روایتی از شکل‌گیری «قرآن مبارک» و استقبال جوانان از این اثر
قرآن مبارک، مصحفی نوآورانه است که با چینشی جدید از آیات، خواندن قرآن را برای تدبر ساده‌تر کرده است. این قرآن با هدف ایجاد انسجام موضوعی در هر صفحه و تسهیل فهم معانی نازل شده است. مهدی فیض، تدوین‌گر این مصحف از روند هفت‌ساله تدوین آن سخن گفت.
سی و دومین دوره نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم، امسال فرصتی را فراهم کرد تا بخش‌هایی از تازه‌ترین دستاورد‌های قرآنی در آن به نمایش در بیاید. امسال یکی از آثار شاخصی که در این نمایشگاه مورد توجه قرار گرفت، «قرآن مبارک» است؛ مصحفی که با رویکردی نوین در صفحه‌بندی و دسته‌بندی موضوعی، تلاوت قرآن را با تدبر پیوند زده است. این اثر که نتیجه هفت سال تلاش پژوهشی است، از سوی مهدی فیض آماده شده و با استقبال روبه‌رو شده است.
در گفت‌وگوی پیش رو، مهدی فیض از ایده شکل‌گیری این مصحف، ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد آن و چالش‌های عرضه چنین اثری در فضای قرآنی کشور سخن گفته است، او همچنین نگاهی انتقادی به برخی حاشیه‌های نمایشگاه قرآن داشته و بر اهمیت تمرکز بر متن اصلی این رویداد (قرآن) تأکید کرده است.
ایکنا – در این دوره نمایشگاه نیز شاهد ارائه قرآن مبارک بودیم. من قبل از هر چیزی می‌خواهم درباره ایده و اهداف رفتن به این سمت و سو بدانم. قرآن مبارک با چه هدفی شکل گرفت؟
بسیاری از ما علاقه داریم تا بعد از هر وعده نماز و در موقعیت‌های مختلف، یک صفحه قرآن بخوانیم، سنت خوبی است، اما اشکالی دارد و آن این که تک‌صفحه‌های رایج به خط عثمان طه موضوع واحد ندارد، یعنی صفحه ۳۷۰ را نگاه می‌کنید، می‌بینید، نصف آن بخش پایانی ماجرای حضرت نوح (ع) و نصف دیگر آغاز ماجرای حضرت ابراهیم (ع) است؛ در این وضعیت خواننده متوجه هیچ یک از این دو داستان نمی‌شود.
ایده‌ای که مبنای شکل‌گیری قرآن مبارک شد، این بود که در هر صفحه موضوع واحدی دیده شود، این موضوع واحد کمک می‌کند تا قرآن با توجه به معنا خوانده شود؛ ضمن اینکه در آن موضوع واحد هم کار تحقیقی صورت گرفت تا بتوانیم وقتی یک موضوع را در سرتیتر آن صفحه قرار می‌دهیم، بتوانیم ادعا کنیم، آن موضوع تمام آیات آن صفحه را پوشش می‌دهد. برخی اوقات از ظاهر آیات به نظر می‌آید، صفحه، موضوعات متفرقه‌ای دارد، اما باید این هنر را به خرج می‌دادیم و یک نخ تسبیح را شناسایی می‌کردیم و می‌گفتیم اینها ظاهراً با هم متفرق هستند، اما ارتباطی معنایی با هم دارند. این موضوع شاید در نگاه اول حس نشود، اما با تأمل در معنا این ارتباط به دست می‌آید.
این هدف اصلی بود و نهایتاً توفیق الهی دست داد و قرآن مبارک شکل گرفت. این قرآن نسبت به قرآن‌های رایج با خط عثمان طه ۲۰ صفحه اضافه‌تر دارد. ضمن اینکه صفحات عثمان طه در کتاب ما درج شده تا برای مخاطب قابل تطبیق باشد، البته صفحات قرآن مبارک مستقل از صفحات عثمان طه است. شکل‌گیری این قرآن فرایند زمانبری به ویژه در حوزه دریافت مجوز داشت.
ایکنا – کل فرایند کار چند سال به طول انجامید؟
هفت سال.
ایکنا – قرآن مبارک چه ویژگی‌هایی دارد؟
یک ویژگی قرآن مبارک بهره‌مندی از ترجمه استادولی است. ترجمه‌ای بسیار عمیق، دقیق و قرآن‌پژوهانه؛ کار خوبی که روی ترجمه حسین استادولی انجام شد، تقطیع کردن آیات بود، یعنی اگر یک آیه دو خط بود، ما آن را در قرآن مبارک به چهار عبارت کوتاه تقطیع کردیم، این عبارات کوتاه با ترجمه مقابل همراه است و این کمک بسیاری می‌کند تا خواننده هم با عبارات کوتاه مواجه شود و هم ترجمه در درست‌ترین موقعیت ممکن باشد. ترجمه در این کتاب اینقدر در دسترس است که چشم به صورت ناخودآگاه از متن عربی به سمت متن فارسی می‌رود.
