هنر خودآموخته، ترجمان حافظه شفاهی انسان تاریخ است

به گزارش ایکنا، نشست خبری نهمین جشنواره سراسری «انجمن هنرمندان خودآموخته» امروز چهارم خرداد در محل انجمن هنرمندان خودآموخته ایران برگزار شد. در این نشست که با حضور چهره‌های برجسته‌ای چون علی عزتی، بنیانگذار انجمن؛ سعد خان، ریاست مؤسسه فرهنگی اکو، شیوا دولت‌آبادی روانشناس؛ حسن عشایری، نورولوژیست؛ مسعود ناصری، گرافیست؛ عبدالرحمن نجل رحیم، نورولوژیست، بهنام زنگی، مدیر مؤسسه فرهنگی صبا و هایده شیرزادی، اکولوژیست برگزار شد، به تشریح تاریخچه، اهمیت و رویکردهای این جشنواره پرداخته شد.

علی عزتی، بنیانگذار انجمن هنرمندان خودآموخته ایران، در ابتدای مراسم گفت: ژانر خودآموختگی در دو حوزه نظری و تجربی قلمروهای بدیع و شگفت‌انگیزی را برجسته و برانگیخته ساخته و پیشینه‌ای به قدمت تاریخ انسان دارد که از هزاره‌ها و سده‌هایی بسیار دور گذر کرده تا آنچه را که بنام تمدن، تاریخ و فرهنگ نام گرفته، راه‌های پایداری را که میل به مدنیت داشت و معطوف به انسان و آینده او بود، روایت کند. به اعتباری دیگر تمامیت توقعات و الزامات معاصر فرصتی شورانگیز بود که بر ما نهیب زند تا سبب‌ساز شویم تا به نوعی بی‌سابقه و خلاقه به مهندسی توپوگرافی فرهنگی آن‌هم نه به شکل گذشته بلکه در گذر از بدویت تا مدنیت بتوانیم به «ترجمان حافظه شفاهی انسان تاریخ» پرداخته تا فهم درست از این رویداد در اذهان مردم شکل بگیرد.

وی افزود: همانطور که می‌دانیم انسان در طول تاریخ در آستانه بی‌قراری‌هایی گاه متضاد و گاه متناقض و گاه آکنده از «شکوه فرازهایی بدیع و تازه» به سر برده که همچون آئینه تمام نمای معاصر و اعصار نیاکان خویش گاه از سوگ هر روزه خودش آموخته و گاه ناآموخته به زبانی بی‌واسطه رخدادهای جهان پیرامون خویش را شگفت‌انگیز برانگیخته است. از نگر زمانی خودآموختگان برآیند قلمرو کل «تاریخ هنر جهان» است که قدمتی به پیشینه عمر بشر دارد، که در سایه یک اتفاق شگفت و مهرآیین بی‌هیچ محدودیت و ملاحظه‌ای پا به عرصه وجود نهاد تا به شیوه منحصر به فرد خود به رازهای گمگشتگی انسان تا مرز شکوفایی ژرفای او ره پوید.

بنیان‌گذار انجمن هنرمندان خودآموخته تأکید کرد: می‌توان گفت انسان از زمانی که از غار تنهایی خویش بیرون آمد، نطفه‌های خودانگیختگی آغاز شد؛ از عصر سنگ و چوب تا دوران سفال و فلز، که همنشینی بکر و نابی را مفهوم بخشید یا به تعبیر جامع‌تر به عظمت و ابدیت آن افزود که «مدخل ورود انسان یا نقطه عظمت او به تاریخ» شد.

