عقل محور الگوی حکمرانی است

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین حمید پارسانیا؛ رئیس شورای تخصصی حوزوی شورای عالی انقلاب فرهنگی، شامگاه ششم اردیبهشت در نشست علمی «حکمرانی و الگوی آن در امت و ملت» با بیان اینکه بین امت و ملت در تعابیر قرآنی تفاوت وجود دارد، گفت: امت در لغت به معنای مقصد‌داشتن است و بر انسجام اجتماعی دلالت دارد که مقصد واحدی را دنبال می‌کنند و هویت معینی دارند؛ این تعبیر نسبت به همه مجموعه‌های بشری و حتی غیر بشری هم اطلاق می‌شود؛ فَكَيْفَ إِذَا جِئْنَا مِنْ كُلِّ أُمَّةٍ بِشَهِيدٍ وَجِئْنَا بِكَ عَلَىٰ هَٰؤُلَاءِ شَهِيدًا.

 

وی افزود: در قیامت برای هر امتی شاهدی وجود دارد و پیامبر(ص) شاهد بر همه امت‌ها است؛ امت ممکن است هویت الهی و آسمانی هم نداشته باشد ولی باز امت است به همین دلیل برخی امت‌ها با امام خودشان به دوزخ می‌روند. 

 

پارسانیا با بیان اینکه اجتماع بشری، توده نیست و توده مواد خامی است که بر هم انباشته می‌شود، افزود: اجتماع زمانی که هماهنگ باشد و اهداف معینی را دنبال کند جامعه و امت است و اگر اینطور نباشد آسیب دیده است؛ جامعه باید آموزش و زبان و خانواده و تولید نسل و زمان و مکان و آموزش علمی و قوانینی داشته باشد که مورد اجرا قرار گیرد گرچه همه این موارد هم‌وزن نیست. قوانین دو رقم است؛ برخی به صورت قوانین کلی است و برخی جزئی و قانون کلی تا جزئی نشود اجرا نخواهد شد. 

 

پارسانیا با بیان اینکه ساحاتی وجود دارد که نهاد قضا باید تکلیف آن را روشن کند، اظهار کرد: قانون را خداوند و مجلس و سنت و خان و ... می‌گوید ولی در مقام اجرا وقتی نزاع بین افراد یک جامعه رخ دهد باید حکم جزئی برای آن صادر شود و قاضی است که وارد معرکه خواهد شد. 

 

رئیس شورای تخصصی حوزوی شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه حاکمیت گسسته از دیگر نهادها و مجموعه‌ها نیست و بدون تعهدات و قانون و خانواده و ... ثمری ندارد، تصریح کرد: سطحی از نیاز اجتماعی به عنوان حکمرانی برای اداره این نهادها وجود دارد و هر امتی برای اداره خود نیاز به حاکمیت دارد؛ علوم و دانش‌ها هم باید متناسب با مقاصد حاکمیت و جامعه، تدوین و تنظیم شود. گاهی غرض زندگی، لذت بیشتر بردن و رضایت اکثری افراد از کاری است که دارند و در عین حال ناگزیر هستند که در کنار هم زیست کنند و خود این هم مقرارت مخصوص خود را دارد و سیستم گزینش امامشان و به قدرت رسیدن آنان تکوینا و تشریعا متناسب با همین تفکرات است و اگر تشریع با غرض نهایی چنین امتی هماهنگ نباشد امور پیش نخواهد رفت.  

وی اضافه کرد: تعبیر خواجه نصیر برای مدینه جماعتی که فارابی آن را ذکر کرده، این است؛ کسانی که شایستگی امامت مدینه فاضله را دارند اگر بخواهند در چنین جامعه‌ای باشند کشته خواهند شد؛ اینکه گفته شده است؛ الناس علی دین ملوکهم، یعنی اینکه مردم به ملوکی فرصت می‌دهند که هماهنگ با دین آنان باشند و این دوسویه است و ملک هم باید به اقتضاء فرهنگ و ارزش‌های عمومی عمل کند و اگر غیر از این باشد در این صورت ولو امام مجموعه علی بن ابیطالب(ع) هم که باشد مقتول خواهد شد و چنین امامی هم از خدا خواهد خواست که او را ببرد و امت را به امام دیگری از جنس خودشان مبتلا کند. 

 

استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه در قیامت تکوینا تناسب میان امت و امام وجود دارد زیرا در دنیا هم حکمرانی بدون رابطه امت و امام ممکن نیست، گفت: در قیامت، افرادی را می‌آورند که از زمامداران خود شکایت خواهند کرد که این امرا ما را گمراه کردند ولی قرآن فرموده است که عذاب هر دو، مضاعف خواهد بود زیرا شما فرصت به چنین فرمان‌ر‌وا و امام دادید که بر شما حکومت کند. 

