رسانه‌؛ نگهبان دموکراسی و ضامن اعتماد عمومی در جامعه

ایکنا ـ تعریف شما از اخلاق در رسانه چیست و چرا این موضوع اهمیت دارد؟

اخلاق در رسانه مانند همه حوزه‌های دیگر به معنای مجموعه‌ای از اصول و استانداردهای اخلاقی برای فعالیت‌ها و رفتارهای اجتماعی است. در حوزه رسانه، اخلاق رسانه‌ای از اهمیت بسزایی برخوردار است. اخلاق رسانه‌ای را می‌توان شامل بسیاری از موارد دانست که به مهمترین اصول آن اشاره می‌شود. شفافیت و صداقت، دقت و راستی‌آزمایی، بی‌طرفی و اجتناب از جهت‌گیری‌های غیر منصفانه، پرهیز از انتشار اطلاعات نادرست و گمراه کننده، توجه به مسئولیت اجتماعی به ویژه حفظ کرامت انسانی و جلوگیری از تبعیض، احترام به حریم خصوصی افراد، پرهیز کردن از تحریک یا تشدید خشونت به ویژه در شرایط بحرانی. 

در مورد اهمیت اخلاق در رسانه می‌توان مسائل متعددی را مطرح کرد. در اینجا تلاش می‌شود که فقط به برخی از موارد مهم اشاره شود. موضوع حفاظت از اعتماد عمومی در رابطه با اطلاع‌رسانی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. رسانه در حقیقت نگهبان دموکراسی است. بدون اعتمادسازی، امکان اطلاع‌رسانی درست وجود ندارد. اگر رسانه اخلاق‌مدار نباشد، اعتماد عمومی از بین می‌رود و جامعه در معرض زیان‌های مختلف بی‌اعتمادی قرار می‌گیرد. حمایت از حقوق افراد با توجه به حریم خصوصی آنان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. رسانه باید از افترا، تهمت، تحریف حقایق و ... دوری کند. همه این موارد بخشی از اخلاق رسانه است که اهمیت دارند. مقابله با اطلاعات نادرست و تلاش برای نشر اخبار صحیح و دارای منبع نیز از موارد مهم در این زمینه است. تقویت گفتمان‌های مفید و سالم و پاسخگویی به جامعه از طریق نظارت بر کارکردهای مختلف در این رابطه اهمیت دارد.

در حقیقت می‌توان گفت که رسانه نباید فقط به اخلاق حرفه‌ای که درباره شفافیت و صداقت و به روز بودن و ... توجه کند، بلکه باید اخلاق روشنگری و حمایت از حقوق فردی و اجتماعی را نیز مد نظر خود قرار دهد و تلاش کند تا بصیرت‌زا در همه زمینه ها باشد. 

ایکنا ـ چه اصول اخلاقی را باید رسانه‌ها در فعالیت‌های خود رعایت کنند؟

اگر چه در سؤال قبلی تا اندازه زیادی به این مسئله پرداخته شد، اما در اینجا تلاش می‌شود که به برخی از موارد دیگر نیز اشاره شود. رسانه‌ها به عنوان رکن چهارم دموکراسی و یکی از اصلی‌ترین منابع شکل‌دهی به افکار عمومی جامعه موظف هستند که از اصول اخلاقی مشخصی در فعالیت‌های خود توجه جدی داشته باشند که در ادامه به برخی از مهمترین این اصول اشاره می‌کنم.

مسئولیت اجتماعی (Social Responsibility): مسئولیت اجتماعی رسانه‌ها از مهمترین اصول اخلاقی است. پرهیز از انتشار آنچه که به زیان جامعه باشد، در این زمینه مهم است. ترویج یا نشر تبعیض، نفرت‌پراکنی، سیاه‌نمایی و خشونت نباید صورت گیرد و فراتر از آن رسانه باید توجه به پیامدهای منفی برخی از اخبار در جامعه نیز داشته باشد و از نشر آن‌ها جلوگیری کند. وحدت و انسجام جامعه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و لذا رسانه‌ها در این زمینه مسئولیت‌های جدی دارند.

