آیت‌الله محمود رجبی تبیین کرد
حوزه و پاسخ به گره‌های ذهنی با «بلاغ مبین»
عضو شورای عالی حوزه بعد مهمی که مقام معظم رهبری در پیام حوزه پیشرو بر آن تاکید فرموده‌اند را وظیفه حوزه در انجام بلاغ مبین دانست و گفت: ایشان در سخنان خود فرمودند کار حوزه فقط نوشتن کتاب نیست و تبلیغ باید بر جان مخاطب بنشیند و تا این کار انجام نشود بلاغ مبین صورت نگرفته است. اگر همه مبلغان و متولیان تبلیغ چنین نگاهی داشته باشند خواهیم توانست در زمان معقولی جامعه را متحول کنیم تا همه گره‌های ذهنی مردم باز شود.
رهبر معظم انقلاب اسلامی در پیامی به همایش صدمین سال‌گشت بازتأسیس حوزه‌های علمیه، ضمن تبیین عناصر و کارکِردهای گوناگون حوزه به بیان الزامات تحقق یک حوزه پیشرو و سرآمد که نوآور، بالنده، به‌روز، پاسخگوی مسائل نوپدید، مهذّب، دارای روحیه پیشرفت و مجاهدت و هویت انقلابی و همچنین مستعد برای طراحی نظامات اداره جامعه است، پرداختند.از آنجایی که این پیام از اهمیت ویژه‌ای برای حوزه‌های علمیه برخوردار است خبرنگار ایکنا برای تبیین و تشریح بخش‌های مختلف آن با آیت‌الله محمود رجبی، عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه و استاد درس خارج گفت‌وگو کرده است که در ادامه آن را می‌خوانیم.
ایکنا ـ اهمیت پیام مقام معظم رهبری به مناسبت صدمین سال بازتاسیس حوزه علمیه از نگاه شما چیست؟
این پیام از ابعاد مختلف بسیار حائز اهمیت است؛ از جمله در بعد توجه به مسائل روز و اینکه باید همواره حوزه را روزآمد و متناسب با شرایط جدید داشته باشیم و موضوعات و تحولاتی را که در سطح جهان و داخل کشور رخ می‌دهد رصد کرده و برای آن برنامه داشته باشیم؛ حوزه باید در این عرصه‌ها پاسخگو باشد و این سخنان رهبری در این زمینه حکیمانه است.
اگر قرار است نهادی متولی پاسخ به این شبهات و مسائل باشد قطعا در رأس آن‌ها حوزه قرار دارد و اگر حوزه بخواهد این وظیفه را محقق کند ابتدا باید اشراف بر مسائل داخلی و بعد خارجی داشته باشد و دیدگاه اسلام را با روش مستحکم اجتهادی حوزوی با بیانی متناسب با نیاز مخاطبان و با ادبیات مناسب و به زبان‌های گوناگون ارائه دهد و این یک حیطه بسیار گسترده و وسیع و دارای افقی بسیار بالا و والاست.
بعد دیگری که در این پیام پررنگ و مهم است تاکید بر اصلاح نظام آموزشی و متون درسی است که باید سرمایه‌گذاری جدی در این زمینه انجام شود که البته در سالیان اخیر با راه‌اندازی رشته گرایشات متعدد این کار تا حدود زیادی انجام شده است ولی باز کافی نیست. باید متونی داشته باشیم تا علاوه بر تربیت مجتهد و متخصص در همه عرصه‌های علوم انسانی بتواند نیازهای روز دنیا را نیز پاسخ دهد.
در عین اتقانی که در دروس قبلی وجود داشته است باید تناسب با تحولات زمانه هم در متون درسی لحاظ شود به خصوص اینکه به تعبیر رهبر انقلاب باید متن‌خوانی طلاب در دوره کوتاه‌تر ولی با همان قوت و اتقان انجام شود. البته این کار خیلی مهم و نیاز به برنامه‌ریزی با حضور صاحبنظران قوی در بدنه حوزه علمیه است.
بعد مهم دیگری که مقام معظم رهبری بر آن تاکید فرمودند وظیفه حوزه در انجام بلاغ مبین بود، یعنی تبلیغ هم باید طوری باشد که پیام اسلام و انقلاب به جهانیان عرضه شود؛ ایشان در سخنان دیگری فرمودند کار حوزه فقط نوشتن کتاب نیست و باید تبلیغ ما بر جان مخاطب بنشیند و تا این کار انجام نشود بلاغ مبین صورت نگرفته است. اگر همه مبلغان و متولیان تبلیغ چنین نگاهی داشته باشند خواهیم توانست در زمان معقولی جامعه را متحول کنیم تا همه گره‌های ذهنی مردم باز شود و پاسخ مغرضانی که درصدد هجمه به فرهنگ اسلام و انقلاب هستند داده شود.
