علی دلبری:
روایات تفسیری مؤید برداشت شیعه از آیه وضو است
استاد دانشگاه علوم اسلامی رضوی گفت: روایات تفسیری مؤید برداشت شیعه از آیه وضو است؛ یعنی الی المرافق به معنای ریختن آب از آرنج تا نوک انگشتان است و مسح هم شامل بخشی از سر و پا می‌شود.
به گزارش ایکنا، علی دلبری، استاد دانشگاه علوم اسلامی رضوی، 9 فروردین ماه در نشست علمی «وضو و چالش‌های فقهی و تفسیری» که از سوی انجمن علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد به تبیین مفاد آیه «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلَاةِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ وَأَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرَافِقِ وَامْسَحُوا بِرُءُوسِكُمْ وَأَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَيْنِ ۚ وَإِنْ كُنْتُمْ جُنُبًا فَاطَّهَّرُوا ۚ وَإِنْ كُنْتُمْ مَرْضَىٰ أَوْ عَلَىٰ سَفَرٍ أَوْ جَاءَ أَحَدٌ مِنْكُمْ مِنَ الْغَائِطِ أَوْ لَامَسْتُمُ النِّسَاءَ فَلَمْ تَجِدُوا مَاءً فَتَيَمَّمُوا صَعِيدًا طَيِّبًا فَامْسَحُوا بِوُجُوهِكُمْ وَأَيْدِيكُمْ مِنْهُ ۚ مَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيَجْعَلَ عَلَيْكُمْ مِنْ حَرَجٍ وَلَٰكِنْ يُرِيدُ لِيُطَهِّرَكُمْ وَلِيُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ» پرداخت.وی گفت: صورت در این آیه مشخص است و همین چهره ظاهری انسان است گرچه حدود آن در آیه بیان نشده است و محدوده صورت در وضو را به پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) واگذار کرده است. از چانه تا رستنگاه مو به لحاظ طولی مورد اتفاق تمامی مسلمین است و شیعه و سنی در آن اختلاف ندارند ولی از جهت عرضی اختلاف وجود دارد زیرا اهل سنت از یک گوش تا گوش دیگر را لحاظ کرده‌اند ولی شیعه کمتر را ملاک می‌داند.
دلبری افزود: در تیمم از لفظ «بوجوهکم» استفاده شده است ولی در مورد وضو «با» وجود ندارد لذا کل صورت ملاک است و در روایات در مورد صورت بالا و پایین را در نظر نگرفته است ولی در مورد دست فرموده‌اند حتما باید از بالا به پایین باشد. در ظاهر آیه به الی المرافق اشاره دارد که اهل سنت براساس ظاهر آیه شست و شوی دست را از انگشتان به سمت آرنج شروع می‌کنند ولی روایات ائمه(ع) تاکید دارند که باید از آرنج به سمت انگشتان باشد.
مراد از الی المرافق
دلبری با بیان اینکه الی المرافق، جار و مجرور است و قصد دارد محدوده شستن را مشخص کند یا جهت را؟ گفت: اهل سنت معتقدند که آیه در صدد بیان جهت است ولی شیعه معتقدند که الی المرافق در صدد بیان مقدار است نه جهت کما اینکه در آیه قطع ید سارق آیه از ایدیهم استفاده کرده است ولی مراد قطع چهار انگشت دست است.
استاد دانشگاه علوم اسلامی رضوی با بیان اینکه اهل سنت و شیعه در شست و شوی همه دست از انگشتان تا آرنج اتفاق نظر دارند و اختلاف فقط در جهت است، اظهار کرد: آیه جهت را به عرف واگذار کرده است؛ الان اگر به ما بگویند دیوار را رنگ بزنید تا یک متر عرف از بالا به پایین شروع می‌کند لذا عرف از بالا به پایین می‌داند افزون بر اینکه اجماع روایات متعدد شیعه داریم که کیفیت وضوی پیامبر(ص) را بیان فرموده‌اند که از آرنج به پایین بوده است.