شفافیت (Transparency): شفافیت یک اصل مهم در اخلاق رسانه‌ای است. البته در این زمینه باید گفت که علیرغم اینکه شفافیت مهم است، اما گاهی افشای اطلاعات نباید هرگونه تعارض منافع را در جامعه ایجاد کند. به همین دلیل باید مرز میان خبر، تحلیل، تبلیغات و فریب‌کاری و سیاه‌نمایی و  ... کاملا مشخص باشد.

دقت و راستی‌آزمایی (Accuracy and Verification): دقت و صحت خبر از اهمیت زیادی برخورداراست. رسانه باید قبل از انتشار خبر یا گزارش خبری، از صحت اطلاعات و منبع موثق مطمئن شود. جلوگیری از انتشار شایعه‌ها، اخبار دروغین، محتوای دستکاری شده و نادرست، از مهمترین مسائل در این زمینه است. 

بی‌طرفی و انصاف (Impartiality and Fairness): پوشش خبری منصفانه بدون جهت‌گیری‌های خاص ایدئولوژیکی در این زمینه اهمیت بسزایی دارد. انصاف، اخلاق مهم رسانه‌ای است. بدون انصاف در نشر خبر و اطلاع‌رسانی، تضمین اعتمادسازی به خطر می‌افتد.

استقلال حرفه‌ای (Independence) : استقلال رسانه‌ای به معنای نداشتن جهت‌گیری نیست، بلکه مقاومت در برابر فشارهای سیاسی، اقتصادی و تبلیغاتی است که مایل است محتوای خبری را به نفع خود مصادره کند. عدم دریافت امتیازات ویژه در برابر پوشش‌های خبری جهت‌گیرانه و جانبدارانه یکی از اصول مهم اخلاق رسانه‌ای است. 

احترام به حریم خصوصی (Respect for Privacy): گرفتن رضایت از افراد در انتشار مطالب به ویژه مطالب خصوصی آنان حائز اهمیت است. منافع افراد و به طور کلی منافع عمومی باید مورد توجه رسانه‌های اخلاق‌مدار باشد. اهمیت حفظ کرامت انسانی و پرهیز از نشر اطلاعات بی‌فایده به ویژه درباره افراد نباید فراموش شود.

پرهیز از تحریک یا تشدید بحران‌ها (Avoiding Harm): جلوگیری از ایجاد بحران که معمولاً شیوه‌ای از جذب مخاطب تلقی می‌شود، از اصول مهم اخلاق رسانه‌ای است. شیوه نشر بحران‌های موجود نیز حائز اهمیت است. ایجاد ترس و ناامنی و اضطراب در جامعه، ضد اخلاق رسانه‌ای است. 

پاسخگویی و اصلاح خطاها (Accountability): پاسخگویی از مهمترین اصول اخلاقی رسانه‌ای است. پذیرش اشتباهات و انتشار سریع اصلاحیه مهم است. این پاسخگویی نه فقط درباره محتواهای انتشار یافته است، بلکه حتی در تحلیل‌ها و جهت‌گیری‌های غلط باید صورت گیرد. اصولا اعتبار رسانه به تعهد آن به حقیقت‌گویی و دفاع از حقیقت است.

تمرکز بر منافع عمومی (Public Interest): رسانه را می‌توان «نهاد نظارتی جامعه» دانست. رسانه باید در حمایت از منافع عمومی با آگاهی و بصیرت کامل تلاش کند و از انحراف و جهت‌گیری‌های زیان‌آور به شدت دوری کند. امنیت جامعه در گرو شیوه دفاع رسانه‌ها از منافع به حق آن است. 

حفاظت از منابع (Protection of Sources): حفظ حرمت و امنیت منابع اطلاعاتی خبری و خبرنگاران از اصول مهم اخلاقی است. رسانه نباید در موارد بحران، خبرنگاران خود را رها کند. حمایت و حفاظت از خبرنگاران و منابع خبری یکی از اصول مهم در اعتباردهی به رسانه است. 

