دومین رویداد تخصصی صنایع خلاق و فرهنگی آغاز شد

به گزارش خبرنگار ایکنا، آیین افتتاحيه دومین رویداد تخصصی صنایع خلاق و فرهنگی پارک‌های علوم و فناوری‌های کشور امروز سوم شهریورماه با حضور علی منتظری، رییس جهاددانشگاهی، محمدنبی شهیکی، معاون فناوری و نوآوری وزارت علوم، محمدحسین ایمانی‌خوشخو، رئیس دانشگاه علم و فرهنگ و پارک صنایع فرهنگی و جمعی از فعالان زیست بوم فناوری آغاز شد.

محمدحسین ایمانی‌خوشخو، رئیس پارک صنایع فرهنگی، در این مراسم گفت: در سال ۱۳۹۸ پیشنهاد ایجاد چنین پارکی را به وزارت علوم ارائه دادیم. جهاددانشگاهی همواره مبدع فعالیت‌های نو و تازه در کشور بوده و این پیشنهاد نیز در همان راستا مطرح شد. البته بررسی آن دشوار بود، اما نهایتاً تأیید شد. با توجه به سابقه‌ای که در حوزه فرهنگ و هنر داشتیم، به نظر می‌رسید جای چنین پارکی در کشور خالی است. به محض دریافت مجوز، شرکت‌های زیادی در حوزه‌های مختلف برای همکاری اعلام آمادگی کردند و امروز حدود ۱۴۰ شرکت در این پارک مشغول فعالیت هستند.

صنایع خلاق عرصه فعالیت نسل جوان است

وی افزود: صنایع خلاق عرصه فعالیت نسل جوان است و اگر در این حوزه سرمایه‌گذاری و حمایت شود، در واقع توجه به نسل جوان انجام گرفته است. در این مدت، فعالیت‌های زیادی صورت گرفته و پروژه‌های ملی و بین‌المللی انجام شده و حتی در شرایط کرونا، این پارک هرگز تعطیل نشد. حتی در جریان جنگ تحمیلی دوازده‌روزه نیز، هیچ‌ یک از فعالیت‌ها تعطیل نشد؛ این یکی از ویژگی‌های صنایع فرهنگی است.

ایمانی‌خوشخو ادامه داد: فعالان این عرصه که به صورت فریلنسر یا آزادکار فعالیت می‌کنند، افرادی هستند که روی پای خود ایستاده‌اند و حتی با یک نفر می‌توانند تولید داشته باشند. حوزه فرهنگی و هنر نیز چنین ویژگی‌ای دارد. از استاد هنر ایران، استاد فرشچیان، یاد می‌کنیم، زیرا فعالیت‌های ایشان نمونه‌ای از این بود که یک نفر می‌تواند به اندازه هزار نفر اثرگذار باشد. اگر همین فعالیت‌ها در قالب صنایع دیگر انجام می‌شد، شاید به هزار نفر نیرو نیاز بود. ایشان الگویی هستند که می‌توان در بخش‌های مختلف از آن استفاده کرد.

وی تصریح کرد: ممکن است موانع قانونی وجود داشته باشد، اما وقتی فردی می‌گوید «من هنر دارم»، به او نمی‌گوییم «برو تیم خودت را بیاور». با همان یک نفر شروع می‌کنیم و ممکن است بعداً چند نفر دیگر نیز به کار گرفته شوند. در واقع، صنایع خلاق یکی از صنایعی است که می‌تواند در بحران‌ها به فعالیت خود ادامه دهد و برای دیگران مشوق باشد و حتی در شرایط تعطیلی، افراد می‌توانند در خانه کار کنند. این ویژگی سبب شد که در همان دوازده روز، هیچ شرکتی تعطیل نشد.

وی در ادامه بیان کرد: این صنایع می‌توانند به انسجام اجتماعی کمک کنند، همان‌طور که مقام معظم رهبری به درستی فرمودند؛ انسجام اجتماعی به معنای حضور در صحنه و زندگی با امید است و صنایع خلاق بستر چنین کاری را فراهم می‌کنند. سلامت روان نیز زمانی حاصل می‌شود که فرد مشغول کار باشد و زندگی خود را تعطیل نکند. یکی از راه‌های آن، فعالیت در صنایع فرهنگی است.

