رهبر انقلاب عمل به نهج‌البلاغه را راه پیشرفت عزتمندانه می‌دانند

به گزارش ایکنا، پیش‌نشست همایش ملی «ما و غرب» با موضوع ظرفیت‌های نهج‌البلاغه برای تولید راهبردهای مواجهه با غرب، دهم اردیبهشت ماه از سوی دفتر حفظ و نشر آثار رهبر معظم انقلاب با حضور آتنا بهادری، عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا(س)، فرزاد جهان‌بین، عضو هیئت علمی دانشگاه شاهد و معاون فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی برگزار شد و دبیری جلسه برعهده رامین طیاری‌نژاد بود.

 

طیاری‌نژاد ضمن تبریک ولادت حضرت معصومه(س) و آغاز دهه کرامت، گفت: نشست امروز که به‌عنوان یکی از پیش‌نشست‌های علمی اولین همایش ملّی «ما و غرب در آراء و اندیشه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای» برگزار می‌شود، موضوع خود را ظرفیت‌های نهج‌البلاغه در ارائه راهبردهایی برای مواجهه با غرب قرار داده است. در اندیشه‌ مترقی آیت‌الله خامنه‌ای، رابطه‌ ما و غرب همواره براساس استقلال فکری، مقاومت در برابر استکبار و تکیه بر هویت اسلامی ـ ایرانی در عین استفاده هوشمندانه از فرصت‌های موجود در غرب تعریف شده است. 

 

وی با تأکید بر ظرفیت‌های بی‌نظیر نهج‌البلاغه، این کتاب را آیین‌نامه انقلاب اسلامی و چراغ راه مقابله با تهدیدات فرهنگی و سیاسی غرب دانست و افزود: نهج‌البلاغه با آموزه‌های عمیق خود درباره‌ عدالت، حکومت‌داری، مبارزه با ظلم و فساد، بهترین سند برای افشای چهره‌ سلطه‌گر غرب و تبیین‌گر نحوه تعامل با آن است. رهبر حکیم انقلاب با الهام از خطبه‌های امام علی(ع)، هشدار می‌دهند که غرب با تهاجم فرهنگی، اقتصادی و سیاسی، به دنبال نابودی ارزش‌های الهی است.

 

طیاری‌نژاد بیان کرد: البته تنها به مقابله با غرب محدود نمی‌شود، بلکه راه‌حلی برای ساختن تمدن نوین اسلامی ارائه می‌دهد؛ تمدنی که بر پایه‌ عقلانیت، معنویت، عدالت و استحکام ساخت درونی امت اسلام استوار است. بنابراین لازم است ما با شناخت هرچه بیشتر نهج‌البلاغه به‌ویژه از رهگذر بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، از آن به عنوان ابزاری استوار در مواجهه فکری و تمدنی با غرب استفاده کنیم و راه پیشرفت مستقل و عزتمند را بیابیم و تداوم دهیم.

 

در ادامه آتنا بهادری به بحث کاربست نهج‌البلاغه در تحلیل معارف اجتماعی در بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با تأکید بر رویکرد تطبیقی به آزادی در نظام فکری غرب پرداخت و گفت: آیت‌الله خامنه‌ای نهج‌البلاغه را «دستورالعمل انقلاب اسلامی» می‌دانند و معتقدند این کتاب پاسخگوی نیازهای امروز بشر از جمله در حوزه‌های حکومت‌داری، عدالت و مبارزه با فساد است. ایشان در یک مورد می‌فرمایند: «این کتاب وقتی در کنار قرآن قرار بگیرد، یقیناً تالی قرآن است؛ یعنی ما دیگر کتابی نداریم که دارای این حد از اعتبار و جامعیت و قدمت باشد».

 

وی افزود: آیت‌الله خامنه‌ای تأکید دارند که نهج‌البلاغه، کتاب امروز انقلاب اسلامی است و ضرورت رجوع به آن بنا به رخداد انقلاب اسلامی و حاکمیت دین، مضاعف شده است. از جمله آثاری که از آیت‌الله خامنه‌ای با موضوع نهج‌البلاغه منتشر شده، می‌توان به این آثار اشاره کرد: کتاب «منشور حکومت علوی» مشتمل بر 12 گفتار در شرح نهج‌البلاغه است که در سال‌های 52 و 53 در مسجد کرامت ایراد شده‌اند. کتاب دیگر، «نبوت‌ها در نهج‌البلاغه» است که پس از انقلاب اسلامی و در سال 59 بیان شده‌اند. کتاب «بازگشت به نهج‌البلاغه» شامل متن سخنرانی‌های آیت‌الله خامنه‌ای در کنگره‌های بین‌المللی نهج‌البلاغه است. کتاب «راه روشن مدیران»، مجموعه بیاناتی است که ایشان در شرح بخش‌هایی از نهج‌البلاغه در دیدارهای هیئت دولت مطرح کرده‌اند.