ایکنا ـ چگونه می‌توان از انتشار اطلاعات نادرست یا گمراه‌کننده جلوگیری کرد؟

موضوع شایعه و اطلاعات نادرست و چگونگی جلوگیری از انتشار آن‌ها یک اقدام چندجانبه است و نمی‌توان با اتخاذ چند روش جزئی یا اقدام به شکل جزیره‌ای و پراکنده به این موضوع مهم پرداخت. باید یک حرکت جمعی از همه ذی‌نفعان از رسانه‌ها، دولت‌ها، کاربران عادی و تمام اقشار جامعه در این زمینه صورت گیرد. این حرکت در عصر رسانه‌های دیجیتالی و شبکه‌های اجتماعی، بسیار پیچیده‌تر شده و نیازمند راه‌های مؤثری برای مقابله با آ‌ن‌هاست. در این زمینه علاوه بر هوشیاری تک تک افراد جامعه، باید سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی به ویژه در رابطه با فضای مجازی گسترش یابد. این مسئله نیازمند یک نهضت ملی سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی است که نه تنها دولت باید مورد توجه قرار دهد، بلکه خانواده‌ها، دانشگاه‌ها، مدارس، مراکز علمی و همچنین، حوزه‌های علمیه نیز باید به آن توجه جدی داشته باشند. بهره‌گیری از ابزارهای مهم راستی‌آزمایی اطلاعات و اخبار و دستکاری محتوا در این زمینه می‌تواند مفید باشد. شفافیت در نشر اخبار می‌تواند بسیاری از اخبار نادرست را به حاشیه براند. 

صداقت خبری، امر مهمی است که باید در این زمینه به شکل جدی مورد توجه قرار گیرد. صداقت خبری، نیازمند منابع صادق و معتبر است. به‌کارگیری این منابع صادق و معتبر مهم است. کمک گرفتن از آگاهی خانواده‌ها و افراد مطلع در کشف اخبار نادرست و نشر اخبار درست در زمینه‌هایی که مظنون به ایجاد شایعه در مورد آن‌ها است، نیازمند آگاهی کافی و سرعت عمل است. تصویب قوانین و طراحی مناسب سیاستگذاری‌های حقوقی برای جرم‌انگاری انتشار عمدی اخبار جعلی یکی از مهمترین راه‌های جلوگیری از نشر شایعه‌ها و اخبار نادرست است که متأسفانه تاکنون مورد توجه کافی نبوده است.  تقویت و حمایت از روزنامه‌نگاری اخلاق‌محور و روزنامه‌نگاران متعهد در این زمینه حائز اهمیت است. اصلاح اشتباهات و خطاهای غیر عمدی با سرعت و دقت از شایعه‌ها و اخبار نادرست جلوگیری می‌کند. شناسایی و مقابله با ریشه‌ها و خاستگاه‌های تولید اطلاعات نادرست و شایعه‌ها به صورت سازمان یافته و دقیق مهم است. برای مقابله با این موارد باید انگیزه‌های انتشار شایعه‌ها و اطلاعات نادرست را بررسی و شناسائی کرد تا اقدام مناسب در مورد آن‌ها صورت گیرد.

در حقیقت پیشگیری از انتشار شایعه‌ها و اطلاعات نادرست یک نبرد چندجبهه‌ای ـ چند جانبه‌ای است که نیازمند همکاری کلیه رسانه‌ها، دولت‌ها، مجالس قانون‌گذاری، خانواده‌ها و جامعه است. در نهایت، تقویت اعتماد به رسانه‌های معتبر و آموزش شهروندان به ویژه با سواد رسانه‌ای، کلید اصلی کاهش آسیب‌های ناشی از اطلاعات گمراه‌کننده و شایعه‌ها است. در این زمینه هیچ راهکار واحدی به تنهایی کافی نیست، اما ترکیب این اقدامات می‌تواند اکوسیستم اطلاعاتی را سالم‌تر کند.

ایکنا ـ نظر شما در مورد مسئولیت رسانه‌ها در قبال تأثیراتی که بر افکار عمومی دارند، چیست؟

افکار عمومی در هر جامعه، برای هرگونه تحول، بسیار مهم و تعیین کننده است. به همین دلیل مسئولیت رسانه‌ها که اکنون عهده‌دار بخش مهمی از جهت‌دهی به افکار عمومی هستند و شاید مهمترین عامل در این زمینه به شمار می‌آیند، بیش از هر زمان دیگر حائز اهمیت است. لذا می‌توان گفت که مسئولیت رسانه‌ها در قبال افکار عمومی و تأثیرگذاری بر آن‌ها، یکی از سنگین‌ترین وظایف در جوامع جهانی است. در این زمینه باید به برخی از محورهای مهم اشاره کرد.