نقش صنایع فرهنگی در اقتصاد

ایمانی‌خوشخو با اشاره به نقش صنایع فرهنگی در اقتصاد گفت: اگرچه پارک‌های دیگری نیز در این حوزه فعالیت دارند، اما ما می‌توانیم به شکل تخصصی در کشور پیش برویم و در راستای اهداف نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران منشأ تحولات مهمی در این حوزه باشیم.

محمدحسین آشتیانی، دبیر کارگروه توسعه صنایع خلاق معاونت فناوری و نوآوری وزارت علوم، در این رویداد گفت: در اتحادیه اروپا، صنایع خلاق به یک عنصر کلیدی تبدیل شده‌اند. براساس آمار، بیشترین رشد صنایع خلاق در اروپا مشاهده شده است. این صنایع علاوه بر نقش اقتصادی، به مسئله هویت و فرهنگ اروپا نیز می‌پردازند.

وی افزود: طبق آمار، صنایع خلاق حدود چهار درصد از ارزش افزوده اتحادیه اروپا را تشکیل می‌دهند و حدود ۸ میلیون شغل در این بخش وجود دارد. صنایع خلاق به دو دسته محصول‌محور (مانند مد، فشن و صنایع دستی) و خدمات‌محور (مانند گردشگری و سینما) تقسیم می‌شوند. سهم بخش محصول‌محور در تولید ناخالص داخلی اتحادیه اروپا بین ۴.۵ تا ۶.۹ درصد گزارش شده و سهم خدمات خلاق نیز ۴.۲ درصد است. جالب این است که ۳۳ درصد از اشتغال فعال اروپا در بخش خدمات خلاق قرار دارد.

وی در ادامه به کشور روسیه اشاره کرد و افزود: این کشور در پنج تا شش سال گذشته با بحران‌های مختلفی از جمله همه‌گیری کرونا و جنگ اوکراین مواجه شده است. با این حال، آمار نشان می‌دهد سهم صنایع خلاق در تولید ناخالص داخلی این کشور از ۲.۴ درصد در سال ۲۰۱۹ به ۴.۱ درصد در پنج سال اخیر افزایش یافته است. این رشد ۱.۵ درصدی نشان‌دهنده توجه ویژه روسیه به صنایع خلاق به‌عنوان نجات‌دهنده اقتصاد در شرایط بحرانی است. برای مثال مقامات دولتی روسیه در حوزه مد و پوشاک به ایران آمدند تا با شرکت‌های ایرانی برای پشتیبانی از مواد اولیه و طراحی همکاری کنند. هرچند این همکاری به دلایلی محقق نشد، اما نشان‌دهنده تمایل روسیه برای توسعه صنایع خلاق خود است.

آشتیانی تصریح کرد: در مورد کشورهای آفریقایی نیز آمار جالب‌توجهی وجود دارد. برای مثال، نیجریه میزبان دومین صنعت بزرگ سینمای جهان است که نه‌تنها در خود این کشور، بلکه در دیگر کشورهای آفریقایی نیز انگیزه سرمایه‌گذاری در حوزه تصویر ایجاد کرده است. در چهار سال اخیر، کشورهای آفریقایی مانند زامبیا سرمایه‌گذاری ویژه‌ای در صنعت فیلم انجام داده‌اند. نیجریه نیز در سال ۲۰۲۳ وزارت گردشگری و توسعه صنایع خلاق را تأسیس کرد. در سال ۲۰۲۲، دو میلیون شغل در حوزه صنایع فرهنگی و خلاق در آفریقا ایجاد شد و سازمان‌هایی مانند یونسکو در این حوزه رشد چشمگیری داشته‌اند.

وی ادامه داد: صنایع خلاق به‌عنوان موتور محرک اقتصادی عمل می‌کنند. فارغ از مسائل سیاسی و اختلافات فکری، صدور فرش یا صنایع خلاق نه‌تنها به توسعه کشور کمک می‌کند، بلکه به نوعی نقشه روح انسان را نیز صادر می‌کند. متأسفانه در ایران، صادرات فرش از ۲ میلیارد دلار در سال به کمتر از ۲۰ میلیون دلار کاهش یافته است. امیدواریم با حمایت ستاد صنایع خلاق و معاونت علمی ریاست جمهوری، بتوانیم این صنایع را احیا کرده و اقدامات مؤثری در این زمینه انجام دهیم.