 

پارسانیا افزود: انسان نسبت به حکمرانی که در جامعه او ایجاد می‌شود مسئولیت دارد و باید سیستمی را انتخاب کند که با فطرت و اهداف عالیه او منطبق باشد. امت‌ها همگی هویت و اقتضا و نظام تشریع متناسب با خود را دارند و هر امتی نیازمند یک امام است ولو فاجر و طالع و یا صالح و این به اقتضای ارزش‌ها و آرمان‌های هر جامعه مشخص می‌شود. 

 

عضو شواری عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه ملت به لحاظ لغوی به املاء بازمی‌گردد و نظر به امتی دارد که نحوه انسجام خود را بر اساس اهواء و خواسته‌های متکثر دنیایی خود تنظیم نمی‌کند، اظهار کرد: ملت مبتنی بر عقل، برنامه‌های خود را منظم می‌‌کند و البته عقل فقط حکم‌یابنده است نه حکم‌کننده؛ عقل وقتی جهان را شناخت گوش می‌کند و وقتی قواعد زیست خود را بخواهد تنظیم کند متناسب با هدف آفرینش آن را از منابع مختلف از جمله وحی می‌گیرد لذا کل ما حکم به العقل حکم به الشرع، درست است ولی خالی از تسامح هم نیست؛ مراد از شرع حکم به نقل است.

پارسانیا با بیان اینکه در اینجا ملت، تسلیم حق است و حاکم همیشه خداوند است و عقل چراغ برای این صراط است لذا قرآن از ملت ابراهیم و موسی و عیسی(ع) نام می‌برد، گفت: ملت مرادف با دین به لحاظ معناست زیرا خیلی در هم عجین هستند و حتی گاهی گفته شده است ملت به معنای دین است لذا الگوی حکمرانی در ملت، یک الگوی حکمرانی نیست که بر اساس واقعیت موجود سامان یافته باشد البته ملت اگر بخواهد عینیت پیدا کند باید جمع و گروهی این مقصد و غرض و تسلیم نسبت به حقیقت را ایجاد کند وگرنه حکمرانی حقیقی ایجاد نخواهد شد.

 

وی تاکید کرد: امت می‌تواند ملت باشد یا ملت نباشد؛ ملت شیوه‌ای از انسجام اجتماعی است که بر مدار املای الهی شکل گرفته است زیرا آفرینش در راستای اراده الهی پیش می‌رود و او که خالق همه چیز است می‌داند غرض و هدف و آسایش و آرامش و سعادت چیست. 

 

رئیس شورای تخصصی حوزوی شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه مقصد الهی، دنیای دیگر است ولی در همین دنیا ساخته می‌شود بنابراین ملتی با چنین مقصدی به دنبال تحقق اراده الهی در جامعه خواهد رفت، اضافه کرد: به همین دلیل گفته شده که اول الدین معرفت الله؛ یعنی شناخت اراده خداوند اول دین و ملت است. اگر کسی فقط مادی‌گرا باشد می‌تواند امت تشکیل دهد ولی نخواهد توانست ملت تشکیل دهد و ملت با یک نظام معرفتی خاص شکل می‌‌گیرد.

استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) افزود: فارابی گفته است سنت‌گذار قدسی در کانون ملت نشسته است و اوست که حکم می‌راند و هماهنگی را دارد و وقتی که سنت‌گذار نخستین نیست کسی که اجتهاد دارد باید این مسئولیت را برعهده بگیرد؛ الگویی که حکمرانی در ملت دارد متناسب با غرض و غایت الهی است و ملت با سطح خاصی از دانش و معرفت باید این غرض را بشناسد. 

 

پارسانیا با تاکید بر اینکه ملت برای تداومش نیازمند تداوم مردم است، تصریح کرد: مولدبودن نسل که مورد تاکید است برای تحقق همین اغراض و اهداف است تا شکاف نسلی بین ملت ایجاد نشود و مقررات مربوط به اجتماع و ازدواج و طلاق و فرزندآوری و ... هم در همین راستا معنا دارد لذا هر امتی برای تداوم خود و قدرت‌گرفتن باید متناظر وضع موجود خود ادامه دهد و مقررات متناسب با شرایط خود را داشته باشد. بنابراین نتیجه اینکه الگوی حکمرانی در ملت، متناسب با اهداف الهی است و در اینجا عقل، محوریت دارد اعم از عقل تجربی، تجریدی و استنباطی برای تعامل با وحی و دریافت وحی؛ و وقتی امام الهی حضور مستقیمی ندارد ملت نیازمند حضور مجتهدینی است که احکام الهی را بیابند و نه اینکه جعل کنند تا ملت مفهوم بیابد و بتواند خودش را اداره کند.