مسئولیت رسانه‌ها در قبال نشر حقیقت، یکی از اصول مهم اخلاق رسانه‌ای است. رسانه‌ها باید نگهبان حقیقت باشند. آن‌ها باید از تحریف جلوگیری کنند، حقیقت را شفاف مطرح کنند، مصالح و منافع جامعه را در نظر بگیرند و در مسیر خدمت به جامعه حرکت کنند. با توجه به این مسئولیت مهم، اعتماد عمومی شکل می‌گیرد و شکاف‌های اجتماعی کاهش پیدا می‌کند. به همین دلیل مقابله رسانه با قطبی‌سازی اجتماعی و نفرت‌پراکنی اهمیت حیاتی پیدا می‌کند. رسانه‌ها با توجه به چنین مسئولیت‌هایی استقلال خود را حفظ می‌کنند. آن‌ها از قدرت‌ها به هر شکل استفاده نمی‌کنند، گفت‌وگوی اجتماعی را تقویت  می‌کنند، حرمت افراد را نگه می‌دارند و از تهمت و افترا جلوگیری می‌کنند. رسانه‌ها تفکر انتقادی و شفافیت و صداقت را گسترش می‌دهند و از سیاه‌نمایی جلوگیری می‌کنند. آن‌ها پاسخگوی اشتباهات خود هستند و درصدد رفع خطاهای خود هستند.

بنابراین، می‌توان گفت که رسانه‌ها آئینه جامعه هستند. این آئینه باید واقعیت‌ها را منعکس کند، شفافیت و صداقت و مسئولیت‌پذیری را مورد توجه جدی قرار دهد و در حفاظت از سلامت روانی و اخلاقی جامعه همت کند. رسانه‌ها با داشتن چنین رویکردی نسبت به مسئولیت‌های خود باید به جای تأکید بر اولین بودن، بر بهترین بودن تمرکز کنند.

ایکنا ـ آیا به نظر شما رسانه‌ها در حال حاضر به اندازه کافی به مسائل اخلاقی توجه دارند؟ 

واقعیت این است که نمی‌توان به این سؤال به شکل ساده پاسخ داد. مسائل اخلاقی در جهان معاصر بسیار پیچیده است. جابجایی معیارهای اخلاقی نیز به ویژه در مورد رسانه‌ها و آزادی بیان و ... دچار چالش‌های متعدد شده است. علیرغم اینکه در بسیاری از زمینه‌ها اصول اخلاقی در رسانه‌ها تدوین شده است، اما اجرای آن‌ها دچار ابهام جدی است. این مسئله دلایل متعددی دارد که به برخی از موارد اشاره می‌شود.

وابستگی‌های اقتصادی و مالی از عوامل مهم در عبور از بسیاری از اصول اخلاقی است. علاوه بر مسائل مالی، سلطه «اقتصاد توجه»  (Attention Economy) برای افزایش کلیک و درآمد تبلیغاتی به «خبرپردازی‌های جنجالی و زرد» منجر شده است که بیش از آگاه‌سازی، فریبندگی‌سازی را تداعی می‌کند. دوگانگی در استاندارهای جهانی نسبت به اخلاق رسانه‌ای نیز یکی از معضلات و مشکلات جدی در این زمینه است. رقابت‌های ناسالم نیز یکی دیگر از مسائل حوزه بداخلاقی‌های رسانه‌ای است. اینکه چرا رسانه‌ها به اندازه کافی اخلاق‌محور نیستند، به عوامل گوناگونی بستگی دارد. البته شرایط فرهنگی نیز در این زمینه تأثیرگذار است، ولی به طور کلی می‌توان به برخی از عوامل اشاره کرد.

