عاشورا از نگاه سلفیان تبیین شد

به گزارش خبرنگار ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی فرمانیان، استاد تمام دانشگاه ادیان و مذاهب امروز شنبه چهارم مردادماه در سلسله نشست‌های عاشورایی که در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با موضوع «عاشورا از نگاه سلفیان» برگزار شد، اظهار کرد: پیش از ورود به دیدگاه‌های سلفیان درباره عاشورا، لازم است تعریفی روشن و دقیق از سلفیه ارائه شود که متأسفانه به دلیل عدم وضوح تعریف سلفیه، تعاریف متعددی در میان محققان مطرح است که اغلب تحت تأثیر تبلیغات و رسانه‌های وهابیت ارائه شده است. بر اساس این  تعاریف، معمولاً سلفیه را کسانی معرفی می‌کنند که بر برتری فهم سه قرن اول اسلام تأکید دارند و سلسله قرون اول را بر دیگران ترجیح می‌دهند؛ تعریفی که عمدتاً از سوی وهابی‌ها برای ارتباط دادن خود با صحابه و تابعین ارائه شده است.

 

استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: این تعریف به نظر نمی‌رسد دقیق باشد و بر اساس آنچه در جهان اسلام امروز رایج است، سلفیه را می‌توان کسانی دانست که در موضوع قبور اولیاالله و مسائل مربوط به آن تحت تأثیر اندیشه‌های ابن تیمیه قرار دارند و ابن تیمیه به عنوان مؤسس مکتب سلفی شناخته می‌شود و ادله‌های متعددی برای این مسئله وجود دارد؛ از جمله اینکه در هیچ یک از کتاب‌های فراق مذاهب و تاریخچه ملل پیش از ابن تیمیه، از فرقه‌ای به نام سلفیه یاد نشده است و حتی پس از مطرح شدن این اصطلاح توسط ابن تیمیه، به مدت یک قرن کلمه «سلفیه» به ندرت در آثار ذکر شده و تقریباً در حدود صد سال اخیر به عنوان اصطلاحی رایج درآمده است.

 

وی ادامه داد: در تعریف دقیق سلفیه این‌گونه آمده است، افرادی هستند که در مسئله قبور اولیاالله به آرای ابن تیمیه استناد می‌کنند و تحت تأثیر افکار او در موضوع توحید عبادی و الوهی و مفهوم عبادت قرار دارند که این افراد ارتباطی با سلف (صحابه و تابعین) ندارند؛ چرا که سلف در این موارد سخنی نگفته‌اند و این تفکرات برای اولین بار توسط ابن تیمیه مطرح شده است؛ بنابراین، بهتر است این جریان را «تیمی» نامید.

 

حجت‌الاسلام والمسلمین فرمانیان سپس به نگاه ابن تیمیه به واقعه عاشورا پرداخت و گفت: ابن تیمیه رویکردی دوگانه نسبت به امام حسین(ع) دارد که این مسیر را به پیروان خود نیز منتقل کرده است. نخستین رویکرد، تجلیل از امام حسین(ع) به عنوان صحابی برجسته و دارای فضایل ویژه بود و ابن تیمیه امام حسین (ع) را پذیرفته و شهادت ایشان را به عنوان شهید تأیید می‌کند و قیام او را قیام اهل بغی یا شورش علیه خلیفه مسلمین نمی‌داند.

 

وی ادامه داد: ابن تیمیه حتی جواز لعن قاتلان امام حسین (ع) را بیان می‌کند، هرچند لعن معین را به صورت مطلق جایز نمی‌داند و معتقد است اگر مسلمان ظالم باشد تا زمانی که کفرش ثابت نشود، نباید به صورت معین لعن شود.

 

استاد تمام دانشگاه ادیان و مذاهب گفت، رویکرد دوم ابن تیمیه، دفاع و تطهیر بنی امیه و به خصوص یزید است و ابن تیمیه قاتلان امام حسین (ع) را کوفیان شیعی می‌داند و حتی عبیدالله بن زیاد را قاتل معرفی می‌کند، اما مدعی است عبیدالله بن زیاد به دستور یزید عمل نکرده و یزید هیچ فرمانی برای شهادت امام حسین صادر نکرده است.

 

فرمانیان در نقد این دیدگاه افزود: تاریخ دقیقاً عکس این موضوع را بیان می‌کند؛ همه مورخان بزرگ همچون طبری، طبقات ابن سعد، یعقوبی، ابن حسن، ابن کثیر و ابن اثیر تصریح دارند که یزید نامه‌ای به حاکم مدینه نوشت و خواستار بیعت‌گیری از امام حسین (ع) و عبدالله ابن زبیر شد و در صورت عدم بیعت دستور برخورد سخت داد.

 

استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: حاکم کوفه زمانی که از آمدن امام حسین(ع) به سمت کوفه مطلع شد، توسط یزید برکنار و عبیدالله بن زیاد به جای او گماشته شد تا مانع امام حسین شود و با فشار بیعت بگیرد یا دستور قتل صادر کند.

 

حجت الاسلام والمسلمین فرمانیان این مستندات تاریخی را شاهدی بر انحراف نظریات برخی جریان‌های سلفی دانست و تأکید کرد: نگاه واقعی به واقعه عاشورا باید بر اساس مستندات تاریخی و تفکرات صحیح شکل گیرد.

