چگونه روایت تاریخ ابزار گفتمان‌سازی می‌شود
تهیه‌کننده برنامه رادیویی «تا تاریخ» گفت: این برنامه یکی از تولیدات تاریخ‌محور رسانه ملی است که با نگاهی مستند و روایی، وقایع کمتر شنیده‌شده از تاریخ اسلام و انقلاب اسلامی را برای مخاطبان بازخوانی می‌کند. این برنامه تلاش دارد با تکیه بر مستندات و استفاده از روایت‌گری دقیق، هم مخاطب عام و هم نسل جدید را به فهمی عمیق‌تر از ریشه‌های تاریخی هویت اسلامی و ایرانی برساند.
فرشته لطفی، تهیه‌کننده برنامه «با تاریخ» در گفت وگو با ایکنا با بیان اینکه این برنامه یکی از تولیدات تاریخ‌محور رسانه ملی است که با نگاهی مستند، روایت‌های کمتر شنیده‌شده از تاریخ اسلام و ایران معاصر را در قالب پادکست به مخاطبان ارائه می‌دهد، بیان کرد: «با تاریخ» با توجه به سند تحول رسانه ملی طراحی شده، تلاش دارد با بازنمایی هدفمند وقایع، دستاوردهای انقلاب اسلامی و نقاط مغفول مانده از تاریخ اسلام را بازخوانی کند.
وی افزود: در منظومه معارف اسلامی، تاریخ نه صرفاً نقل وقایع گذشته، بلکه آیینه عبرت و راهنمای آینده است. قرآن کریم با دعوت مکرر به «سیروا فی الأرض»، انسان را به تفکر در سرگذشت پیشینیان فرامی‌خواند تا از فراز و فرود امت‌ها و اقوام درس بگیرد. از این منظر، رسانه‌ای که تاریخ را روایت می‌کند، اگر به درستی وظیفه خود را انجام دهد، در حقیقت نقش «موعظه‌گر خاموش» جامعه را ایفا می‌کند. برنامه «با تاریخ» با الهام از این نگاه قرآنی، تلاش کرده است تاریخ را نه برای سرگرمی یا اطلاع‌افزایی سطحی، بلکه برای هدایت اجتماعی و تبیین سنت‌های الهی روایت کند.
این تهیه‌کننده رادیو، درباره ساختار و اهداف این برنامه بیان کرد: این برنامه بر اساس سند تحول رسانه ملی طراحی شده و محوریت اصلی آن پرداختن به تاریخ اسلام و تاریخ معاصر ایران است. ما تلاش کردیم در قالب پادکست‌هایی شنیدنی، وقایع تاریخی را به‌صورت روایت‌محور به مخاطبان ارائه دهیم تا ضمن جذابیت شنیداری، به عمق محتوایی نیز وفادار بمانیم.»
وی با اشاره به اهمیت روایت در انتقال مفاهیم تاریخی، تصریح کرد: ما در هر قسمت از برنامه سعی می‌کنیم فقط یک روایت مشخص را انتخاب کرده و همان را با دقت و تمرکز بسط دهیم. این تمرکز باعث می‌شود شنونده با یک روایت منسجم و دقیق همراه شود، نه مجموعه‌ای از اطلاعات پراکنده. در واقع روایت‌گری هدفمند از رویکردهای اصلی ما است.
لطفی ادامه داد: در شرایطی که فضای مجازی آکنده از روایت‌های تحریف‌شده یا سکولار از تاریخ اسلام است، رسانه ملی باید همچون سپر دفاعی فرهنگی، روایات اصیل را با زبان رسانه‌ای امروز در اختیار مخاطب قرار دهد. از این منظر، هر قسمت از برنامه «با تاریخ»، می‌تواند همچون یک «میدان روایت» باشد؛ میدانی که در آن حق و باطل در لباس روایت‌ها با یکدیگر مواجه می‌شوند و مخاطب، در معرض انتخاب قرار می‌گیرد. همان‌گونه که شهید آوینی می‌گفت: «رسانه باید عرصه جهاد روایت‌ها باشد.»
لطفی درباره تنوع موضوعات مطرح‌شده در برنامه چنین توضیح داد: در قسمت‌های مختلف پادکست به موضوعاتی مانند روزشمار انقلاب اسلامی، تأسیس کمیته امداد امام خمینی(ره)، قیام مختار ثقفی و سایر وقایع تأثیرگذار در تاریخ اسلام و انقلاب پرداخته‌ایم. هدف اصلی ما بازخوانی این وقایع با زبانی ساده، اما مستند است تا هم برای عموم شنیدنی باشد و هم برای علاقه‌مندان تاریخ، معتبر.