ایکنا ـ نهادهای تبلیغی و مبلغان زیادی داریم که بسیاری از آنان افراد توانمندی هم هستند؛ خلأ در کجا وجود دارد که رهبر انقلاب در پیام به صدمین سال بازتأسیس حوزه مجددا بر آن تاکید فرمودند به ویژه هماهنگی دستاوردهای تبلیغی با نیاز روز؟
یکی از جهات می‌تواند تأکید بر بحث مخاطب‌شناسی باشد یعنی امروز متناسب با اقشار مختلف جامعه باید مبلغ متخصص داشته باشیم و هر مبلغی بتواند پیام را به مخاطب خاص خود برساند تا او اقناع شود و مطلب بر عمق جان او بنشیند. تا مخاطب را نشناسیم هر چه هم تبلیغ شود او تاثیر نخواهد گرفت؛ باید سخنانی گفته شود که موجب تشنگی در مخاطب شود و البته باید تشنگی را ایجاد کنیم.
بدون زمینه‌سازی و ایجاد نیاز در مخاطب نمی‌توانیم معارف و حقایق اسلام را به دیگران بیاموزیم؛ وقتی احساس نیاز نباشد مانند بیماری است که نمی‌داند دارو نیاز دارد لذا وقتی دارو هم به او دهند، معترض هم می‌شود.
جهت دیگر تاکید رهبری بر نیازشناسی است یعنی گاهی فکر می‌کنیم یکسری شبهات باید مورد توجه قرار گیرد ولی اصلا گره فکری مخاطب ما نباشد و او احساس نیاز به این مقوله هم نداشته باشد لذا باید نیازشناسی کنیم؛ شیوه ارائه هم از مسائل بسیار مهم است؛ گاهی تبلیغ ما فقط چهره به چهره بوده است ولی امروز فضای مجازی دنیای جدیدی پیش روی ما گشوده است و باید شیوه موفقیت در انتقال پیام در این فضا را درک کنیم و گفتمان‌سازی کنیم.
تبلیغ، تداوم رسالت پیامبران است و باید با رجوع به قرآن کریم و روایات ببینیم ایشان از چه طرقی بیشتر در جذب مخاطب موفق بودند گرچه انبیاء هم در رسالت خود با مشکلات زیادی مواجه بودند و همیشه برخی ملا و مترفین بودند که سد راه ترویج دین حق بوده و هستند و امروز هم دنیای استکبار مانع بزرگی در این مسیر است.
مسئله مهمی که باید بر آن تاکید شود خود شخصیت مبلغ است که در روایات بر آن تاکید شده است و در تحقیقات علمی هم بر آن تاکید می‌شود؛ مبلغ باید یکسری خصال روحی داشته باشد و خودش را متخلق کرده باشد تا بتواند بر دیگران هم اثرگذار باشد و یکسری مهارت‌های فنی و علمی هم برای تبلیغ موفق لازم است؛ شیوه بیان محتوا و گزینش محتوا هم در این میان بسیار مهم است و مبلغ باید توان لازم را داشته باشد تا پیچیده‌ترین مطالب را با بیانی ساده و قابل فهم برای مخاطب بازگو کند.
ایکنا ـ رهبر انقلاب در این پیام فرمودند میدان تبلیغ بدون رقیب نیست؛ مهمترین رقبای ما چه کسانی هستند؟
انواع رقبا را داریم؛ خود قرآن کریم هم وقتی در مورد پیامبر(ص) سخن گفته، فرموده است: هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَىٰ وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَلَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ؛ این آینده‌نگری قرآن کریم است که دین پیامبر یعنی اسلام بر همه ادیان پیروز خواهد شد و نشان می‌دهد اسلام ظرفیتی جهانی و بسبار بالا در اداره بشر دارد و در همین جا فرموده است وَلَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ.