موضوع سرتیتر صفحه نیز کمک می‌کند تا تدبر امکان‌پذیرتر شود؛ روش درست تدبر این است که تدبر در حین تلاوت اتفاق بیفتد نه اینکه تدبر را یک پروژه مجزا از قرائت بدانیم؛ لذا در قرآن مبارک تدبر در ضمن خوانش اتفاق می‌افتد، این مصحف عزیز کمک می‌کند، خواندنی‌های ما خواندنی‌های تدبری باشد.
ایکنا – در اثنای شکل‌گیری آن به طیف مخاطبانش فکر کرده بودید؟
هدف قرآن مبارک، مخاطب عام است، چون اصولاً تدبر یک فرایند عمومی است و همه می‌توانند و باید تدبر کنند، بنابر این مخاطب عمومی است، اما در عمل آن چه دیدیم، عمدتاً طیف جوان از این قرآن استقبال کردند و می‌کنند و برای جوانان خیلی شوق‌برانگیز شده است.
در وضعیت معمول قرآن خواندن مبنا بر ثواب بردن است و لذا تدبر موضوعیت ندارد. برخی سؤال پرسیده‌اند، وقتی هدف ثواب بردن است، چه فرقی می‌کند قرآن مبارک بخوانیم یا قرآن‌های رایج با خط عثمان طه؟ ما می‌خواهیم فقط ثوابی برده باشیم؛ اگر نگاه این باشد، درست است، وقتی هدف صرفاً ثواب باشد، تفاوتی بین این کتاب و عثمان طه نیست، اما اگر هدف تدبر باشد چه؟ قرآن می‌فرماید «کِتَابٌ أَنْزَلْنَاهُ إِلَیْکَ مُبَارَکٌ لِیَدَّبَّرُوا آیَاتِهِ» این قرآن را برای تدبر فرستاده‌ایم، بنابراین اگر هدف از قرآن خواندن‌ها تدبر باشد، این مصحف به اینکه تدبر ساده و امکانپذیر باشد، خیلی کمک می‌کند. شعاری که برای این مصحف انتخاب کردیم «قرآن مبارک نسخه‌ای از قرآن برای تدبر همگانی» بود. این مبنای هدف‌گذاری ما بوده است.
وقتی مصحف در فروردین‌ماه امسال عرضه شد با استقبال خوبی مواجه شد و چاپ دوم را آغاز کرده‌ایم. همچنین نسخه دیگری را هم در دست آماده‌سازی داریم که حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد از نسخه قبلی کوچک‌تر است. این نسخه با کاغذ تحریر معمولی و چاپ دورنگ است تا هم از جهت هزینه و هم وزن کاهش داشته باشد و اکثریت بتوانند از آن استفاده کنند.
ایکنا – مصحف مبارک برای استفاده دانش‌آموزان هم کاربرد دارد؟ دانش‌آموزی که با قرآنی غیر از قرآن رایج به خط عثمان طه رویارویی نداشته است، می‌تواند با این قرآن انس گیرد؟
دانش‌آموزان را عادت داده‌ایم که به چه سمتی حرکت کنند، آنها مانند موم شکل می‌گیرند اگر از اول عثمان طه را برای او مبنا قرار داده‌ایم به همان عادت کرده‌اند. فارغ از این مباحث امسال توافق شد تا تعدادی از این قرآن در اختیار مدارس قرار گیرد. حدود دو هزار نسخه ویژه مدارس با قطع خشتی در دست چاپ است که فکر می‌کنم مورد استقبال قرار گیرد.
دانش‌آموز دنبال این است که مطلب را بفهمد، اگر متوجه مطلب نشود، هیچ میل و رغبتی نسبت به این موضوع نخواهد داشت، به ویژه هر چه سنشان بالاتر برود، دیگر به آن صورت که بیایند، مثلاً قرآن را حفظ کنند، نخواهند بود، لذا در سنین بالاتر از سن بلوغ معمولاً کسی از این موضوع استقبال نمی‌کند. بعد از سن بلوغ هم می‌آیند چیزی که می‌خوانند، بفهمند.
ایکنا - لازم است معلم دیگری غیر از معلمان قرآن مدارس به تدریس این مصحف اقدام کنند؟
نیازی به این کار نیست، اما این مصحف یک عقبه تدبری و روش یا الگوی تدبری دارد که مبنا بوده و بر همان مبنا شکل گرفته است؛ لذا معلمی که یک دوره کوتاه آموزشی که حدود ۱۵ ساعت خواهد بود، دیده باشد می‌تواند با الگوی تدبری مد نظر آشنا شود و همان الگو را به دانش‌آموزان منتقل کند.
گفت‌وگو از معصومه صبور
انتهای پیام