 

 

استاد تمام دانشگاه ادیان و مذاهب، درباره دیدگاه‌های ابن تیمیه در مورد واقعه عاشورا گفت: ابن تیمیه به دلیل حب امویان و دفاع از یزید، فضایی را ایجاد کرد که در آن هرگونه تقصیر بنی‌امیه نسبت به اهل بیت انکار شود و ابن تیمیه معتقد است هیچ یک از بنی امیه دستور قتل بنی هاشم را نداده‌اند، در حالی که تاریخی‌ترین اسناد و روایات خلاف این را نشان می‌دهد. 

 

حجت الاسلام والمسلمین فرمانیان با اشاره به استثنا قائل شدن ابن تیمیه درباره زید بن علی گفت: امام حسین(ع) توسط یزید و بنی امیه به شهادت رسید، اما ابن تیمیه با ایجاد دوگانه‌ای، شهادت امام حسین را پذیرفته ولی مسئولیت قتل را به کوفیان نسبت داده و یزید را تطهیر کرده است.

 

وی ادامه داد: ابن تیمیه ادعا می‌کند اسیران به شام برده نشده‌اند و یزید هیچ‌گاه چوب بر لبان امام حسین نزده است، اما این ادعا‌ها دروغین است و در تمامی منابع تاریخی و مقاتل آمده است که اسرا پس از ۷۰ تا ۸۰ روز به شام رسیدند و یزید جشن گرفت و ابن تیمیه فقط بخش دوم ماجرا (اعتراضات پس از مجلس یزید) را بازگو می‌کند تا بخش اول (جشن و سر بریدن ۷۲ بنی هاشم) را انکار نماید، چرا که این بخش‌ها با اندیشه دفاع از امویان در تضاد است.

 

استاد تمام دانشگاه ادیان و مذاهب افزود: ابن تیمیه یزید را خلیفه‌ای ظالم، اما مشروع می‌داند و قیام علیه او را ناصحیح قلمداد می‌کند، همچنین به تنقیص امام حسین (ع) می‌پردازد و حتی به وی توصیه می‌کند در خانه‌اش می‌ماند بهتر بود، از اینرو چنین موضع‌گیری‌هایی باعث شده برخی از اهل سنت حتی خودشان ابن تیمیه را ناصبی بخوانند، چرا که او با تمام توان به دفاع از امویان پرداخته است.

 

حجت الاسلام والمسلمین فرمانیان تصریح کرد: ابن تیمیه حتی خواندن مقاتل تاریخی را حرام می‌داند و عزاداری برای امام حسین(ع) را بدعت و مخالفت با آن را ترویج می‌کند، دیدگاهی که امروز وهابی‌ها نیز آن را پیروی می‌کنند ضمن اینکه ابن تیمیه به لعن یزید نیز معترض است و آن را جایز نمی‌داند، زیرا به باور وی یزید نه قاتل مستقیم امام حسین بوده و نه مستحق لعن است و این نگاه متأسفانه در بسیاری از اهل سنت رواج یافته و برخلاف مواضع صوفیان و برخی دیگر که لعن یزید را جایز می‌دانند، مورد پذیرش قرار گرفته است.

 

وی گفت: دیدگاه‌های ابن تیمیه مسیر فکری وهابیان را شکل داده که در آن یزید تبرئه شده و اسناد تاریخی واقعه عاشورا تحریف می‌شود، اما بر خلاف این نگرش، منابع متعدد تاریخی از اهل سنت و شیعه تأکید دارند که یزید و شامی‌ها مقصر اصلی قتل امام حسین (ع) بوده‌اند و قیام توابین علیه شامی‌ها در کوفه مؤید همین مسئله است.

 

 

حجت‌الاسلام والمسلمین فرمانیان درباره نقش یزید و عبیدالله بن زیاد در واقعه عاشورا اظهار کرد: یزیدی‌ها کسانی بودند که دستور قتل امام حسین (ع) را به کوفیان دادند و عبیدالله بن زیاد خود پس از واقعه فرار کرد و به شام رفت که با این حال، بسیاری از اهل سنت یزید را توبیخ کرده و بدگویی می‌کنند، در حالی که یزید نه تنها عبیدالله بن زیاد را توبیخ نکرد، بلکه او را تشویق، حمایت و حتی در جنگ با توابین به فرماندهی لشکر منصوب کرد. وی افزود، این مسئله به وضوح نشان می‌دهد که یزید خواستار وقوع این حادثه بود.

 

استاد تمام دانشگاه ادیان و مذاهب ادامه داد: امروزه وهابیت و رسانه‌های مرتبط با آنها در شبکه‌های ماهواره‌ای و فضای مجازی، به ویژه شبکه‌هایی مانند کلمه به زبان فارسی، همین تفکر تحریف‌آمیز را در ایام محرم ترویج می‌دهند. آنان امام حسین (ع) را فردی فضیلت‌مند و نواده پیامبر معرفی می‌کنند، اما امویان را مبرا از هرگونه تقصیر می‌دانند و معتقدند که شیعیان خود باعث شهادت امام شدند و گریه بر ایشان را بدعت معرفی می‌کنند.