد و عروسی و مراسم ختم نیست. بسیای از افراد در طول زندگی خود اصلاً با قرآن مأنوس نیستند اما پس از مرگشان قرآن‌های زیادی به مساجد هدیه می‌دهند که این کار هیچ اثر و رشدی برای آن‌ها ندارد. لذا باید در تمامی طول سال با قرآن مأنوس باشیم و از آیات نورانی آن بهره‌گیری کنیم. در روایات آمده است که انسان سه روز بعد از عید فطر را نیز روزه بگیرد تا اشتیاق خود به روزه‌داری را نشان داده و در این ایام نیز با قرآن انس گیرد.  

امیرالمؤمنین علی(ع) فرمودند که قرآن نوری است که بعد از او هیچ ظلمتی نیست. مرحوم آیت‌الله‌العظمی بهجت(ره) می‌فرمودند که در نجف اساتیدی داشتند که هرگاه برای امام زمان(عج) دلتنگ می‌شدند، قرآن را باز کرده و به صفحات آن نگاه می‌کردند. قرآن کتاب هدایت است و انسان را به سمت امام عصر(عج) هدایت می‌‎کند. کسانی که با قرآن و امام زمان خود مرتبط باشند، اخلاق، رفتار، زندگی، کسب و کار و مدیریت متفاوتی با دیگران دارند و مردم از آن‌ها به نیکی یاد می‌کنند. لذا همگی باید قدر ارتباط با قرآن در این ماه مبارک را بدانیم و روز به روز بر انس خود با آیات نورانی کلام‌الله مجید بیافزاییم.

تداوم خوبی‌ها پس از ماه رمضان 

ابن ابی‌الحدید، نویسنده اهل سنت در قرن هفتم هجری است که کتابی به نام شرح نهج‌البلاغه دارد. یکی از نکاتی که در ماه رمضان باید رعایت کنیم، توجه به کتاب نهج‌البلاغه امیرالمؤمنین(ع) است. ابن ابی‌الحدید در کتاب خود می‌نویسد که در زمان حکومت حضرت امیر(ع) ‌فردی غریبه از بصره به کوفه آمده بود و مشاهده کرد که آقایی در حال تذکر به صنوف مختلف در بازار است. وقتی ایشان به صنف خرمافروشان رسید، با دختری گریان مواجه شد که با صاحب مغازه دعوا کرده و اشک می‌ریزد و در حالت گریان به خرمافروش اشاره می‌کند که خرمایی که به من داده‌ای، خرمایی که ارباب من خواسته نیست؛ پول مرا بده و خرما را پس بگیر، اما خرمافروش فریاد می‌زند که من خرما را فروخته و دیگر پس نخواهم گرفت. حضرت علی(ع) جلو رفته و به خرمافروش فرمودند که پول این دختر را برگردان و خرما را از او بگیر، اما آن فرد خرمافروش با بی‌ادبی کامل به حضرت فرمودند که به شما ربطی ندارد. چند نفری که آنجا ایستاده بودند به خرمافروش گفتند که آیا می‌دانی به چه کسی توهین کردی؟ ایشان امیرالمؤمنین(ع) است. مرد خرمافروش ترسید و فوراً از امام علی(ع) عذرخواهی کرد و پول دختر را به او بازگرداند و سپس، نزد حضرت امیر(ع) آمده و گفت که یا امیرالمؤمنین(ع) آیا از من راضی شدید؟ حضرت امیر(ع) پاسخ دادند که خیر! هرگاه با همه مردم و بدون حضور حاکم این‌گونه رفتار کردید، کار پسندیده‌ و مورد رضایت ما انجام داده‌اید.

لذا نقل چنین داستانی در شرح نهج‌البلاغه به ما نشان می‌دهد که تغییرات روحی افراد باید همیشگی باشد، یعنی انسان باید از فرصت ماه رمضان استفاده کند تا برای همیشه آدم خوبی باشد. برخی متأسفانه فقط در ماه رمضان روزه گرفته و نماز می‌خوانند و در ایام دیگر عبادت نمی‌کنند. انسان باید از این مدل‌های ساختگی به سمت دین‌داری حقیقی حرکت کند. منشأ ‌بسیاری از گرفتاری‌های انسان این است که دچار نوعی دین‌داری ساختگی شده است. 

لذا باید ماه رمضان را فرصتی برای توسعه همه امور خوب در زندگی بدانیم. همگی ما پیرو امیرالمؤمنین(ع) باشیم و به تبعیت از ایشان به گونه‌ای رفتار کنیم که همیشه انسان خوبی بوده و متدین باشیم. بنابراین، انسان باید رفتار خوبی که در ماه رمضان به دست می‌آورد را در تمامی طول سال نیز حفظ کند تا به رشد کامل دست یابد. 