انجمن خودآموخته؛ حفظ و ترویج میراثی جهانی و معنوی

عزتی ضمن اشاره به اهمیت ژانر خودآموختگی در دنیای امروز بیان کرد: این ژانر تا بدان حد پیش رفته که امروز مبحث برجسته بسیاری از محافل بزرگ آکادمیک جهان قرار گرفته و ظرفیتی نوین بر بدنه مدنی تاریخ هنر جهان است. به همین منظور، انجمن هنرمندان خودآموخته ایران در 20 بهمن 1385 با حضور دوستداران این حوزه تأسیس شد. انگیزه اصلی تشکیل این انجمن واکنشی موجه در مواجهه با ضرورتی تاریخی بود که می‌رفت این ژانر هنری به دست فراموشی سپرده شود. این انجمن تاکنون با برگزاری هشت جشنواره و بیش از چهل نمایشگاه گروهی و انفرادی، مولفه‌های این ژانر را در سراسر کشور و عرصه‌های بین‌المللی شناسایی و معرفی کرده و تعریف نوینی از حضور غیرقابل انکار این گونه هنری ارائه داده است. مانیفست ژانر خودآموختگی، به عنوان بخش مهمی از میراث مشترک بشری، تدوین شده که دربردارنده رویکردهای زیبایی شناختی، روانشناختی، جامعه شناختی و فلسفی است و به پنج زبان جهانی ترجمه خواهد شد.

هنر خودآموخته؛ تجلی فطرت و خلاقیت انسانی

علی عزتی با اشاره به اهمیت ظرفیت این هنر گفت: انسان‌های نخستین که فاقد زبان برای گویش بودند، از طریق تصویر با یکدیگر ارتباط برقرار کردند و آثاری خلق کردند که هزاران سال بر دیوار غارها نقش بسته و هنر آن دوران را به ما نشان می‌دهد. هنر خودآموخته سرشار از نوآوری و تنوع است؛ تنها کافی است ظرفیت آن را بشناسیم. انجمن هنرمندان خودآموخته فرصتی فراهم می‌آورد تا افرادی که کمتر فرصت دیده شدن داشته‌اند، استعدادهای خود را به نمایش بگذارند.

هنر خودآموخته بازتاب فطرت انسان است

شیوا دولت‌آبادی، روانشناس، در ادامه نشست گفت: گستردگی هنر در جامعه ما بسیار زیاد است چراکه هنرمندان خودآموخته در سراسر کشور فعالیت می‌کنند. این انجمن با خرسندی حمایت از این هنرمندان را به عهده گرفته است. ویژگی بارز آثار این هنرمندان، ماندگاری آن‌هاست، زیرا از ذات و فطرت آنها سرچشمه گرفته است.

وی افزود: انسان‌ها با فطرت یگانه جوی خود و با ابزار هنر به سمت ماندگاری حرکت می‌کنند. خوشحالم که آقای علی عزتی با تأسیس این انجمن قدمی مهم در حمایت از هنرمندان خلاق و خودآموخته برداشته است. هنرمندان خودآموخته مانند خانواده‌ای هستند که همواره نسبت به یکدیگر احساس مسئولیت دارند.

دولت‌آبادی تأکید کرد: این انجمن اقدام اساسی کرده است تا ایده‌های هنرمندان خلاق را به عمل نزدیک کند. هنر و آزادی در کنار یکدیگرند و این خصیصه آزادی به زیبایی در میان هنرمندان خودآموخته دیده می‌شود چرا که آن‌ها به دنبال کنجکاوی و هیجانات خود می‌روند. نکته مهم این است که انجمن به درونیات هنرمندان توجه می‌کند.

پیوند هنر و محیط زیست

هایده شیرزادی، اکولوژیست، در سخنرانی خود بیان کرد: رابطه هنر و محیط زیست بسیار عمیق است و هنر می‌تواند در حفظ محیط زیست نقش مهمی ایفا کند. از دوره باستان، طبیعت الهام بخش هنرمندان بوده که این را می‌توان در آثار گذشته مشاهده کرد. محیط زیست اجتماعی به واسطه قوانینی که انسان‌ها برای حفظ زمین و طبیعت خلق کرده‌اند شکل گرفته و مسئولیت اجتماعی را رقم می‌زند. در جامعه امروز ما، پسماندهایی که توسط انسان‌ها تولید می‌شود، آسیب جدی برای محیط زیست به شمار می‌آید و هنر باید کمک کند تا مردم و مسئولان نسبت به این خطر آگاه‌تر شوند.