چالش‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر در صنایع خلاق

سیدمحمدحسین سجادی‌نیری، رئیس انجمن سرمایه‌گذاری خطرپذیر در مراسم‌ افتتاحیه دومین رویداد تخصصی صنايع خلاق و فرهنگی گفت: سوال محوری این است که آیا سرمایه‌گذاری خطرپذیر که ذاتاً با سرمایه‌گذاری سنتی متفاوت است، می‌تواند با حوزه صنایع خلاق سازگاری یابد؟ این موضوع نه تنها یک پرسش اجرایی، بلکه یک زمینه پژوهشی ارزشمند برای مطالعات دانشگاهی، طراحی پایان‌نامه‌ها و تحقیقات آینده به شمار می‌رود. با توجه به نوپا بودن این حیطه حتی در سطح جهانی، ظرفیت تحقیقاتی قابل توجهی در آن وجود دارد.

وی افزود: صنایع خلاق به تولیداتی اطلاق می‌شود که همزمان واجد ارزش فرهنگی و اقتصادی هستند. در این عرصه، اقتصاد و فرهنگ در هم می‌آمیزند و محصولات خلق‌شده حامل هر دو ماهیت فرهنگی و تجاری هستند.

سجادی نیری ادامه داد: سرمایه‌گذاری خطرپذیر معمولاً در مراحل اولیه چرخه عمر کسب‌وکار صورت می‌گیرد که ریسک بالایی دارد و آینده شرکت با ابهام روبرو است. این نوع سرمایه‌گذاری که با عناوینی چون سرمایه‌گذاری جسورانه نیز شناخته می‌شود، عموماً با هدف توسعه اقتصادی و حمایت از کسب‌وکارهای نوپا شکل می‌گیرد. پس از جنگ جهانی دوم، تمرکز بر فناوری باعث رونق چشمگیر این نوع سرمایه‌گذاری در آمریکا و اروپا شد.

وی تصريح کرد: در پاسخ به این پرسش که آیا سرمایه‌گذاری خطرپذیر در صنایع خلاق امکان‌پذیر است، باید به چالش‌های متعددی اشاره کرد. یکی از این موارد وابستگی زیاد به نیروی انسانی خلاق است، در حالی که سرمایه‌گذاری خطرپذیر بر مقیاس‌پذیری سریع تأکید دارد، بسیاری از کسب‌وکارهای خلاق به سادگی قابل تکثیر یا اتوماسیون نیستند. محدودیت‌های مقیاس‌پذیری عامل دیگری است که برخی محصولات خلاق مانند آثار هنری استاد فرشچیان، به دلیل ماهیت منحصر به فرد خود، قابلیت تکثیر انبوه ندارند. همچنین چالش‌های حقوقی و قانونی نیز مطرح است که مسائل مربوط به مالکیت فکری و محدودیت‌های نظارتی از جمله موانع پیش‌روی سرمایه‌گذاری در این حوزه هستند.

وی ادامه داد: این چالش‌ها مختص ایران نبوده و در سطح جهانی نیز وجود دارند. با این حال، نمونه‌های موفقی از سرمایه‌گذاری خطرپذیر در صنایع خلاق مشاهده شده است که اغلب در کشورهای اروپایی هستند. درواقع با وجود چالش‌های موجود، سرمایه‌گذاری خطرپذیر در صنایع خلاق امکان‌پذیر است. کلید موفقیت در این راه، ارائه تعریف دقیقی از مقیاس‌پذیری و طراحی مدل‌های کسب‌وکاری است که قابلیت رشد سریع را فراهم کنند. ویژگی‌های منحصر به فرد صنایع خلاق از جمله قابلیت عرضه در قالب‌های چندگانه و امکان بازآفرینی محتوا، بستر مناسبی برای جذب سرمایه خطرپذیر ایجاد می‌کنند.