احیای سنت افطاری ساده 

یکی از سنت‌های بسیار خوب ماه رمضان، افطاری دادن به دیگران به ویژه نیازمندان است که ثواب زیادی دارد. پیامبر(ص) در سخنرانی معروف خود در آستانه ماه رمضان از افطاری دادن به مردم سخن گفتند که فردی به ایشان عرض کرد که ما استطاعت مالی نداشته و نمی‌توانیم افطاری دهیم. رسول خدا(ص) فرمودند که حتی یک نصف خرما و یک لیوان آب نیز تمام ثواب افطاری دادن را خواهد داشت. 

بنابراین، برای اینکه بتوانیم همگان را در مسئله افطاری دادن شریک کنیم، باید به سمت افطاری ساده حرکت کرده و این موضوع را به فرهنگ عمومی تبدیل کنیم. امروز با وجود اینکه شرایط اقتصادی کشور دشوار شده است، اما هر کسی می‌تواند به اندازه توان خود در افطاری دادن ساده به دیگران سهیم باشد و در حد توان خود از این سفره ثواب بزرگ الهی بهره‌‌گیری کند.  

برای مثال اگر کسی چهار قرص نان تهیه کرده است، می‌تواند یکی از نان‌های خود را به همراه مقدار اندکی خرما و حتی یک بطری آب به همسایه خود بدهد تا رضایت خداوند را به دست آورد. البته بهتر است که افراد این کار را به فرزندان خود بسپارند تا روحیه بخشندگی در ایشان نیز تقویت شود. چنانچه بتوانیم انجام چنین کارهایی را به فرزندان خود محول کنیم، ایشان نیز پس از رشد و تشکیل زندگی، همین برنامه را به فرزندان خود آموخته و این اخلاق حسنه نسل به نسل تداوم داشته و موجبات رضایت خداوند متعال را فراهم خواهد کرد.  

برنامه‌ریزی برای امور دینی 

بسیاری از افراد هستند که از وقت کافی نداشتن برای انجام امور دینی سخن می‌گویند. این سؤال مطرح می‌شود که آیا در طول 24 ساعت شبانه‌روز حتی نیم ساعت فرصت برای انجام عبادات و احکام شرعی ندارید؟ مشکل اینجاست که برخی افراد برنامه‌ریزی مناسبی برای فعالیت‌های دینی ندارند. انسان امروزی برای تمامی امور تحصیلی و اقتصادی خود برنامه‌ریزی می‌کند و باید بداند که امور دینی نیز نیازمند برنامه‌ریزی ویژه است. 

پیامبر(ص) اوقات حضور خود در خانه را به سه بخش تقسیم می‌کردند؛ بخشی از این زمان مربوط به خود حضرت بود، بخش دیگر مربوط به خانواده و بخشی دیگر نیز برای خدا بود. بسیاری از خانواده‌ها هستند که هیچ برنامه‌ریزی برای امور خود نداشته و مشخص نیست که در چه زمانی عبادت کرده و یا به امور دیگر می‌پردازند. یکی از کارهایی که باید در ماه رمضان انجام دهیم، برنامه‌ریزی مرتب برای امور زندگی است. انسان باید در این ماه مبارک با برنامه‌ریزی صحیح تمامی اوقات خود را به خوبی مشخص کرده و وقت عبادت و امور معنوی و دینی را به خوبی تعیین کند. 

یکی از برنامه‌های لازم برای خانواده، وقت گذاشتن برای گفت‌و‌گوی خانوادگی است که متأسفانه در میان خانواده‌ها خیلی کم شده است. خانواده‌ها باید در این ماه مبارک به نحوی برنامه‌ریزی کرده و به گفت‌وگو با یکدیگر بپردازند. در همین گفت‌و‌گوهاست که بسیاری از مشکلات خانواده حل خواهد شد. برنامه‌ریزی برای زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی در ماه رمضان از مهمترین موضوعاتی است که باید بدان پرداخته شود. انسان‌هایی در طول تاریخ موفق بوده‌اند که برنامه‌ریزی دقیقی برای امور خود داشته‌اند. 