هنر خودآموخته؛ پلی برای ارتباط فرهنگی کشورهای منطقه

سعد خان، ریاست مؤسسه فرهنگی اکو، ضمن ابراز خرسندی از برگزاری این رویداد، گفت: این جشنواره تنها یک رویداد نمایشی نیست بلکه فرصتی برای شناسایی استعدادها و موقعیت‌هاست. انجمن هنرمندان خودآموخته فرصتی فراهم می‌آورد تا افرادی که هنرشان در سکوت خاموش مانده دوباره شکوفا شود. موسسه فرهنگی اکو از ۱۰ کشور تشکیل شده و هدف آن ترویج هنر در کشورهای عضو است. در این جشنواره ۳۱ هنرمند شرکت خواهند کرد. امیدواریم دوره‌های بعدی این جشنواره در دیگر کشورهای عضو برگزار شود و همچنین تلاش داریم هنرمندان خودآموخته دیگر کشورها را به ایران بیاوریم و هنرمندان ایرانی را به کشورهای عضو اکو ببریم.

سعد خان از رسانه‌های داخلی و خارجی درخواست کرد: در پوشش این رویداد هنری رویکردی مثبت اتخاذ کنند تا تأثیرگذاری جشنواره بیشتر شود. متأسفانه رسانه‌های غربی تصویری منفی از هنر و فرهنگ کشورهای اکو ارائه می‌دهند، بنابراین لازم است فرهنگ و باورهای ما به زبان هنر به زیبایی به جهان معرفی شود.

زنگی، مدیر مؤسسه فرهنگی صبا، به عنوان سخنران پایانی به بیان نکاتی مهم و قابل تامل پرداخت. وی تاکید کرد: هنرمندان خداموخته به یک شور باطنی می‌رسند؛ شوری که در آن هیچ نوع تظاهری وجود ندارد. این شور باطنی که ریشه در اخلاص و خدمت بی‌منت دارد، از جمله ویژگی‌های شاخص هنرمندان خودآموخته در رشته‌های مختلف هنری است.

خوداتکایی؛ ویژه بارز جشنواره

زنگی با اشاره به این که این جشنواره طی ۹ دوره گذشته توانسته است با اتکا به خود و بدون وابستگی به جریان‌های بیرونی دوام بیاورد، گفت: مهم‌ترین دلیل ماندگاری جشنواره را «خودمحوری و خوداتکایی» آن است ابراز امیدواری کرد که این ویژگی مثبت همچنان همراه جشنواره باقی بماند. از منظر دینی، این شور باطنی و خلوص نیت در هنر، مشابه آن است که در آموزه‌های اسلامی به آن توصیه شده است؛ اینکه انسان کار خود را برای خدا و بدون چشمداشت به دنیا انجام دهد. هنر خداموخته از همین منظر، نه فقط یک فعالیت هنری بلکه عبادتی است که در آن هنرمند خود را وقف خدمت به خلق و بیان حقایق الهی می‌کند. این نوع نگاه به هنر، تضمین‌کننده اصالت و ماندگاری آن است.

زنگی همچنین بیان کرد: اگر این جشنواره بتواند کار خود را به درستی انجام دهد، مراکز فرهنگی نیز به هنرمندان خداموخته نگاهی جدی‌تر خواهند داشت. این سخن نشان‌دهنده اهمیت حمایت نهادهای فرهنگی از هنرمندانی است که با روحیه‌ای خالص و غیرتجاری به خلق آثار می‌پردازند و تأکید دارد که چنین هنرمندانی سزاوار توجه ویژه و حمایت مستمر هستند.

در پایان، مدیر مؤسسه فرهنگی زنگی از آمادگی مؤسسه صبا برای همکاری با این جشنواره خبر داد و اظهار کرد: مؤسسه صبا آماده هرگونه همکاری با این جشنواره است. این اعلام حمایت می‌تواند گامی مؤثر برای تقویت و ارتقای این جشنواره باشد و به توسعه بیش از پیش هنر خودآموخته کمک کند.