رقابت ناسالم به ویژه در شرایط فشارهای مالی و اقتصادی مشکل‌ساز است. عدم برخورد جدی قانونی با بداخلاقی‌های رسانه‌ای نیز موضوعی است که باید مورد توجه قرار گیرد. نقص قوانین در این زمینه نیز قابل توجه است که باید در این رابطه مورد ارزیابی دائمی قرار گیرد. البته در برخی از موارد نیز رسانه‌ها قربانی برخی از برخوردهای سیاسی و ایدئولوژیکی شده و به بداخلاقی متهم می‌شوند و لذا باید تفکیک جدی میان بداخلاقی‌های واقعی و غیر واقعی یا سازمان یافته در این زمینه انجام گیرد. بالأخره می‌توان گفت که متأسفانه در عصر فضای مجازی، اصول اخلاق رسانه‌ای یک امر سیالی شده است که بر اساس مصالح و منافع شخصی، گروهی، سیاسی، فرهنگی و ... تغییر می‌یابد. البته علیرغم این واقعیت، نباید نقش رسانه‌های متعهد و مستقل و اخلاق‌مدار را نادیده گرفت.

ایکنا ـ چگونه می‌توان تعادل بین آزادی بیان و رعایت اصول اخلاقی را برقرار کرد؟ 

ایجاد تعادل مورد پذیرش میان آزادی بیان و اصول اخلاقی یک امر پیچیده و بستگی به رویکردهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جوامع مختلف دارد. آزادی بیان سنگ‌بنای دموکراسی و مردم‌سالاری است، اما از جهت دیگر، رعایت اصول اخلاقی و فرهنگی و دینی نیز موجب بالندگی آزادی بیان می‌شود. آزادی بیان برای آسیب رساندن به جوامع مختلف، فرهنگ‌های گوناگون و رویکردهای دینی مورد قبول نیست. بنابراین، تعادل میان این دو نیازمند ایجاد راهکارهای مهم قانونی، آموزشی، رسانه‌ای، حقوقی، سیاسی و ... است که بتوان از منافع آزادی بیان استفاده کرد و در همان زمان اصول اخلاقی را نیز مورد توجه قرار داد. شاید بتوان در این زمینه به برخی مسائل مهم اشاره کرد.

برای مثال باید تعریف روشنی از مرزهای قانونی آزادی بیان و رویکردهای اخلاقی و غیر اخلاقی داشته باشیم. نفرت‌پراکنی و تهدید به خشونت و ... را نمی‌توان آزادی بیان دانست. انتشار مسائل شخصی بدون رضایت، یک جرم تلقی می‌شود و آزادی رسانه‌ای به شمار نمی‌آید. در شرایط جنگی یا حساس سیاسی که به امنیت ملی مرتبط است، هرگونه سخن گفتن و نشر دادن اخبار ویژه می‌تواند زیان‌آور باشد. البته علیرغم همه این موارد، باید از تنوع صداها بدون تضعیف اخلاقی و ایجاد زیان‌های عمومی حمایت و از گفت‌وگو و چندصدایی بودن جامعه دفاع کرد. همچنین، نباید با حضور گروه‌های مختلف فکری به شرط عدم ایجاد اختلال فرهنگی و اختلاف ملی مخالفت کرد و با کسانی که درصدد سکوت‌سازی منتقدان دلسوز هستند، برخورد مناسب و قانونی انجام داد.

بنابراین، می‌توان گفت که تعادل بین آزادی بیان و اصول اخلاقی امری ساده نبوده و تابع فرهنگ حاکم بر جامعه است. لذا باید به این تعادل به شکل یک امر فرآیندی و نه وضعیتی ایستا و غیر قابل تعدیل نگاه کرد. مهمترین اصل در این زمینه این است که آزادی بیان نباید امنیت جامعه را به خطر بیندازد.

ایکنا ـ در شرایط بحران یا رویدادهای حساس، چه رفتارهای اخلاقی برای رسانه‌ها ضروری است؟

در شرایط بحران یا حتی در شرایط قبل و پس از بحران و به عبارت دیگر در همه شرایط، رسانه‌ها باید از اصول اخلاقی مورد توافق اجتماعی و فرهنگی تبعیت کنند. حفظ آرامش در بحران، از مهمترین اصول اخلاقی است. جلوگیری از انتشار اخبار نادرست، غلط، شایعه و ... باید به صورت جدی مورد توجه قرار گیرد. اولویت‌های مهم خبری و دقت و سرعت نشر آن‌ها برای جلوگیری از مقابله با شایعه‌ها و اخبار حاشیه‌ای و زرد از اهمیت زیادی برخوردار است. اطلاعات بدون منبع موثق یا تایید نشده نباید منتشر شود. عدم تحریک بیش از حد احساسات و عواطف فردی و اجتماعی در شرایط بحرانی بسیار مهم و قابل توجه است. باید توجه داشت که در شرایط بحرانی، به شکل ویژه، آرامش اجتماعی مهمتر از هر حرکت دیگر رسانه‌ای است.