 

استاد دانشگاه الزهرا(س) بیان کرد: بر اساس تحلیل مضمون بیانات آیت‌الله خامنه‌ای مبتنی بر آموزه‌های نهج‌البلاغه، می‌توان از سه جنبه چیستی، چرایی و چگونگی به مسئله آزادی در اسلام و غرب توجه کرد. در بعد چیستی آزادی، این مضامین قابل دستیابی هستند: وجود مفهوم آزادی در معارف اصیل اسلامی، آزادی مردم در بیعت با امیرالمؤمنین(ع) به شرط عدم طغیان و معنای راقی و لطیف آزادی، در انحصار مکاتب الهی، فطری بودن آزادی از منظر اسلام، اسلامی بودن مقوله آزادی و ... .

در ادامه جهان‌بین در سخنانی با موضوع نسبت ما و غرب؛ بازخوانی تجربه و سه رویکرد اصلی در دوره مشروطیت، گفت: امیرالمؤمنین(ع) در نهج‌البلاغه شریف، جمله بسیار مهمی دارند و می‌فرمایند: «اِستَدِلَّ على ما لَم يَكُن بما قَد كانَ؛ فإنّ الاُمورَ أشباهٌ»؛ یعنی از امور تحقق‌یافته، برای تحلیل و شناخت امور تحقق‌نایافته استفاده کن. این عبارت حکیمانه نشان می‌دهد که ما برای شناخت و تحلیل درست وقایع روز خود و بلکه وقایع آینده، حتماً باید به گذشته خودمان دقیق بنگریم.

 

وی افزود: یکی از مقاطع مهم تاریخی که در بیانات رهبر حکیم انقلاب اسلامی هم به‌طور مکرر مورد تحلیل قرار گرفت تا جایی که ایشان در جایی می‌فرمایند در یک دوره‌ای، ذهن من معطوف به شناخت آن بود، عصر مشروطیت است.

 

وی افزود: در این عصر می‌خواهم سه رویکرد عمده در ایران در رابطه با غرب را نام ببرم؛ در این دوره، مجموع روشنفکران و روحانیت و سایر شخصیت‌های فعال در مشروطیت، سه رویکرد اصلی داشتند: رویکرد تقلید کامل از مدرنیته: این رویکرد قائل به نفی کامل هویت دینی و پیروی بی‌قید از غرب بود. از نگاه این افراد، دین عامل عقب‌ماندگی است و تا جایی پیش رفتند که معتقد بودند حتی سیاق زبان فارسی هم باید تغییر یابد؛ تقی‌زاده و میرزا ملکم‌خان، نمایندگان فکری این رویکرد بوده‌اند. نتیجه این رویکرد، شکست پروژه نوسازی ایران به‌دلیل بی‌اعتنایی به هویت دینی بود.

 

جهان‌بین با اشاره به رویکرد تقابل کامل دین و مدرنیته، تصریح کرد: در این رویکرد، رد هرگونه تعامل با غرب به‌دلیل مغایرت ذاتی با اسلام مطرح می‌شد. شیخ فضل‌الله نوری، از چهره‌های برجسته این جریان است و معتقد بود که پدیده مدرنیته، ذاتاً با دین تعارض دارد.

 

معاون فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی تصریح کرد: رویکرد تلفیق هوشمندانه(جمع بین دین و مدرنیته) رویکرد دیگر است؛ در این رویکرد، باید دست به گزینش زد. امام خمینی و آیت‌الله خامنه‌ای با الهام از نهج‌البلاغه، از دستاوردهای غرب (مانند علم و فناوری) استفاده می‌کنند و در عین حال، مبانی لیبرالیسم را رد می‌کنند. هر سه دیدگاه و رویکرد، در حال حاضر ما هم وجود دارند و نیازمند تحلیل‌های بیشتر هستند.