وی با اشاره به طریقه مسح، افزود: مسح کشیدن دست بر روی چیزی است و متعلق آن در وضو، سر و ارجل (پاها) است که سر، اتفاق میان شیعه و سنی است ولی در پا اختلاف وجود دارد؛ از امام(ع) در مورد استنباط از آیه در مورد مسح پا سؤال کردند و امام صادق(ع) فرمودند که پیامبر(ص) فرمودند که پا را مسح کنید. همچنین در روایت بیان شده است که همه صورت باید شسته شود ولی دستان باید تا مرفق شسته شود. امام(ع) در پاسخ به زراره فرمودند که مسح بخشی از سر است به خاطر جایگاه «با» در بوجوهکم زیرا این با زاید نیست و حتما دلیلی دارد.
تفاوت اهل سنت و شیعه در مسح
استاد دانشگاه علوم اسلامی رضوی با بیان اینکه بخشی از سر را روایات تبیین کرده است که عمدتا جلوی سر را فرموده‌اند ولی اهل سنت همه سر را می شویند و یا مسح می‌کنند، تصریح کرد: مسح حتما باید از آب باقیمانده وضو باشد نه آب جدید ولی اهل سنت از آب جدید را منع نمی‌کنند. ارجلکم هم در آیه عطف به برؤسکم شده است لذا حکم مسح سر برای پا هم بیان شده است و محدوده آن هم از انگشتان تا کعبین بیان شده است. نکته دیگر اینکه ارجلکم را چه به فتح و چه به کسر لام بخوانیم در هر دو صورت حکم آن همین است.
وی افزود: متاسفانه برخی به جای رجوع به اهل بیت(ع) در تفسیر آیه سراغ دیگران رفتند و به خطا افتادند؛ در روایتی از زراره و بکیر داریم که از امام باقر(ع) در مورد وضوی پیامبر(ص) پرسیدند و ایشان فرمودند که پیامبر(ص) ظرف آبی آوردند و با دست راست مقدار یک دست برداشتند و به صورت ریختند سپس آب را توسط دست چپ از آرنج دست راست ریختند و بعد یک مشت دیگر با دست راست روی چپ ریختند. در مورد وضوی زن و مرد هم مستحب است که مردان از پشت آرنج بریزند و زنان از داخل آرنج.
دلبری بیان کرد: در ادامه هم به جنابت و لزوم غسل اشاره دارد و اگر کسی آب نداشت تیمم کند. در مورد تیمم هم دارد که دست را بر روی خاک بزند و بعد فرموده است فامسحوا بوجوهکم که مراد بخشی از صورت است در حالی که در وضو فاغسلوا وجوهکم آمده است یعنی همه صورت باید شسته شود.
استاد دانشگاه علوم اسلامی رضوی با تاکید بر اینکه آیه وضو، وضو را واجب و مقدمه نماز می‌داند، گفت: تمامی روایات بیان شده در مورد وضو، همگی شرح و تبیین این آیه شریفه است و اگر بحث اضطرار و چیزهای دیگر باشد ناظر به برخی آیات دیگر است. ائمه(ع) فرمودند ما هر چیزی بگوییم براساس قرآن کریم است و نمونه‌های متعدد در این زمینه داریم یا روایات متعدد بیان فرموده است ما هر چه بگوییم از خداوند است. جابر اسناد برخی سخنان را از امام(ع) خواسته است و ایشان ارجاع به پدرانشان سپس پیامبر(ص) و جبرئیل و خداوند داده‌اند.
وی تاکید کرد: روایات تفسیری ما منحصر به آنچه در کتب تفسیری آمده است نیست و هر چیزی را که معصوم بیان کرده است تفسیر و تبیین آیاتی از قرآن است و شان ائمه(ع) هم این بوده است که بعد از پیامبر(ص) این وظیفه را انجام دهند لذا تبیین آیه وضو براساس روایاتی است که اعتبارسنجی هم شده است و براساس آن فقها احکام خود را صادر کرده‌اند.
انتهای پیام مطالب مرتبط