بنابراین، می‌توان گفت که اخلاق برای رسانه‌ها تنها یک اصل قانونی نیست، بلکه سنگ‌بنای اعتماد عمومی، حفظ سلامت اجتماعی و تأمین دموکراسی و مردم‌سالاری واقعی است. رسانه‌ها در شرایط بحران باید به این مسائل بیش از شرایط دیگر غیر بحرانی توجه ویژه داشته باشند. 

ایکنا ـ چگونه می‌توان به رسانه‌ها کمک کرد تا به سمت رعایت اخلاق و مسئولیت‌پذیری حرکت کنند؟

اولین اقدام در این زمینه، باور مدیران و مسئولان رسانه‌ای به وجود اخلاق مشخص رسانه‌ای است که در سطح بین‌المللی و ملی وجود دارد و باید مورد توجه عملی قرار گیرد. اگر متولیان رسانه‌ای به این اصل مهم اعتقاد نداشته باشد، سخن گفتن از تشویق آنان به مسئولیت‌پذیری رسانه‌ای یک امر بیهوده خواهد بود. در این زمینه می‌توان به بسیاری از موارد دیگر اشاره کرد. برای مثال، تدوین و تقویت چارچوب‌های قانونی و نظارتی، رسانه‌ها را به سمت مسئولیت‌پذیری در چارچوب قانون سوق می‌دهد. حمایت از رسانه‌های متعهد و مستقل و نهادهای نظارتی می‌تواند تشویق کننده رسانه‌ها  به سمت اجرای اصول اخلاق رسانه‌ای باشد. بهبود فناوری و شفافیت اطلاع‌رسانی نیز می‌تواند تأثیر خوبی داشته باشد. تدوین منشورهای اخلاق ملی برای روشن‌سازی اقدامات مختلف رسانه ای می‌تواند وضعیت را از ابهام به سوی روشنگری سوق دهد که خود عاملی اساسی برای اجرای اصول اخلاق رسانه‌ای است.

در نهایت، مسئولیت‌پذیری یک امر فردی نیست. رسانه‌ها نیز از این امر مستثنی نیستد. مسئولیت‌پذیری رسانه‌ها نیازمند مشارکت جمعی همه رسانه‌ها برای اجرا و تحقق این مسئولیت مهم اجتماعی است. آموزش‌های لازم در این زمینه می‌تواند تأثیرات فراوان داشته باشد، اما مهمتر از آن، باور همه فعالان رسانه‌ای به وجود اخلاق مناسب و جامع رسانه‌ای و ضرورت اجرای آن برای تحقق جامعه مطلوب است.

ایکنا ـ چه توصیه‌ای برای خبرنگاران و رسانه‌ها دارید تا در کار خود از اصول اخلاقی پیروی کنند؟

اگرچه نمی‌توان به چند توصیه اکتفا کرد، اما به نظر می‌رسد چند توصیه عملی را می‌توان مطرح کرد که برای رعایت اصول اخلاق رسانه‌ای مهم باشند. شفاف‌سازی و صداقت خبری، داشتن انصاف در اطلاع‌رسانی، حفظ بی‌طرفی در نشر اخبار، واقعیت‌گویی در تحلیل خبری، احترام به کرامت انسانی و حریم خصوصی افراد مختلف، داشتن تفکر عملیاتی برای اجرای مسئولیت اجتماعی، پاسخگویی فوری و پذیرش اشتباهات، اصرار بر استقلال حرفه‌ای و تمرکز بر منافع عمومی جامعه و ... برخی از مواردی است که در این زمینه باید مورد توجه جدی قرار گیرند. 

بنابراین، می‌توان گفت که رسانه‌ها باید باور داشته باشند که نه تنها باید اصول اخلاق رسانه‌ای را رعایت کنند، بلکه باید در جهت نهادینه‌سازی آن‌ها با اقدامات هوشمندانه خود قدم بردارند تا جامعه‌ای سالم و ایمن داشته باشند.

گفت‌وگو از مجتبی افشار