وی اضافه کرد: نکته مهم دیگر، توجه برنامه به چهره‌های مهجور و وقایع کمتر دیده‌شده تاریخ اسلام است. این انتخاب هوشمندانه، نه تنها از سطحی‌نگری می‌کاهد، بلکه به غنای حافظه تاریخی جامعه نیز می‌افزاید. پرداختن به شخصیت‌هایی که در پس پرده تاریخ، نقش‌های مهمی ایفا کرده‌اند – همچون زنان مؤثر در نهضت عاشورا یا فرماندهان گمنام در دفاع مقدس – تلاشی است برای بازسازی عدالت در روایت تاریخی؛ عدالتی که در منابع دینی، بخشی از تحقق حقیقت شمرده می‌شود.
تهیه‌کننده برنامه «تا تاریخ» با اشاره به انتخاب کارشناسان، بیان کرد: متناسب با موضوع هر قسمت، از کارشناسان متخصص همان حوزه دعوت می‌کنیم تا تحلیل دقیق‌تری ارائه شود. به‌ویژه در موضوعات تاریخ اسلام، تأکید داریم بر ناگفته‌هایی که کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند؛ مثل برخی از وقایع پس از عاشورا، یا نقش شخصیت‌های کمتر شناخته‌شده در تاریخ صدر اسلام.
در عصر تصویر و صدا، روایت‌گری تنها انتقال داده نیست، بلکه بازآفرینی یک جهان معنایی است. برنامه «با تاریخ» اگر بتواند از مرز گزارش عبور کرده و به ناحیه «تبیین» برسد، می‌تواند همچون منبری سیار، مخاطب را از غفلت تاریخی نجات دهد
وی افزود: در عصر تصویر و صدا، روایت‌گری تنها انتقال داده نیست، بلکه بازآفرینی یک جهان معنایی است. برنامه «با تاریخ» اگر بتواند از مرز گزارش عبور کرده و به ناحیه «تبیین» برسد، می‌تواند همچون منبری سیار، مخاطب را از غفلت تاریخی نجات دهد. چنان‌که مقام معظم رهبری بارها فرموده‌اند: «یکی از راه‌های شناخت دشمن و تشخیص وظیفه، مراجعه به تاریخ و عبرت‌آموزی از آن است.» این برنامه می‌تواند چنین کارکردی را در فضای فرهنگی امروز ایفا کند.
تهیه‌کننده این برنامه با تأکید بر نقش رسانه در بازنمایی دستاوردهای انقلاب اسلامی افزود: ما در این برنامه تلاش کردیم تا با زبانی غیرشعاری و بر پایه مستندات، بخشی از دستاوردهای نظام جمهوری اسلامی را بازگو کنیم. مخاطب امروز نیاز به تحلیل روشن دارد، نه صرفاً تکرار شعار. به همین دلیل وقتی مثلاً درباره تأسیس کمیته امداد صحبت می‌کنیم، به ریشه‌های اجتماعی و کارکردهای آن نیز می‌پردازیم.
وی بیان کرد: در شرایطی که برخی رسانه‌های بیگانه با القای روایت‌های جعلی، تلاش می‌کنند تاریخ انقلاب اسلامی را از هویت دینی‌اش تهی کنند، تولید چنین پادکست‌هایی اقدامی است در جهت احیای هویت تاریخی-ایمانی ملت ایران. بازخوانی هوشمندانه وقایع مانند قیام ۱۵ خرداد، فداکاری‌های مردم در دوران جنگ تحمیلی یا حماسه‌های پنهان‌مانده در تاریخ، می‌تواند مانع فراموشی سرمایه‌های فرهنگی شود.
لطفی درباره جایگاه برنامه در مسیر تحولی رسانه ملی توضیح داد: این برنامه نه‌تنها مخاطب عام، بلکه نسل جوان و دانش‌پژوه را نیز هدف قرار داده است. ما معتقدیم روایت تاریخ اگر درست، عالمانه و جذاب باشد، می‌تواند به یکی از ابزارهای اصلی گفتمان‌سازی در رسانه ملی تبدیل شود.
وی تاکید کرد: نکته حائز اهمیت، سبک بیانی برنامه است که با پرهیز از لحن تبلیغی و شعارگونه، مخاطب را به تأمل دعوت می‌کند. این انتخاب، مصداقی از آن چیزی است که در فرهنگ قرآنی به «موعظه حسنه» تعبیر شده است؛ یعنی دعوت به حق با زبانی حکیمانه، آرام و اثرگذار. برنامه «با تاریخ» اگر بتواند این سبک را حفظ کرده و آن را در مواجهه با نسل جوان توسعه دهد، می‌تواند از یک برنامه شنیداری صرف، به «ابزار تمدنی روایت» تبدیل شود.
وی در پایان اظهار کرد: برنامه‌هایی از این دست، اگر با عمق دینی، نگاه تمدنی و روایت مستند تلفیق شوند، می‌توانند بخشی از رسالت رسانه اسلامی را محقق سازند؛ رسالتی که امام خمینی (ره) آن را «دانشگاه عمومی» می‌دانستند. دانشگاهی که نه فقط علم، بلکه بصیرت تاریخی می‌آموزد، و نه تنها سرگرم می‌کند، بلکه مسئولیت می‌آفریند.
انتهای پیام