رقبایی داریم که برخی با اصل پیام دین مخالف هستند مانند مارکسیست‌ها که دین را افیون توده‌ها نامیدند و اکنون هم لیبرال دموکراسی و سکولاریسم که معتقد است دین اصلا نباید وارد عرصه سیاسی و اجتماعی شود و دین را خرافه و به ضرر جامعه هم می‌دانند. متاسفانه در درون کشور ما هم برخی تحت تاثیر این افکار هستند و می‌گویند دین، دین است و علم، علم ولی ما معتقدیم که ورود دین به علم باعث رشد و شکوفایی خود علوم بشری هم خواهد شد.
همانطور که امام(ره) فرمودند ما اسلام ناب محمدی(ص) و اسلام آمریکایی داریم بنابراین برخی از رقبای ما نام مسلمانی دارند ولی رویکردهای منحرف مانند وهابیت دارند که چهره خشنی از اسلام را به دنیا نشان می‌دهند و ما در برابر این گروه هم باید توانمندی لازم را داشته باشیم؛ مسئله دیگر اینکه متاسفانه رقبایی در درون حتی تشیع داریم مانند تشیع انحرافی انگلیسی که به بهانه دفاع از امامت و ولایت تفرقه بین مسلمین ایجاد می‌کنند. برخی جریان‌ها هم تحت تاثیر فرهنگ و تمدن غربی هستند و اعتبار مفاهیم دینی را در تایید علم تجربی می‌دانند که قبل از انقلاب هم وجود داشتند و الان هم هستند.
رقبای مختلفی در برابر اسلام ناب وجود دارد که باید مبلغان توانمندی داشته باشیم تا بتوانند از حقانیت تشیع و اسلام ناب دفاع کنند و البته دفاع از تشیع به معنای ایجاد اختلاف و تفرقه در بین مسلمین نیست.
ایکنا ـ مقام معظم رهبری با وجود تغییراتی که در سالیان اخیر بر تحول و تغییر کتب درسی صورت گرفته است باز بر این مقوله تاکید فرمودند، دلیل این تاکید در چیست؟
کاری که در زمینه تغییر و اصلاح کتب انجام شده است کامل نیست و در برخی عرصه‌ها صورت گرفته است؛ مسئله مهم دیگر اینکه ما باید متونی قوی تولید کنیم که بتواند جایگزین متون قدیمی شود زیرا نمی‌توان از یکسو دنبال تغییر متن باشیم ولی جایگزین مناسب و متقن نداشته باشیم؛ اینکه بگوییم منابع، اختیاری است باز قدم خوبی است ولی کافی نیست؛ ما باید از همه بزرگوارانی که در این زمینه تلاش کردند تقدیر کنیم ولی این قدم اول است؛ باید متون آموزشی قوی و لازم تولید شود که هم ظرافت و دقت زیادی را طلب می‌کند و کاری نیست که بتوان آن را با سرعت و شتاب انجام دهد؛ هم حجم کار و هم گفتمان‌سازی برای این کار لازم است تا متنی جا بیفتد.
در گذشته بزرگوارانی مانند آیت‌الله مشکینی داشتیم که متونی را نوشتند ولی مقبول متعلمین حوزه واقع نشد و نتوانست جایگزین متون قبل باشد؛ البته متونی چون معالم شهید صدر و اصول فقه مظفر جا افتاد ولی همین دو متن هم زمان برد تا مقبول واقع شود و اساسا کار تعلیم و تعلم و تربیت، دستوری نیست و نیازمند برنامه‌ریزی و تدابیر لازم است و خود متعلمین و مدرسین به جایی برسند که با اشتیاق دروس را بخوانند و این کار البته زمان بر است.
ایکنا ـ شورای عالی چه مواجهه‌ای با پیام رهبری داشته است؟
خود سخنگوی محترم شورا باید توضیح بدهند و بیان کنند ولی اعضای شورا این پیام را بسیار جدی گرفتند و آن را یک فرصت بسیار بزرگ برای حوزه و شورا می‌دانند؛ کارگروه‌هایی در این زمینه مصوب شد تا بخش‌های مختلف پیام را مورد بحث و بررسی قرار دهند و معتقدم اعضا این پیام را به عنوان یک هدیه و فرصت برای حوزه می‌دانند و عزم راسخ بری تحقق آن دارند؛ چند جلسه شورا به این موضوع اختصاص یافته است و درصدد تدوین برنامه‌های کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت هستیم. کار در شورای عالی شروع شده و برخی مباحث تا حدودی پیش رفته است.
گفت‌وگو از علی فرج‌زاده
انتهای پیام مطالب مرتبط
