بازگشت به ریشه‌های انسانیت در کنفرانس حقوق بشر در رویکرد شرقی
«کنفرانس حقوق بشر در رویکرد شرقی» در زمانی که مفاهیم در هم تنیده شده‌اند و ارزش‌ها رو به زوال هستند، به عنوان بستری فکری و فرهنگی ظهور کرده است که کرامت انسانی را از طریق دیدگاهی که از اعماق تمدن‌های شرقی ما سرچشمه می‌گیرد، بازیابی می‌کند
ریما فارس، فعال رسانه‌ای اهل لبنان در مطلبی که در اختیار خبرگزاری ایکنا گذاشت، نوشته است: در زمانی که مفاهیم در هم تنیده شده‌اند و ارزش‌ها رو به زوال هستند، «کنفرانس حقوق بشر در رویکرد شرقی» به عنوان بستری فکری و فرهنگی ظهور کرده است که کرامت انسانی را از طریق دیدگاهی که از اعماق تمدن‌های شرقی ما سرچشمه می‌گیرد، بازیابی می‌کند و کاملاً متفاوت از دیدگاه‌های غربی است که اغلب کرامت انسانی را به حقوق قانونی صرف تقلیل داده‌اند و ابعاد معنوی و اخلاقی آن را نادیده گرفته‌اند.
ما مدت‌هاست که عادت کرده‌ایم حقوق بشر را از یک دیدگاه غربی واحد بخوانیم، دیدگاهی که خود را به عنوان مرجع مطلق تحمیل می‌کند و در نتیجه ثروت فرهنگی فراوان موجود در منطقه ما، از ایران، بین‌النهرین و شام گرفته تا هند را نادیده می‌گیرد.
در این تمدن‌ها، ارزش‌های انسانی ریشه در فلسفه، ادبیات، دین و حتی جزئیات زندگی روزمره داشتند. از این منظر، این کنفرانس نظامی از حقوق را ارائه داد که نمی‌توان آن را به عنوان موضوعاتی انعطاف‌ناپذیر درک کرد، بلکه باید آن را به عنوان یک سیستم یکپارچه در نظر گرفت که منعکس‌کننده دیدگاه ما از انسان به عنوان یک موجود معنوی و اجتماعی ـ و نه صرفاً یک موجودیت حقوقی ـ است.
در رویکرد شرقی، انسان بخشی از یک شبکه به هم پیوسته از روابط است، جایی که حقوق او جدا از وظایفش درک نمی‌شود و کرامت او را نمی‌توان از محیط اجتماعی و فرهنگی‌اش جدا کرد. از این رو، این کنفرانس به ابعاد مختلفی از جمله عدالت اجتماعی در جوامع سنتی، فلسفه رحمت در قانون گذاری، جایگاه زنان و حق تعیین سرنوشت مردمان ستمدیده پرداخت.
این کنفرانس فراتر از نظریه انتزاعی رفت و رویکردهایی عملی ارائه داد که نشان می‌دهد چگونه جهان معاصر می‌تواند از این رویکرد متعادل که عقل و قلب، قانون و اخلاق، حقوق فردی و منافع جمعی را در هم می‌آمیزد، بهره‌مند شود. در جلسات این کنفرانس بر مسائل اساسی مانند کرامت انسانی در مواجهه با فقر و اشغالگری، آزادی وجدان، نقش زنان و حق مردم بر حاکمیت و عدالت متمرکز بود؛ به گونه‌ای که این حقوق از ریشه‌ها و اصول اصیل خود ـ و نه به عنوان ایده‌های سطحی ـ مطرح شدند.
این کنفرانس چیزی بیش از یک رویداد فکری صرف بود؛ این یک فراخوانی صادقانه برای تعریف مجدد «انسانیت» با دیدگاهی شرقی بود که سلطه‌گری را رد می‌کند و انسانیت را با تمام نقاط ضعف و قوت و درد و امیدش در آغوش می‌گیرد. این فراخوانی است برای گوش دادن به تمدنی ژرف که نمرده است، اما در جهان امروز منتظر است تا فهمیده شود و مورد احترام قرار گیرد.
در این کنفرانس گروهی منتخب از اندیشمندان و پژوهشگران از کشورهای مختلف جهان، از جمله ایران، لبنان، عراق، سوریه و هند، حضور داشتند و مقالات دانشگاهی خود را که به مسائل حقوق بشر از دیدگاه‌های فرهنگی مختلف می‌پرداخت، ارائه کردند. جلسات این کنفرانس شامل سخنرانی‌هایی از علمای دینی، فیلسوفان، کارشناسان حقوقی و انسان‌شناسان بود که در مورد مشکل انتقال مفاهیم از یک تمدن به تمدن دیگر بدون در نظر گرفتن ریشه‌های فرهنگی آن‌ها بحث کردند. شرکت‌کنندگان تأکید کردند که مدل‌های حقوقی غربی تنها مدل‌هایی نیستند که می‌توان آن‌ها را تعمیم داد.
برجسته‌ترین مباحث مطرح‌شده در این کنفرانس عبارت بودند از:
- مبانی فلسفی حقوق بشر در میراث اسلامی، ایرانی و هندی
- دیدگاه ادیان شرقی در مورد کرامت انسانی
- حقوق زنان در جوامع شرقی بین نظریه و اجرا
- سازوکارهایی برای مقاومت در برابر استعمار فرهنگی و حقوقی که تحت عنوان «حقوق بشر» اعمال می‌شود
- عدالت اجتماعی و همبستگی به عنوان حقوق جمعی که اهمیت کمتری از آزادی‌های فردی ندارند
این کنفرانس با مجموعه‌ای از توصیه‌ها به پایان رسید که خواستار به رسمیت شناختن مراجع قانونی متعدد، احترام به ویژگی‌های فرهنگی و گشودن راه برای تمدن‌های شرقی جهت مشارکت در تدوین گفتمان جهانی عادلانه‌تر و فراگیرتر برای بشریت بود.
در این زمینه، ما تشکر و قدردانی ویژه خود را از جمهوری اسلامی ایران برای میزبانی این کنفرانس و فراهم کردن فضای فکری آزاد ابراز می‌داریم؛ فضایی که منعکس کننده تمدنی است که از عمق لازم برای تغییر مفاهیم حقوق بشر بر پایه‌های محکم عدالت، کرامت و آگاهی واقعی انسانی برخوردار است.