ضرورت مراقبت از زبان

طبق روایتی از پیامبر(ص)، خداوند متعال در ماه رمضان، شیطان را مهار کرده و درهای جهنم را بسته است تا انسان‌ها به سمت جهنم حرکت نکنند؛ اما نکته‌ای که در این روایت وجود دارد و باید بدان توجه کنیم این است که پیامبر(ص) با وجود اینکه از بسته بودن درهای جهنم و غل و زنجیر بودن شیطان در ماه رمضان سخن گفته‌اند اما به انسان‌ها هشدار می‌دهند که مبادا خود ایشان کاری کنند که شیطان به سمت آن‌ها آمده و درهای جهنم را برای خود باز کنند.  

این بدان معناست که انسان صاحب اختیار است و می‌تواند مسیر خوب یا بد را برای خود انتخاب کند. یکی از مسیرهایی که می‌تواند شیطان را به سمت انسان هدایت کند، عدم مراقبت از زبان است. بسیاری از افراد به خاطر زبانشان موقعیت‌های معنوی خود را از دست داده‌اند. باید بدانیم که اگر نتوانیم این نکات اخلاقی را رعایت کنیم، ممکن است ماه رمضان و برکات و آثار آن را از دست بدهیم. 

پیامبر اکرم(ص) فرمودند که بدترین مردم کسانی هستند که آخرت خود را به خاطر دنیا می‌فروشند. ایشان در ادامه سخنان خود می‌فرمایند که بدتر از چنین شخصی، افرادی هستند که آخرت خود را به خاطر دیگران می‌فروشند. لذا یکی از مهمترین برنامه‌های انسان برای خودسازی، حفظ زبان است که باید به خوبی مراقب آن باشد تا خدایی ناکرده به واسطه زبان خود آخرت را از دست نداده و در زمره خوبان عالم باشد. 

تمرین صبر و بردباری در ماه رمضان 

یکی از آثار و برکات روزه‌داری، افزایش صبر و حلم است. انسان صبور ارزش زیادی نزد خداوند متعال دارد و نزد مردم نیز عزیز خواهد بود. صبر در سختی‌ها، صبر بر گناه نکردن، صبر بر اطاعت از دستورات خداوند، صبر در برابر مشکلات و گرفتاری‌ها، صبر بر زخم زبان و طعنه مردم و ... از جمله مواردی است که انسان را نزد خداوند مقرب می‌کند. 

یکی از بهترین جلوه‌های صبر، صبر امام حسن مجتبی(ع) در طول زندگانی شریف ایشان بود. امام حسن مجتبی(ع) که بعد از امیرالمؤمنین(ع) شش ماه حکومت داشتند و در این دوران حتی به تعداد انگشتان یک دست نیز یار وفادار نداشتند، صبر پیشه کردند تا اسلام زنده بماند. آن حضرت در مدینه هرازگاهی درب منزل خود می‌نشستند و چنان جبروتی داشتند که هر کس ایشان را در کوچه مشاهده می‌کرد، ناخودآگاه می‌ایستاد و محو حضرت می‌شد. این ایستادن‌ها آن‌چنان زیاد می‌شد که گاهی کوچه مملو از جمعیت می‌شد. این محبوبیت نزد مردم، ناشی از صبر امام(ع) بود.

مروان بن‌حکم که از دشمنان تراز اول اهل بیت(ع) بوده و دستور داد تا برای اینکه پیکر مطهر امام حسن(ع) در کنار پیامبر(ص) دفن نشود، به طرف ایشان تیراندازی کنند، وقتی که پیکر مطهر امام حسن(ع) را به سمت قبرستان بقیع بردند، زیر تابوت آمده و شروع به حرکت کرد. امام حسین(ع)‌ از او پرسیدند که چند لحظه پیش دستور تیرباران تابوت برادرم را داده بودی، حال چه شد که زیر تابوت ایشان را گرفته‌ای؟ مروان ملعون پاسخ داد که من زیر تابوت کسی را گرفته‌ام که حلم، بردباری و صبرش با کوه‌ها برابری می‌کرد.

بنابراین، کسانی که خود را مرید اهل بیت(ع) می‌دانند، باید رفتاری شبیه به ایشان داشته و ضمن تأسی به اهل بیت(ع)، در همه امور صبر پیشه کنند. لذا یکی از اموری که باید در ماه رمضان بدان پرداخت، تمرین صبر و بردباری است. پیامبر(ص) فرمودند که در ماه مبارک رمضان به زیر دستان خود تخفیف دهید، یعنی اگر برای مثال زیردستان شما روزی هشت ساعت کار می‌کنند، این میزان ساعت کاری را در ماه رمضان به هفت ساعت برسانید. لذا چنانچه قصد داریم تا در مسیر اهل بیت(ع) حرکت کنیم، باید به دستورات ایشان عمل کنیم.